semaver
Active member
Prof. Dr. Ayşe Buğra, ‘Dayanmak zorundayız, öbür deva yok!’ niye Ayşe Buğra? İş insanı Osman Kavala’nın tutuklanmasının üzerinden 1412 gün geçti. AİHM, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, mahkemelerin beraat ve tahliye kararlarına karşın tahliye edilmedi. Seyahat davasında aklandı, yeni ispatlar bulunamadı ancak yargılama sürüyor. Casusluk, Çarşı ve Seyahat davalarının birleştirilmesiyle oluşturulan “torba dava”nın duruşması 8 Ekim’de görülecek. Avrupa Kurulu İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatovic, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ve Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin kararlarını da ihlal ettiğini vurguladı. Pekala, Kavala niye içeride tutuluyor, 8 Ekim’deki duruşmadan ne bekleniyor? Sorular fazlaca olunca bize de Kavala’nın en yakını, eşi, Türkiye’nin önde gelen toplumsal bilimcilerinden Prof. Dr. Ayşe Buğra’ya sormak kaldı.
Eşim, Ekim 2017’de gözaltına alındığından beri cezaevinde. bu biçimdedan beri son derece ağır suçlamalarla yargılanıyor. Yeni suçlamalarla, mahkeme heyetinin ve yargılandığı mahkemenin değişip durmasıyla, evrak birleştirmeleriyle giderek karmaşıklaşan ve uzayan bir yargı süreci boyunca tutukluluğu aralıksız sürdü. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) 10 Aralık 2019 tarihinde aldığı haksız tutukluluk sonucuna ve AİHM kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetleyen Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin eşimin derhal tahliye edilmesinin gerektiğini vurgulayan bir dizi sonucundan daha sonra da eşim cezaevinde kalmaya devam etti. Bu anlaşılması güç süreç, bizim hayatımızın dört yılına mal oldu. Onun cezaevinde geçirdiği dördüncü yazın sonuna gelmiş bulunuyoruz. Bu alışılacak bir şey değil. Toplumun buna alışmakta olduğu fikri ise yaşadığımız şeyin tartısını daha da artırıyor. İnsan kimi vakit takatının tükendiğini hissetmiyor değil, lakin ne kadar güç olsa da dayanmak ve kuvvetli durmak zorundayız. Öbür dermanımız yok.
– Casusluk (Kavala-Barkey), Çarşı ve Seyahat evrakının birleştirilmesiyle bir torba dava oluşturuldu. Dava 8 Ekim’de görülmeye başlanacak ve Osman Kavala iki sefer ağırlaştırılmış müebbet mahpus istemiyle yargılanacak. Siz ve avukatlarınız nasıl bir sonuç bekliyorsunuz?
Birleştirme sonucu, esasen anlaşılması güç bir yargı sürecinin son evresiydi ve birebir vakitte ortasında olduğumuz durumu mantıklı bir halde pahalandırmak ve kestirimde bulunmak yeterlice zorlaştı. Bu karar, eşimin Türk Ceza Kanunu’nun 309. (anayasal tertibi ortadan kaldırmaya teşebbüs) ve 328. (casusluk) hususlarıyla ilgili davası bütün şahitler dinlenip son kademeye geldiğinde alındı. Bu dava belgesinin eşimin daha evvel yargılanmış olduğu Seyahat davası belgesiyle (Türk Ceza Kanunu’nun “hükümeti yıkmaya yahut vazifesini yapmasını engellemeye teşebbüs”le ilgili 312. maddesi) ve bunların tekrar Seyahat protestolarıyla ilgili Çarşı davası evrakıyla birleştirilmesine karar verildi ve tahliye sonucu alınmadı. Artık birbiriyle ilgisi olmayan hareketleri ve birbirini tanımayan epey sayıda insanı bir ortaya getiren, sonuçlanması epeyce uzun sürebilecek bir birleştirilmiş davayla karşı karşıyayız. Bu durum, eşimin tutukluluğunun belgisiz bir süre uzunluğunda uzamasını mümkün kılıyor. bu biçimde bir durumda insan ne beklenebileceğini bilemiyor ve pek de umutlu olamıyor doğrusu.
– Burada benim en dikkatimi çeken sıkıntı şu: Henri Barkey ile ilgili 15 Temmuz darbe teşebbüsünü planlamak üzere ağır bir tez var, lakin kendisi hakkında ne bir kırmızı bülten çıkarıldı ne de yakalanması için özel bir gayret gösterildi… Bugüne kadar hiç sorgulanmadı da değil mi?
Bu sorular hukukçuların yanıt vermesi gereken sorular. Ben hukukçu değilim lakin Barkey hakkında bir kırmızı bülten çıkarıldığını duymadım. Eşimin dava evrakında kendisiyle Barkey içinde ne bir görüşme tutanağı ne de buluştuklarına dair bir fiziki takip tutanağı bulunuyor. Kanıt olarak sunulan baz istasyonu örtüşmeleri, birebir istasyondan sinyal veren telefonlar. Eşimin ofisi kent merkezinde bir hayli otel ve işyerinin olduğu bir yerde olduğu için, bu örtüşmenin pek de manası yok. aslına bakarsanız bildiğim kadarıyla baz istasyonu örtüşmesi Türk Ceza Kanunu’na bakılırsa kanıt oluşturmuyor. Bildiğiniz üzere, son yargı ıslahatı paketinde tutukluğun sürmesi sonucu için somut kanıt bulunması gerektiği vurgulandı. Avukatlar, bütün celselerde bu somut kanıtların ne olduğunu sorup bunların zapta geçirilmesini talep ettiler. Bu talepler yerine getirilmedi. Somut kanıtlar yerine, kanıt niteliği taşımayan baz istasyonu örtüşmeleri ve var iseyımsal nitelikte kimi suçlamalar temelinde, tutukluluğun devamı tarafında karar alınmaya devam edildi.
– Duruşmaları anlatır mısınız?
Duruşmalar eşimin tutuklanmasından 16 ay daha sonra birinci iddianamenin çıkmasından daha sonra başladı. Şimdiye karar kaç celse izledim artık bilemiyorum. Salgın devrine kadar duruşmalar Silivri’de oluyordu. İştirak fazlaydı ve salon silahlı jandarmalarla dolu olurdu. Seyahat davası sırasında bir de görüntü gösterimi yapılmıştı. Protestolar sırasında şiddet olayları olduğunu göstermeye yönelikti zannediyorum. Biber gazı bulutu ortasında koşuşan beşerler, bir de tahrip edilmiş iş aleti fotoğrafı, bunların sanıklarla ve onların aksiyonlarıyla ne ilgisi olduğu söylenmeden, tekrar yine gösterildi. Duruşmayı izleyen yabancı gazeteciler ve diplomatlar buna pek şaşırmışlardı… daha sonra duruşmalar Çağlayan Adliyesi’nde olmaya başladı. Salonlar küçük olduğu için biraz kaos çıkabiliyor, lakin pek gerginlik yaşanmadı. Duruşma izlemeye alışık olmayan biri olarak, bunların bana tuhaf gelen yanı, heyetin hayli az soru sorması, savcının neredeyse hiç konuşmaması oldu. Avukatlar ve sanıklar dinleniyordu, lakin ben bir sorgu ortamında olduğumu hissetmedim.
Söylenenler temelinde tutukluluğun devamı kararlarının nasıl alınabildiğini anlamakta zorlandığımı söyleyebilirim.
– 1412 gündür hukuksuzluğu artık herkesçe kabul edilen bir davanın sanığı eşiniz. Lakin o denli bir ülkedeyiz ki her günün ana unsuru sivil anayasa, yargı reformu! Siz bu tartışmaları nasıl izliyorsunuz?
Bunları ilgiyle izliyorum natürel. Yargının bağımsız olmadığını, hukuk devletinin yok olduğunu düşünüp kabullenmek, yaşanan hukuksuzlukları kanıksamak manasına gelebilecek bir şey. Bunu tehlikeli buluyorum. Bunun yerine, yargı reformuyla ilgili gelişmeleri izlemek, bunların nasıl hayata geçmediğine işaret etmek, geçmelerini talep etmek daha gerçek herbiçimde.
– AKP siyasetçileri içinde Kavala’nın tutukluluğundan rahatsızlık duyan var mı?
Bunu bilmiyorum, fakat olduğunu umuyorum. bu biçimde birilerinin olmadığını düşünmek bana fazlaca üzücü ve hatta telaş verici bir şey üzere geliyor.
– Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, hazirandaki açıklamasında, AİHM kararlarının uygulanmaması ve Kavala’nın tutukluluk halinin devam etmesi halinde Türkiye’ye karşı “ihlal prosedürü” başlatılacağı ikazında bulunmuştu. AB’nin Kavala ve -hadi daha geniş bakalım meseleye- demokrasi konusunda gereğince Türkiye üzerinde tesirli olduğunu, telaffuz geliştirdiğini düşünüyor musunuz?
Avrupa’da Osman Kavala davası sembol bir dava niteliği kazanmış durumda. Avrupa Kurulu üyesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalamış ve AİHM kararlarının bağlayıcılığını kabul etmiş bir ülke olan Türkiye’ye, bunlardan kaynaklanan yükümlülükleri hatırlatılıp duruluyor. İnsan Hakları Komiserliği’nin son bildirisi ve ihlal prosedürü başlatılacağından kelam edilmesi son derece kuvvetli ihtarlar. Fakat bunun yanı sıra global seviyede bir sürü giderek ağırlaşan siyasi sorun, milletlerarası bağlantıları etkiliyor. Bunların insan hakları ve demokrasi konusundaki hassaslığın gereğince tesirli olamamasına yol açması mümkün olağan. Umarım üniversal adalet normları ve ferdî özgürlük mefkureleri siyasi tasaların gölgesinde kalmazlar.
TUTUKLULUĞUN UZAMASININ ÜLKEYE MALİYETİ VAR
– 1412 günden geriye baktığınızda siz ne kadar değiştiniz? Osman Kavala ne kadar değişti? Fikirlerinizde, inançlarınızda hayatınızda neler oldu?
Herbiçimde ikimiz de üniversal hukuk unsurlarına bakılırsa işleyen bağımsız bir yargı sisteminin ne kadar değerli olduğunu epeyce daha âlâ gördük. Bunun demokratik bir toplumda huzur ortasında birlikte yaşamanın şayet olmazsa olmaz kuralı olduğunu gördük. Onsuz inançlı bir ömür da özgürlük de mümkün değil.
– Bir açıklamanızı okumuştum… “Haksızlığa uğrayan ve mağdur olanlar bizden ibaret değil, bunu biliyorum. Ancak eşimin başına gelenler, onun kendisine uygun bir hata aranırken üç yıl boyunca tutuklu olarak cezaevinde kalması, Türkiye’de ve Türkiye haricinde bir fazlaca insanın dikkatini çeken özel bir durum oluşturdu…” Buradan hareketle sormak istiyorum: İktidar, Osman Kavala’dan ne istiyor?
Bunu ben bilemem natürel, fakat ortada dolaşan birtakım var iseyımlar var. Seyahat protestolarının 15 Temmuz darbe teşebbüsüyle ilişkilendirilerek kriminalize edilmesi bunlardan biri. Eşimin, darbe teşebbüsüne takviye vermek ve casusluk üzere inanılmaz suçlamalarla süren tutukluluğunun, Gezi’nin kriminalize edilmesi gayretine hizmet ettiği makul bir var iseyım olabilir. Öteki bir var iseyım, onun tutukluluğunun sivil toplum kuruluşlarını sindirmek emeline hizmet ettiği. Bu da yanlışsız olabilir. Ancak dediğim üzere, bunlar var iseyımlar ve bu tutukluluk anlaşılmaz bir halde sürüp gitgide ortada diğer var iseyımlar atılabilir.
– Bu olan biten kime ne kazandırır?
Şayet eşime yapılanların Gezi’yi kriminalize etmek üzere ya da sivil toplumu sindirmek üzere bir gayesi var ise, bundan siyasi bir çıkar umanlar olabilir. Ancak şu da görülüyor ki bilhassa AİHM’nin ve Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin epeyce açık ve epey kuvvetli haksız tutukluluk tespitlerinden daha sonra, bu dava bütün demokratik ülkelerde önemli bir hak ihlali olarak bedellendiriliyor ve bu yüzden Türkiye, tenkitlere amaç oluyor. Bu durum ülkenin dış ilgilerine ziyan verir hale gelmiş durumda. Ekonomik açıdan da Türkiye’de yargının bağımsız olmadığı görüşünün yaygınlaşması ve güçlenmesi, Türkiye’ye yatırım yapmayı düşünenleri, bilhassa uzun vadeli üretken sermaye yatırımlarını, olumsuz etkileyebilecek bir şey. Şayet bu tutukluluğun uzamasının siyasi bir manası var ise, bunun yanında bir de ülkeye maliyeti var. Bunun ne kadar ciddiye alındığını bilmiyorum. – Bir toplumsal bilimci olarak söyler misiniz: Seyahat hareketinin bizatihi, örgütsüz olarak ortaya çıktığını kabullenmekte niye zorlanıyor iktidar? İlla niye bir finansör arıyor?
‘BURADAN ÇIKINCA…’ DİYE BAŞLAYAN CÜMLELER KURMUYORUZ
– Cezaevine ne çoğunlukla gidiyorsunuz?
Salgın öncesinde haftada bir gidiyordum. Ayda bir sefer de açık görüş oluyordu, karşılıklı oturup konuşabiliyorduk. Bir rutin oluşmuştu ve bu bana güzel geliyordu. Salgın başlayınca bir süre hiç gidemedim. daha sonra ayda iki kez gitmeye başladım, açık görüşler de kalktı. Her vakit cam gerisinden telefonla konuşuyoruz. Bu epey bunaltıcı olağan, lakin önlem alınması da bir bakıma yeterli diye düşünüp kabullenmeye çalışıyorum.
– Sohbetinizde “buradan çıkınca….” diye başlayan cümleleriniz var mı?
Hayır, bunu yapmamaya çalışıyoruz. Artık bu durumdayız ve buna karşın okuyarak ve düşünerek günü manalı bir biçimde yaşamaya çalışıyoruz. Okuduklarımızı ve düşündüklerimizi görüştüğümüzde birbirimize anlatarak ve mektup yazarak paylaşıyoruz. Osman gözaltına alındıktan daha sonra bir süre mektuplaşması mümkün olmadı. O epeyce sıkıntı bir periyottu, mektuplaşmaya başlamak bana epeyce uygun gelmişti, artık de düzgün geliyor.
– Osman Kavala’nın annesi 93 yaşında ve ne kadar üzgün olduğunu dediğinizde kendimi berbat hissettiğimi hatırlıyorum. O ne düşünüyor?
Artık 95 yaşında ve hâlâ oğlunu görmüyor. Üzgün ve bıkkın. Bana “AKP tarafında siyaset yapanlar içinde Osman Kavala’nın tutukluluğundan rahatsız olanlar var mı” diye sordunuz. Bu uzayıp giden tutukluluğun türel yanıyla ilgili bir rahasızlık duymayanlar bile onun annesinin durumuyla ilgili insani bir rahatsızlık duyuyorlardır diye düşünmek istiyorum.
ADALET SİSTEMİNE İTİMAT DUYMAM ZORLAŞIYOR
EVVEL TUTUKLAMA, daha sonra BERAAT
*1 Kasım 2017’de, TCK’nin “hükümeti ortadan kaldırmaya yahut vazifesini yapmayı engellemeye teşebbüs” cürmünü düzenleyen 312. hususundan ve “anayasal tertibi ortadan kaldırmaya teşebbüs” cürmünü düzenleyen 309. hususundan tutuklama sonucu verildi.
* daha sonra, 312. husus kapsamındaki “hükümeti devirmek yahut vazifesini yapmasını engellemek” suçlaması soruşturma belgesinden ayrılarak Seyahat davası açıldı… Sanıkların hepsi İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 18 Şubat 2020 tarihinde verdiği kararla TCK 312. hususla düzenlenen kabahatten beraat etti.
‘ANAYASAL NİZAMI ORTADAN KALDIRMA’
* Tek tutuklu sanık Kavala, beraat sonucundan daha sonra cezaevinden çıkmadan, 11 Ekim 2019 tarihinde tahliye edilmiş olduğu “anayasal nizamı ortadan kaldırmaya teşebbüs” kabahatini düzenleyen 309. unsurundan bir daha tutuklandı.
* bir evvel AİHM hem Seyahat davasıyla ilgili 312. hususla tıpkı vakitte 309. unsurla ilgili haksız tutukluluk sonucu vermiş olduğu için ve Birinci Yargı Islahat Paketi kapsamında, soruşturma belgesinde en çok iki yıl olabileceği belirlenen tutukluluk müddeti bitmiş olduğinden, Türk Ceza Kanunu’nun siyasi ve askeri casusluk hatalarını düzenleyen 328. unsurundan tutuklama sonucu verildi. Bundan kısa bir süre daha sonra da Kavala’nın 309. unsurla ilgili tutuklama sonucu ikinci kere kaldırıldı.
* 29 Eylül 2020’de, tutuklu olduğu “siyasi ve askeri casusluk” hatasıyla tutuksuz yargılandığı “anayasal tertibi ortadan kaldırmaya teşebbüs” kabahatlerinden dava açıldı. Bundan daha sonra Kavala’nın bu iki suçlamayla İstanbul 36. Ağır Ceza Mahkemesi’nde (ACM) yargılanmasına başlandı.
SEYAHAT VE ÇARŞI
* Derken, Ocak 2021’de bundan evvelki (Gezi) davasının istinaf sonucu geldi. Seyahat davasının istinaf sürecinde Kavala ve başka sanıklar hakkında TCK 312. verilmiş olan beraat kararları bozuldu. İstinaf mahkemesi, bozduğu kararla ilgili bu davanın, Kavala hakkında açılan darbe ve casusluk dava evraklarının ve çabucak hemen Yargıtay 16. Ceza Dairesi’nde incelemesi devam eden Çarşı davasının bir arada görülmesini istedi.
* İstinaf mahkemesi sonucundan kısa bir süre daha sonra da, 16. Ceza Dairesi, 18 Mart 2021 tarihinde aldığı bir kararla, 13. ACM’nin Çarşı davasında vermiş olduğu beraat kararlarını bozdu.
Yargıtay sonucunda, bu belge (Çarşı) ile 30. ACM’de görülen ve Kavala’nın da yargılandığı Seyahat Parkı olaylarına ait belge içinde “hukuki ve fiili irtibat bulunduğu” görüşünü öne sürerek her iki evrakın birleştirilmesi gerektiğini açıklandı. bu biçimdelikle, Seyahat davasıyla Çarşı davasının birleşmesi gündeme girmiş oldu.
– En kısa haliyle özetlemeye çalıştığım davanın seyri bu biçimde. Soru şu: Bu süreç bize hukuk ismine, adalet ismine ne söylüyor?
Bu o kadar karmaşık bir müddetç ki ben bile kimi vakit tarihleri ve davanın görüldüğü mahkemeleri karıştırabiliyorum. Tahliyeler, bir daha tutuklamalar, heyet değiştirmeler, bir mahkemeden ötekine giden dava evrakları ve son birleştirme sonucu içinde yaşananları hatırladığımda ve bir insanın bu biçimde bir müddetç boyunca, dört yıla yakın bir süre, özgürlüğünden mahrum yaşadığını düşündüğümde, adalet düzeneğinin işleyişine itimat duymam zorlaştırıyor. Hukuk ve adalet ismine pek iç açıcı şeyler söylemeyen bir tabloyla karşı karşıya olduğumuzu düşünüyorum.
MEMLEKETİM İSMİNE ÜZÜLÜYORUM
Bu süreçte yalnızca Kavala “terörist” ilan edilmedi, Ayşe Buğra da şahsen Erdoğan tarafınca “provokatör” olmakla suçlandı… Buğra, o gün söylemiş olduklerine bir şey eklemiyor; “Bunları üzücü buluyorum ve memleketim ismine üzülüyorum…”
Fotoğraf: Vedat Arık
- Eşim Ekim 2017’den beri cezaevinde. Son derece ağır suçlamalarla yargılanıyor. Bu anlaşılması sıkıntı süreç, bizim hayatımızın dört yılına mal oldu. Onun cezaevinde geçirdiği dördüncü yazın sonuna gelmiş bulunuyoruz. Bu alışılacak bir şey değil.
- Toplumun buna alışmakta olduğu fikri ise yaşadığımız şeyin yükünü daha da artırıyor. İnsan kimi vakit takatının tükendiğini hissetmiyor değil, lakin ne kadar güç olsa da dayanmak ve kuvvetli durmak zorundayız. Diğer dermanımız yok.
- Ben hukukçu değilim ancak Henri Barkey hakkında bir kırmızı bülten çıkarıldığını duymadım. Eşimin dava belgesinde kendisiyle Barkey içinde ne bir görüşme tutanağı ne de buluştuklarına dair bir fiziki takip tutanağı bulunuyor.
- Kanıt olarak sunulan baz istasyonu örtüşmeleri, tıpkı istasyondan sinyal veren telefonlar. Eşimin ofisi kent merkezinde bir epeyce otel ve işyerinin olduğu bir yerde olduğu için, bu örtüşmenin pek de manası yok.
- AKP siyasetçileri içinde eşimin tutukluluğundan rahatsız olan var mı, bilmiyorum, ancak olduğunu umuyorum. bu biçimde birilerinin olmadığını düşünmek bana fazlaca üzücü ve hatta tasa verici bir şey üzere geliyor.
- Eşimin, darbe teşebbüsüne dayanak vermek ve casusluk üzere inanılmaz suçlamalarla süren tutukluluğunun, Gezi’nin kriminalize edilmesi eforuna hizmet ettiği makul bir var iseyım olabilir.
- Öbür bir var iseyım, onun tutukluluğunun sivil toplum kuruluşlarını sindirmek emeline hizmet ettiği. Bu da gerçek olabilir. Ancak dediğim üzere, bunlar var iseyımlar ve bu tutukluluk anlaşılmaz bir halde sürüp gitgide ortaya diğer var iseyımlar da atılabilir.
Eşim, Ekim 2017’de gözaltına alındığından beri cezaevinde. bu biçimdedan beri son derece ağır suçlamalarla yargılanıyor. Yeni suçlamalarla, mahkeme heyetinin ve yargılandığı mahkemenin değişip durmasıyla, evrak birleştirmeleriyle giderek karmaşıklaşan ve uzayan bir yargı süreci boyunca tutukluluğu aralıksız sürdü. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) 10 Aralık 2019 tarihinde aldığı haksız tutukluluk sonucuna ve AİHM kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetleyen Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin eşimin derhal tahliye edilmesinin gerektiğini vurgulayan bir dizi sonucundan daha sonra da eşim cezaevinde kalmaya devam etti. Bu anlaşılması güç süreç, bizim hayatımızın dört yılına mal oldu. Onun cezaevinde geçirdiği dördüncü yazın sonuna gelmiş bulunuyoruz. Bu alışılacak bir şey değil. Toplumun buna alışmakta olduğu fikri ise yaşadığımız şeyin tartısını daha da artırıyor. İnsan kimi vakit takatının tükendiğini hissetmiyor değil, lakin ne kadar güç olsa da dayanmak ve kuvvetli durmak zorundayız. Öbür dermanımız yok.
– Casusluk (Kavala-Barkey), Çarşı ve Seyahat evrakının birleştirilmesiyle bir torba dava oluşturuldu. Dava 8 Ekim’de görülmeye başlanacak ve Osman Kavala iki sefer ağırlaştırılmış müebbet mahpus istemiyle yargılanacak. Siz ve avukatlarınız nasıl bir sonuç bekliyorsunuz?
Birleştirme sonucu, esasen anlaşılması güç bir yargı sürecinin son evresiydi ve birebir vakitte ortasında olduğumuz durumu mantıklı bir halde pahalandırmak ve kestirimde bulunmak yeterlice zorlaştı. Bu karar, eşimin Türk Ceza Kanunu’nun 309. (anayasal tertibi ortadan kaldırmaya teşebbüs) ve 328. (casusluk) hususlarıyla ilgili davası bütün şahitler dinlenip son kademeye geldiğinde alındı. Bu dava belgesinin eşimin daha evvel yargılanmış olduğu Seyahat davası belgesiyle (Türk Ceza Kanunu’nun “hükümeti yıkmaya yahut vazifesini yapmasını engellemeye teşebbüs”le ilgili 312. maddesi) ve bunların tekrar Seyahat protestolarıyla ilgili Çarşı davası evrakıyla birleştirilmesine karar verildi ve tahliye sonucu alınmadı. Artık birbiriyle ilgisi olmayan hareketleri ve birbirini tanımayan epey sayıda insanı bir ortaya getiren, sonuçlanması epeyce uzun sürebilecek bir birleştirilmiş davayla karşı karşıyayız. Bu durum, eşimin tutukluluğunun belgisiz bir süre uzunluğunda uzamasını mümkün kılıyor. bu biçimde bir durumda insan ne beklenebileceğini bilemiyor ve pek de umutlu olamıyor doğrusu.
– Burada benim en dikkatimi çeken sıkıntı şu: Henri Barkey ile ilgili 15 Temmuz darbe teşebbüsünü planlamak üzere ağır bir tez var, lakin kendisi hakkında ne bir kırmızı bülten çıkarıldı ne de yakalanması için özel bir gayret gösterildi… Bugüne kadar hiç sorgulanmadı da değil mi?
Bu sorular hukukçuların yanıt vermesi gereken sorular. Ben hukukçu değilim lakin Barkey hakkında bir kırmızı bülten çıkarıldığını duymadım. Eşimin dava evrakında kendisiyle Barkey içinde ne bir görüşme tutanağı ne de buluştuklarına dair bir fiziki takip tutanağı bulunuyor. Kanıt olarak sunulan baz istasyonu örtüşmeleri, birebir istasyondan sinyal veren telefonlar. Eşimin ofisi kent merkezinde bir hayli otel ve işyerinin olduğu bir yerde olduğu için, bu örtüşmenin pek de manası yok. aslına bakarsanız bildiğim kadarıyla baz istasyonu örtüşmesi Türk Ceza Kanunu’na bakılırsa kanıt oluşturmuyor. Bildiğiniz üzere, son yargı ıslahatı paketinde tutukluğun sürmesi sonucu için somut kanıt bulunması gerektiği vurgulandı. Avukatlar, bütün celselerde bu somut kanıtların ne olduğunu sorup bunların zapta geçirilmesini talep ettiler. Bu talepler yerine getirilmedi. Somut kanıtlar yerine, kanıt niteliği taşımayan baz istasyonu örtüşmeleri ve var iseyımsal nitelikte kimi suçlamalar temelinde, tutukluluğun devamı tarafında karar alınmaya devam edildi.
– Duruşmaları anlatır mısınız?
Duruşmalar eşimin tutuklanmasından 16 ay daha sonra birinci iddianamenin çıkmasından daha sonra başladı. Şimdiye karar kaç celse izledim artık bilemiyorum. Salgın devrine kadar duruşmalar Silivri’de oluyordu. İştirak fazlaydı ve salon silahlı jandarmalarla dolu olurdu. Seyahat davası sırasında bir de görüntü gösterimi yapılmıştı. Protestolar sırasında şiddet olayları olduğunu göstermeye yönelikti zannediyorum. Biber gazı bulutu ortasında koşuşan beşerler, bir de tahrip edilmiş iş aleti fotoğrafı, bunların sanıklarla ve onların aksiyonlarıyla ne ilgisi olduğu söylenmeden, tekrar yine gösterildi. Duruşmayı izleyen yabancı gazeteciler ve diplomatlar buna pek şaşırmışlardı… daha sonra duruşmalar Çağlayan Adliyesi’nde olmaya başladı. Salonlar küçük olduğu için biraz kaos çıkabiliyor, lakin pek gerginlik yaşanmadı. Duruşma izlemeye alışık olmayan biri olarak, bunların bana tuhaf gelen yanı, heyetin hayli az soru sorması, savcının neredeyse hiç konuşmaması oldu. Avukatlar ve sanıklar dinleniyordu, lakin ben bir sorgu ortamında olduğumu hissetmedim.
Söylenenler temelinde tutukluluğun devamı kararlarının nasıl alınabildiğini anlamakta zorlandığımı söyleyebilirim.
– 1412 gündür hukuksuzluğu artık herkesçe kabul edilen bir davanın sanığı eşiniz. Lakin o denli bir ülkedeyiz ki her günün ana unsuru sivil anayasa, yargı reformu! Siz bu tartışmaları nasıl izliyorsunuz?
Bunları ilgiyle izliyorum natürel. Yargının bağımsız olmadığını, hukuk devletinin yok olduğunu düşünüp kabullenmek, yaşanan hukuksuzlukları kanıksamak manasına gelebilecek bir şey. Bunu tehlikeli buluyorum. Bunun yerine, yargı reformuyla ilgili gelişmeleri izlemek, bunların nasıl hayata geçmediğine işaret etmek, geçmelerini talep etmek daha gerçek herbiçimde.
– AKP siyasetçileri içinde Kavala’nın tutukluluğundan rahatsızlık duyan var mı?
Bunu bilmiyorum, fakat olduğunu umuyorum. bu biçimde birilerinin olmadığını düşünmek bana fazlaca üzücü ve hatta telaş verici bir şey üzere geliyor.
– Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, hazirandaki açıklamasında, AİHM kararlarının uygulanmaması ve Kavala’nın tutukluluk halinin devam etmesi halinde Türkiye’ye karşı “ihlal prosedürü” başlatılacağı ikazında bulunmuştu. AB’nin Kavala ve -hadi daha geniş bakalım meseleye- demokrasi konusunda gereğince Türkiye üzerinde tesirli olduğunu, telaffuz geliştirdiğini düşünüyor musunuz?
Avrupa’da Osman Kavala davası sembol bir dava niteliği kazanmış durumda. Avrupa Kurulu üyesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalamış ve AİHM kararlarının bağlayıcılığını kabul etmiş bir ülke olan Türkiye’ye, bunlardan kaynaklanan yükümlülükleri hatırlatılıp duruluyor. İnsan Hakları Komiserliği’nin son bildirisi ve ihlal prosedürü başlatılacağından kelam edilmesi son derece kuvvetli ihtarlar. Fakat bunun yanı sıra global seviyede bir sürü giderek ağırlaşan siyasi sorun, milletlerarası bağlantıları etkiliyor. Bunların insan hakları ve demokrasi konusundaki hassaslığın gereğince tesirli olamamasına yol açması mümkün olağan. Umarım üniversal adalet normları ve ferdî özgürlük mefkureleri siyasi tasaların gölgesinde kalmazlar.
TUTUKLULUĞUN UZAMASININ ÜLKEYE MALİYETİ VAR
– 1412 günden geriye baktığınızda siz ne kadar değiştiniz? Osman Kavala ne kadar değişti? Fikirlerinizde, inançlarınızda hayatınızda neler oldu?
Herbiçimde ikimiz de üniversal hukuk unsurlarına bakılırsa işleyen bağımsız bir yargı sisteminin ne kadar değerli olduğunu epeyce daha âlâ gördük. Bunun demokratik bir toplumda huzur ortasında birlikte yaşamanın şayet olmazsa olmaz kuralı olduğunu gördük. Onsuz inançlı bir ömür da özgürlük de mümkün değil.
– Bir açıklamanızı okumuştum… “Haksızlığa uğrayan ve mağdur olanlar bizden ibaret değil, bunu biliyorum. Ancak eşimin başına gelenler, onun kendisine uygun bir hata aranırken üç yıl boyunca tutuklu olarak cezaevinde kalması, Türkiye’de ve Türkiye haricinde bir fazlaca insanın dikkatini çeken özel bir durum oluşturdu…” Buradan hareketle sormak istiyorum: İktidar, Osman Kavala’dan ne istiyor?
Bunu ben bilemem natürel, fakat ortada dolaşan birtakım var iseyımlar var. Seyahat protestolarının 15 Temmuz darbe teşebbüsüyle ilişkilendirilerek kriminalize edilmesi bunlardan biri. Eşimin, darbe teşebbüsüne takviye vermek ve casusluk üzere inanılmaz suçlamalarla süren tutukluluğunun, Gezi’nin kriminalize edilmesi gayretine hizmet ettiği makul bir var iseyım olabilir. Öteki bir var iseyım, onun tutukluluğunun sivil toplum kuruluşlarını sindirmek emeline hizmet ettiği. Bu da yanlışsız olabilir. Ancak dediğim üzere, bunlar var iseyımlar ve bu tutukluluk anlaşılmaz bir halde sürüp gitgide ortada diğer var iseyımlar atılabilir.
– Bu olan biten kime ne kazandırır?
Şayet eşime yapılanların Gezi’yi kriminalize etmek üzere ya da sivil toplumu sindirmek üzere bir gayesi var ise, bundan siyasi bir çıkar umanlar olabilir. Ancak şu da görülüyor ki bilhassa AİHM’nin ve Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin epeyce açık ve epey kuvvetli haksız tutukluluk tespitlerinden daha sonra, bu dava bütün demokratik ülkelerde önemli bir hak ihlali olarak bedellendiriliyor ve bu yüzden Türkiye, tenkitlere amaç oluyor. Bu durum ülkenin dış ilgilerine ziyan verir hale gelmiş durumda. Ekonomik açıdan da Türkiye’de yargının bağımsız olmadığı görüşünün yaygınlaşması ve güçlenmesi, Türkiye’ye yatırım yapmayı düşünenleri, bilhassa uzun vadeli üretken sermaye yatırımlarını, olumsuz etkileyebilecek bir şey. Şayet bu tutukluluğun uzamasının siyasi bir manası var ise, bunun yanında bir de ülkeye maliyeti var. Bunun ne kadar ciddiye alındığını bilmiyorum. – Bir toplumsal bilimci olarak söyler misiniz: Seyahat hareketinin bizatihi, örgütsüz olarak ortaya çıktığını kabullenmekte niye zorlanıyor iktidar? İlla niye bir finansör arıyor?
‘BURADAN ÇIKINCA…’ DİYE BAŞLAYAN CÜMLELER KURMUYORUZ
– Cezaevine ne çoğunlukla gidiyorsunuz?
Salgın öncesinde haftada bir gidiyordum. Ayda bir sefer de açık görüş oluyordu, karşılıklı oturup konuşabiliyorduk. Bir rutin oluşmuştu ve bu bana güzel geliyordu. Salgın başlayınca bir süre hiç gidemedim. daha sonra ayda iki kez gitmeye başladım, açık görüşler de kalktı. Her vakit cam gerisinden telefonla konuşuyoruz. Bu epey bunaltıcı olağan, lakin önlem alınması da bir bakıma yeterli diye düşünüp kabullenmeye çalışıyorum.
– Sohbetinizde “buradan çıkınca….” diye başlayan cümleleriniz var mı?
Hayır, bunu yapmamaya çalışıyoruz. Artık bu durumdayız ve buna karşın okuyarak ve düşünerek günü manalı bir biçimde yaşamaya çalışıyoruz. Okuduklarımızı ve düşündüklerimizi görüştüğümüzde birbirimize anlatarak ve mektup yazarak paylaşıyoruz. Osman gözaltına alındıktan daha sonra bir süre mektuplaşması mümkün olmadı. O epeyce sıkıntı bir periyottu, mektuplaşmaya başlamak bana epeyce uygun gelmişti, artık de düzgün geliyor.
– Osman Kavala’nın annesi 93 yaşında ve ne kadar üzgün olduğunu dediğinizde kendimi berbat hissettiğimi hatırlıyorum. O ne düşünüyor?
Artık 95 yaşında ve hâlâ oğlunu görmüyor. Üzgün ve bıkkın. Bana “AKP tarafında siyaset yapanlar içinde Osman Kavala’nın tutukluluğundan rahatsız olanlar var mı” diye sordunuz. Bu uzayıp giden tutukluluğun türel yanıyla ilgili bir rahasızlık duymayanlar bile onun annesinin durumuyla ilgili insani bir rahatsızlık duyuyorlardır diye düşünmek istiyorum.
ADALET SİSTEMİNE İTİMAT DUYMAM ZORLAŞIYOR
EVVEL TUTUKLAMA, daha sonra BERAAT
*1 Kasım 2017’de, TCK’nin “hükümeti ortadan kaldırmaya yahut vazifesini yapmayı engellemeye teşebbüs” cürmünü düzenleyen 312. hususundan ve “anayasal tertibi ortadan kaldırmaya teşebbüs” cürmünü düzenleyen 309. hususundan tutuklama sonucu verildi.
* daha sonra, 312. husus kapsamındaki “hükümeti devirmek yahut vazifesini yapmasını engellemek” suçlaması soruşturma belgesinden ayrılarak Seyahat davası açıldı… Sanıkların hepsi İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 18 Şubat 2020 tarihinde verdiği kararla TCK 312. hususla düzenlenen kabahatten beraat etti.
‘ANAYASAL NİZAMI ORTADAN KALDIRMA’
* Tek tutuklu sanık Kavala, beraat sonucundan daha sonra cezaevinden çıkmadan, 11 Ekim 2019 tarihinde tahliye edilmiş olduğu “anayasal nizamı ortadan kaldırmaya teşebbüs” kabahatini düzenleyen 309. unsurundan bir daha tutuklandı.
* bir evvel AİHM hem Seyahat davasıyla ilgili 312. hususla tıpkı vakitte 309. unsurla ilgili haksız tutukluluk sonucu vermiş olduğu için ve Birinci Yargı Islahat Paketi kapsamında, soruşturma belgesinde en çok iki yıl olabileceği belirlenen tutukluluk müddeti bitmiş olduğinden, Türk Ceza Kanunu’nun siyasi ve askeri casusluk hatalarını düzenleyen 328. unsurundan tutuklama sonucu verildi. Bundan kısa bir süre daha sonra da Kavala’nın 309. unsurla ilgili tutuklama sonucu ikinci kere kaldırıldı.
* 29 Eylül 2020’de, tutuklu olduğu “siyasi ve askeri casusluk” hatasıyla tutuksuz yargılandığı “anayasal tertibi ortadan kaldırmaya teşebbüs” kabahatlerinden dava açıldı. Bundan daha sonra Kavala’nın bu iki suçlamayla İstanbul 36. Ağır Ceza Mahkemesi’nde (ACM) yargılanmasına başlandı.
SEYAHAT VE ÇARŞI
* Derken, Ocak 2021’de bundan evvelki (Gezi) davasının istinaf sonucu geldi. Seyahat davasının istinaf sürecinde Kavala ve başka sanıklar hakkında TCK 312. verilmiş olan beraat kararları bozuldu. İstinaf mahkemesi, bozduğu kararla ilgili bu davanın, Kavala hakkında açılan darbe ve casusluk dava evraklarının ve çabucak hemen Yargıtay 16. Ceza Dairesi’nde incelemesi devam eden Çarşı davasının bir arada görülmesini istedi.
* İstinaf mahkemesi sonucundan kısa bir süre daha sonra da, 16. Ceza Dairesi, 18 Mart 2021 tarihinde aldığı bir kararla, 13. ACM’nin Çarşı davasında vermiş olduğu beraat kararlarını bozdu.
Yargıtay sonucunda, bu belge (Çarşı) ile 30. ACM’de görülen ve Kavala’nın da yargılandığı Seyahat Parkı olaylarına ait belge içinde “hukuki ve fiili irtibat bulunduğu” görüşünü öne sürerek her iki evrakın birleştirilmesi gerektiğini açıklandı. bu biçimdelikle, Seyahat davasıyla Çarşı davasının birleşmesi gündeme girmiş oldu.
– En kısa haliyle özetlemeye çalıştığım davanın seyri bu biçimde. Soru şu: Bu süreç bize hukuk ismine, adalet ismine ne söylüyor?
Bu o kadar karmaşık bir müddetç ki ben bile kimi vakit tarihleri ve davanın görüldüğü mahkemeleri karıştırabiliyorum. Tahliyeler, bir daha tutuklamalar, heyet değiştirmeler, bir mahkemeden ötekine giden dava evrakları ve son birleştirme sonucu içinde yaşananları hatırladığımda ve bir insanın bu biçimde bir müddetç boyunca, dört yıla yakın bir süre, özgürlüğünden mahrum yaşadığını düşündüğümde, adalet düzeneğinin işleyişine itimat duymam zorlaştırıyor. Hukuk ve adalet ismine pek iç açıcı şeyler söylemeyen bir tabloyla karşı karşıya olduğumuzu düşünüyorum.
MEMLEKETİM İSMİNE ÜZÜLÜYORUM
Bu süreçte yalnızca Kavala “terörist” ilan edilmedi, Ayşe Buğra da şahsen Erdoğan tarafınca “provokatör” olmakla suçlandı… Buğra, o gün söylemiş olduklerine bir şey eklemiyor; “Bunları üzücü buluyorum ve memleketim ismine üzülüyorum…”
Fotoğraf: Vedat Arık