Yener KARADENİZ
Kasım’da başlayan ve dün de devam eden kur şokunun birinci tesiri tedarikte görüldü. Besinden hazır giysiye birfazlaca bölümde hammadde ve mal tedariki durma noktasına geldi. Çarşı pazarda olağanüstü bir hareketlilik yaşanmamasına karşın beklenti enflasyonu sebebi ile biroldukca market sabah saatlerinde birtakım eserlerde yüzde 5-10 içinde artırım yaptı. Daha evvel hudutlu tedarik edilen eserler alınamaz hale gelirken döviz ofisleri ise yüksek volatilite sebebi ile bilhassa Kapalıçarşı Bölgesi’nde tabelalarını süreksiz mühlet kapattı. DÜNYA Gazetesi olarak dolaştığımız İstanbul’un farklı semtlerindeki marketlerinde olağanüstü bir tüketici talebi görülmezken, rastgele bir eserin satışında sınırlama yaşanmadı. Fakat dün sabah prestiji ile yerine koyma maliyetlerinin artması birtakım marketlerde raf fiyatlarının yüzde 5-10 artırılmasına yol açtı. Market vazifelileri, son devirde raf fiyatı değiştirme aralığının bir haftadan daha kısa mühlete indiğini aktardı.
“ÜRÜN TEDARİKİ SIFIRA İNDİ”
Türkiye genelinde 160’tan fazla marketi olan İhtimam Perakende Küme Lideri Cemal İtina, evvelki gün de dahil olmak üzere dün tüketici tarafında rastgele olağanüstü bir hareketlilik yaşanmadığını söylemiş oldu. Kendi tedariklerinin büyük ıstıraplar yaşamaya başladığını anlatan İhtimam, “Ürün tedariki sıfıra indi. Daha evvel 3 ünite sipariş veriyor 2 ünite eser alabiliyorduk. Evvelki gün prestiji ile ise hiç alamaz duruma geldik. Tarım mamüllerinde değil ancak besin ile deterjan üzere petrokimyaya dayalı eserlerde tedarik durdu adeta. Kimse eser vermiyor. Bekle gör moduna geçtiler. Şu an depomuzdaki eserleri satıyoruz” açıklamasında bulundu.
“HERKES HUZURSUZ, KAYGILI”
Ankara merkezli Altunbilekler Besin İdare Şurası Lideri Mustafa Altunbilek de tedarik ile ilgili tedirginliklerini lisana getirdi. Altunbilek, “Ürün aldığımız firmalar şu an fazlaca huzursuz. Hepimiz dertliyiz. Tüketici tarafında ise olağanüstü bir durum yok. Yok sattığımız bir eser de olmadı” değerlendirmesinde bulundu.
TELEFONLARA YANIT VERMİYORLAR
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel de besin tarafında mal tedarikinin durduğunu aktardı. bununla birlikte Kapalıçarşı Bölgesi’nde susam ticareti yapan Önel şöyleki dedi: “Artık peşin mal almak istediklerimiz bile telefonlarımıza yanıt vermiyorlar, ulaşamıyoruz. Biz de toptan satış yaptığımız perakende tarafındaki müşterilerimize bilgilendirme maili atarak ‘şu an için satışlarımızı bu fiyatlar ile yapamayacağız. Fiyat güncellemesi olacak’ dedik.”
DÖVİZDE BİLE PEŞİNE DÖNDÜLER
Kur şoku Türkiye’nin en büyük 3. ihracatçı dalı hazırgiyimi de değerli oranda etkiledi. TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Onur Fayat, en büyük kasvetin bilhassa TL üzerinden fiyat vermek zorunda kalan işletmelerde yaşandığını aktardı. Fayat, “İç piyasaya mal satanlar problemde. Hammaddeye ulaşamadılar. Hammaddeci satmak mı daha karlı yoksa satmamak mı diye duraksadı. Bir günde kur yüzde 15 oynayınca malları ya sevk etmek istemedi ya da büsbütün dövize döndü. İç piyasacılar için en büyük şok bu. İhracatta ise bu süreçte hammaddeye artırım gelir kaygısı ile duraksama yaşandı. Fakat iç piyasa kadar değil. TL ile vade aslına bakarsan bitmişti. Döviz ile de evvelki gün prestiji ile epeyce güvendikleri firmalar haricinde vadeleri düşürüp peşine döndüler. ‘Vade kısaltalım ne olacağını nazaranlim’ kanısı var. Çok güvendiği markalarda sorun yok natürel fakat dal sıkışmış durumda. Son 2-3 aydır aslına bakarsan ölçünün arttığı kıymetin ise düştüğü bir devir yaşıyoruz” tabirlerini kullandı.
KAPALIÇARŞI TABELA KAPATTI
Dolaştığımız Kapalıçarşı’da kimi döviz ofislerinin tabelalarının kapalı olduğu görülürken, kuyumcularda ise takı eserleri satan yerlerin boş olduğu, yatırımlık altın satanlarda ise az da olsa hareketlilik olduğu gözlendi.
İstanbul Mücevherciler Kuyumcular ve Sarrafl ar Derneği Lider Yardımcısı Mehmet Ali Yıldırımtürk de Kapalıçarşı piyasasını kıymetlendirdi. Evvelki gün prestiji ile yüksek artış sebebi ile döviz ofislerinin tabelalarını kapattığını belirten Yıldırımtürk, “Talepte ise rastgele olağanüstü durum olmadı. Döviz süreçlerinde yüzde 15 artış oldu. Dün sabah prestiji ile de tabelalarını açmayan döviz ofisleri vardı. Herkes gereksinimi olanı satıp, gereksinimi olanı alıyor. Panik havası durumu yok. Fakat fiyatlarda muhtemel bir değişiklik sebebi ile kimse ne yapacağını bilmiyor. Almak isteyene fiyatlar yüksek; satmak isteyende ise ‘yeniden yükselir mi’ beklentisi var. Her iki taraf da temkinli, beklemeye geçmiş durumda” diye konuştu.
“GÜMRÜKTEN MAL ÇEKİLMİYOR”
Kimya tarafında mal alımını durduranların olduğunu bildiren Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD) Lideri Haluk Erceber, “esasen AB Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya üzere ülkeler ocak başına kadar kapalı ve Noel tatili var. Birtakım fabrikalar da üretimi azalttı yahut durdurdu. İç piyasada döviz ile yapılan gümrükten mal çekme ve limandan çıkarma süreçleri şu anda yapılmıyor. Anlaşılan tedarik zincirinde hammadde fiyatları da düşmeyecek. Kur artışı geri gelmezse fark satış meblağlarına yansıyacaktır” dedi.
OLAĞANLAŞMA BEKLENİYOR
İklimlendirme Sanayii İhracatçıları Birliği İdare Konseyi Lideri Mehmet Şanal, bu vakitte temkinli olmakta yarar olduğunu belirterek, satışların bu hafta ortasında azalacağını, önümüzdeki hafta olağana döneceğini söz etti. Dövizdeki artıştan kaynaklı, iç pazarda TL bazında satışların durduğunu lakin dövizli satışlarda bir sorunun olmadığını bildiren Şanal, “TL bazlı ihale alan firmalar ziyan edecekler diye yüksek kurun olduğu ortamda alım yapmıyor. Biroldukça kesimde kâr marjı düşmüş durumda, Dövizdeki yüzde 17’lik artış istikrarları altüst etti. Üretimde de bir süre temkinli davranmakta fayda var” dedi.
İTO Lideri Şekib Avdagiç: “Ekonomi iki parametreye hapsedilemez”
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, TL’deki kayıplara ait toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada Türkiye’nin potansiyeline güvendiklerini belirterek, “Türkiye iktisadının kur-faiz üzere iki parametreye hapsedilmesine müsaade etmiyoruz. Daha evvel vurguladığımız üzere, tartışmalar faiz-kur ekseninden uzaklaştı” tabirlerini kullandı.
“Hükümet, özel bölüm ve halkımızla el ele vererek başaracağız”
Şekib Avdagiç, şunları kaydetti: “Daha evvel vurguladığımız üzere, tartışmalar faiz-kur ekseninden uzaklaştı. Maksadı faiz ve kur üzerinden hesap görmek olanlara imkan vermemeliyiz. Dünya ihracatındaki hissemizin yüzde 1’i, ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde 90’ları geçtiği bu vakitte kur atakları manipülatiftir. Türkiye’nin yeni kalkınma modeli üretim üzerine inşa edilmiştir. Türk gerçek bölümü gücünü üretimden, yatırımdan, ihracattan almaktadır. Türkiye iktisadının çıpası üretimdir, yatırımdır. Kısır bir döngüye mahkum edilemez. Salgın daha sonrasının en uygun çıkışını yapacak ülke olma fırsatını kaçırmamalıyız. Bizler üretmeye devam edeceğiz. Ekonomiyi kuşatmak isteyenlere daha fazlaca üreterek karşılık vereceğiz. Bilhassa çalışanlarımıza enflasyonun üzerinde fiyat artışıyla, dayanışma ortasında sahip çıkacağız. Devlet, gerçek kesim ve bankalarla birlikte global fırsatlara odaklanılması gerekiyor. bu vakitte piyasa yapıcılarının iş dünyası ile faal bağlantı ortasında olması ve kısa vadede üretimi kolaylaştıracak önlemler alınması yerinde olacaktır.”
Apple’dan daha sonra Samsung da kapattı
Evvelki gün akşam saatlerinde tüm telefon modellerini online’da satışa kapatan sonrasındasında ise iPhone11 dışında başka modelleri bir daha satışa açan Apple, bir daha tüm telefon modellerini ve laptoplarını online’da satışa kapattı. Sırf mağazalarından satışa devam eden Apple’da da tüm öteki teknoloji markalarında olduğu üzere stokların tükenmek üzere olduğu belirtiliyor. İki gün boyunca online’da satışların kapalı kalacağı belirtilirken, yeni gelecek stok ile bir arada kur farkının da yansıtılacağı tabir diliyor. Samsung da Türkiye’de üst segment telefon modellerinde online satış kanalını kapattı. Taşınabilir İrtibat Araçları Ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Lideri Mustafa Kemal Turnacı, son devirde stokları epeyce azalan kesimde kurdaki rekor dalgalanmayla tedarikin zora girdiğini söylemiş oldu. Tedarikin aksamasının bilhassa üst ve orta segmentte stok sorunu yaratacağını belirten Turnacı, yeni stokların ise artırımlı olacağını kaydetti. Turnacı, bu durumda tüketicilerin merdiven altına yöneleceğini bunun da klon telefon sayısını artıracağını ekledi.
Online pazaryerlerinde fırsat zammı!
Hepsiburada, Trendyol üzere satıcılar, kurdaki yükseliştilk evvel 8 bin 500 liradan satılan iPhone 11 için 13 bin liralara varan fiyatlar istiyor. Teknosa ve MediaMarkt üzere teknoloji perakendecilerinin ise internet stoklarının bittiği görülüyor.
İnşaatlar durabilir
Döviz kurlarında yüzde 30’a yakın oranda yaşanan artış niçiniyle yarı mamul ve materyal satan firmalardan teklif almakta zorlandıklarını aktaran Babacan Holding İdare Heyeti Lideri İbrahim Babacan, “Çünkü bu olağanüstü devirde yarı mamul, dövize endeksli olduğu için firmalar teklif vermek istemiyor. İnşaatta fazlaca önemli maliyet artışı var. Bu durum imalat ve imali önemli biçimde etkileyecek. Bu niçinle inşaatların durması kelam konusu olacak” açıklamasını yaptı. Tıpkı biçimde yüklenicilerin fiyat farkı istemeye başladığını anlatan Babacan, şu değerlendirmede bulundu: “Eskiden yüklenici bir firma yüzde 30 fiyat farkıyla çalışıyordu. Fakat gereç fiyatlarında artış epey kısa müddette yüzde 30’u aşınca herkes bekleme moduna geçti. Ayrıyeten yakın periyotta minimum fiyat artışlarıyla bir arada personellik maliyeti de maliyetlere yansıyacak.”
TL’deki tarihi bedel kaybı iktisadın aktörlerini nasıl etkiliyor?
Türk Lirası’nda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın düşük faiz davetlerine paralel TCMB’nin arka arda yaptığı faiz indirimleriyle başlayan ve evvelki gün tepeye ulaşan tarihi kıymet kaybı yeni bir kur krizi yaratırken; bankacılık kesiminden gerçek bölüme, son tüketiciden yeni jenerasyon teknoloji şirketlerine kadar iktisadın tüm aktörlerini olumsuz etkiliyor.
TL, yalnızca evvelki gün dolar karşısında test edilen en yüksek düzeye nazaran yüzde 15’e yakın paha kaybederken, günlük kayıp ise yüzde 10’a yakın oldu. Kasım başından bu yana yüzde 24 bedel kaybeden TL’de yaşanan çöküşün devam edip etmeyeceği ve para siyasetindeki gevşemenin süreceğine yönelik telaşlar ise iktisadın her alanında baskısını sürdürüyor. TL’deki sert paha kaybı bankacılık kesiminin temel göstergelerini de tehdit ediyor. Bankacılık bölümünde sermaye yeterlilik rasyosu hesabı TL cinsinden yapılıyor. Fakat dalın çok yüksek ölçüde döviz kredisi dikkate alındığında, TL’nin kıymeti düştükçe döviz kredilerinin TL cinsi karşılığı ise yükseliyor. Bu yüzden SYR hesabında döviz kredilerinin, TL karşılığındaki ani yükseliş SYR’de negatif tesir yaratıyor. Bu da Türkiye’de yüzde 12 olarak belirlenen en alt SYR limitinde birtakım bankaların kasvete düşmesine niye olabilir. Bankacılık kaynakları bundan korunmanın (hedging) bir yolunun, döviz bazlı sermayenin olması gerektiğini belirterek, kâfi ölçüde sermaye gibisi kredisi olmayan bankalarda sorun olabileceğine dikkat çekti. BDDK datalarına bakılırsa bankaların 18 Kasım prestijiyle 160 milyar dolar YP kredisi bulunuyor. TCMB’nin faiz indirimlerine başladığı Eylül sonundan itibaren TL’de devam eden kıymet kaybı ile bankacılık bölümünde yabancı para kredilerinin TL karşılığı da yaklaşık yüzde 40’a yakın artış kaydetti.
BORÇ YÜKÜ ARTACAK
Reuters’a konuşan Ekonomist Haluk Bürümcekçi’nin hesaplamalarına nazaran Türkiye’deki finans dışı özel şirketlerin bir yıl ortasında ödemesi yahut bir daha finanse etmeleri gereken Eylül prestijiyle 52,8 milyar dolar meblağında borcu bulunuyor. TL’deki keskin kıymet kayıpları dolar yahut euro döviz geliri olan ihracatçı şirketler için geniş kapsamlı problemlere yol açmayacak. Lakin döviz geliri olmayan orta ölçekli şirketlerden esnafa kadar bir hayli işletmenin artan maliyetler niçiniyle ek sermaye muhtaçlığı duymasına yahut borç yükünün artmasında yol açması bekleniyor. Hammadde ve orta malında büyük ölçüde ithalata bağımlı Türk firmalarının maliyetleri ise, global olarak artan emtia fiyatlarına, yükselen kur tesiri de eklendiğinde sürdürülemez hale geldi. Kurdaki öngörülemezlik niçiniyle tedarikçi ve üretici firmalar fiyat veremez duruma gelirken, bilhassa iç piyasaya ile çalışan firmaların sattığı malın yerine yenisini koyamadığı belirtiliyor. Bu durumun firmalar için işletme sermayesi ıstırabını birlikteinde getirmeye başladığı tabir ediliyor. İhracatçı firmalar ise TL’deki sert paha kaybı ile birlikte memleketler arası müşterilerin fiyat indirimi taleplerinin arttığını; bunun da maliyet baskısına fiyat baskısının da eklenmesine niye olduğunu belirtiyor.
BEKLENEN FİYAT ARTIŞI TÜKETİCİ TALEBİNİ ÖNE ÇEKİYOR
Tüketiciler her ne kadar zarurî alışveriş kalemleri içinde yer almıyor olsa da önümüzdeki aylarda yapmak zorunda kalacakları alışverişleri öne çekerek TL’deki bedel kaybının kurda yaratacağı artıştan kendilerini bir ölçü müdafaaya çalışıyorlar. Kurdaki artış ilaç kesimine ait dertleri da artırırken, kurdaki yükselişe bağlı olarak piyasada şu anda kimi ilaçların bulunmasında kahır yaşandığı belirtiliyor. Birtakım ilaçların piyasada bulunamamasının sebebin fiyatlandırmada kullanılan kur ile şimdiki kur içindeki farktan kaynaklandığı belirtiliyor. İlaç fiyatlarında kulllanılan euro/TL kuru yılda bir sefer güncelleniyor. Şu anda ilaç meblağlarının belirlenmesinde euro/TL kuru 4.57 olarak kabul ediliyor ve fiyatlandırmalar bu kur üzerinden yapılıyor.
Öte yandan TL’deki bedel kaybı gübre, kimyasal üzere büyük ölçüde meblağları dolar bazında belirlenen tarım girdilerinin de fiyatının yükselmesine ve üretici üstündeki baskının artmasına yol açtı. fiyatları merkezi olarak belirlenen ekmek ve süt üzere mamüllerin üreticileri fiyat artışı davetinde bulundular.
● Akaryakıt ve motorin 10 liraya dayandı
Akaryakıtın litre fiyatına 1 lira 2 kuruş, motorinin litre fiyatına 1 lira 6 kuruş ve LPG’nin litre fiyatına 65 kuruş artırım geldi. Güç Petrol Gaz İkmal İstasyonları Patron Sendikasından (EPGİS) alınan bilgiye bakılırsa, Ankara’da ortalama 8,72 liradan satılan akaryakıtın litre fiyatı 9,74 lira oldu. Akaryakıtın litresi İstanbul’da 8,67 liradan 9,69 liraya, İzmir’de 8,74 liradan 9,76 liraya çıktı. Ankara’da ortalama 8,77 liradan satılan motorinin litre fiyatı 9,83 lira oldu. Motorinin litresi İstanbul’da 8,71 liradan 9,77 liraya, İzmir’de 8,79 liradan 9,85 liraya çıktı.
LPG’nin litre fiyatı da Ankara’da ortalama 7,40 liradan 8,05 liraya, İstanbul’da ortalama 7,35 liradan 8 liraya ve İzmir’de 7,23 liradan 7,88 liraya yükseldi.
Okumaya devam et...
Kasım’da başlayan ve dün de devam eden kur şokunun birinci tesiri tedarikte görüldü. Besinden hazır giysiye birfazlaca bölümde hammadde ve mal tedariki durma noktasına geldi. Çarşı pazarda olağanüstü bir hareketlilik yaşanmamasına karşın beklenti enflasyonu sebebi ile biroldukca market sabah saatlerinde birtakım eserlerde yüzde 5-10 içinde artırım yaptı. Daha evvel hudutlu tedarik edilen eserler alınamaz hale gelirken döviz ofisleri ise yüksek volatilite sebebi ile bilhassa Kapalıçarşı Bölgesi’nde tabelalarını süreksiz mühlet kapattı. DÜNYA Gazetesi olarak dolaştığımız İstanbul’un farklı semtlerindeki marketlerinde olağanüstü bir tüketici talebi görülmezken, rastgele bir eserin satışında sınırlama yaşanmadı. Fakat dün sabah prestiji ile yerine koyma maliyetlerinin artması birtakım marketlerde raf fiyatlarının yüzde 5-10 artırılmasına yol açtı. Market vazifelileri, son devirde raf fiyatı değiştirme aralığının bir haftadan daha kısa mühlete indiğini aktardı.
“ÜRÜN TEDARİKİ SIFIRA İNDİ”
Türkiye genelinde 160’tan fazla marketi olan İhtimam Perakende Küme Lideri Cemal İtina, evvelki gün de dahil olmak üzere dün tüketici tarafında rastgele olağanüstü bir hareketlilik yaşanmadığını söylemiş oldu. Kendi tedariklerinin büyük ıstıraplar yaşamaya başladığını anlatan İhtimam, “Ürün tedariki sıfıra indi. Daha evvel 3 ünite sipariş veriyor 2 ünite eser alabiliyorduk. Evvelki gün prestiji ile ise hiç alamaz duruma geldik. Tarım mamüllerinde değil ancak besin ile deterjan üzere petrokimyaya dayalı eserlerde tedarik durdu adeta. Kimse eser vermiyor. Bekle gör moduna geçtiler. Şu an depomuzdaki eserleri satıyoruz” açıklamasında bulundu.
“HERKES HUZURSUZ, KAYGILI”
Ankara merkezli Altunbilekler Besin İdare Şurası Lideri Mustafa Altunbilek de tedarik ile ilgili tedirginliklerini lisana getirdi. Altunbilek, “Ürün aldığımız firmalar şu an fazlaca huzursuz. Hepimiz dertliyiz. Tüketici tarafında ise olağanüstü bir durum yok. Yok sattığımız bir eser de olmadı” değerlendirmesinde bulundu.
TELEFONLARA YANIT VERMİYORLAR
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel de besin tarafında mal tedarikinin durduğunu aktardı. bununla birlikte Kapalıçarşı Bölgesi’nde susam ticareti yapan Önel şöyleki dedi: “Artık peşin mal almak istediklerimiz bile telefonlarımıza yanıt vermiyorlar, ulaşamıyoruz. Biz de toptan satış yaptığımız perakende tarafındaki müşterilerimize bilgilendirme maili atarak ‘şu an için satışlarımızı bu fiyatlar ile yapamayacağız. Fiyat güncellemesi olacak’ dedik.”
DÖVİZDE BİLE PEŞİNE DÖNDÜLER
Kur şoku Türkiye’nin en büyük 3. ihracatçı dalı hazırgiyimi de değerli oranda etkiledi. TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Onur Fayat, en büyük kasvetin bilhassa TL üzerinden fiyat vermek zorunda kalan işletmelerde yaşandığını aktardı. Fayat, “İç piyasaya mal satanlar problemde. Hammaddeye ulaşamadılar. Hammaddeci satmak mı daha karlı yoksa satmamak mı diye duraksadı. Bir günde kur yüzde 15 oynayınca malları ya sevk etmek istemedi ya da büsbütün dövize döndü. İç piyasacılar için en büyük şok bu. İhracatta ise bu süreçte hammaddeye artırım gelir kaygısı ile duraksama yaşandı. Fakat iç piyasa kadar değil. TL ile vade aslına bakarsan bitmişti. Döviz ile de evvelki gün prestiji ile epeyce güvendikleri firmalar haricinde vadeleri düşürüp peşine döndüler. ‘Vade kısaltalım ne olacağını nazaranlim’ kanısı var. Çok güvendiği markalarda sorun yok natürel fakat dal sıkışmış durumda. Son 2-3 aydır aslına bakarsan ölçünün arttığı kıymetin ise düştüğü bir devir yaşıyoruz” tabirlerini kullandı.
KAPALIÇARŞI TABELA KAPATTI
Dolaştığımız Kapalıçarşı’da kimi döviz ofislerinin tabelalarının kapalı olduğu görülürken, kuyumcularda ise takı eserleri satan yerlerin boş olduğu, yatırımlık altın satanlarda ise az da olsa hareketlilik olduğu gözlendi.
İstanbul Mücevherciler Kuyumcular ve Sarrafl ar Derneği Lider Yardımcısı Mehmet Ali Yıldırımtürk de Kapalıçarşı piyasasını kıymetlendirdi. Evvelki gün prestiji ile yüksek artış sebebi ile döviz ofislerinin tabelalarını kapattığını belirten Yıldırımtürk, “Talepte ise rastgele olağanüstü durum olmadı. Döviz süreçlerinde yüzde 15 artış oldu. Dün sabah prestiji ile de tabelalarını açmayan döviz ofisleri vardı. Herkes gereksinimi olanı satıp, gereksinimi olanı alıyor. Panik havası durumu yok. Fakat fiyatlarda muhtemel bir değişiklik sebebi ile kimse ne yapacağını bilmiyor. Almak isteyene fiyatlar yüksek; satmak isteyende ise ‘yeniden yükselir mi’ beklentisi var. Her iki taraf da temkinli, beklemeye geçmiş durumda” diye konuştu.
“GÜMRÜKTEN MAL ÇEKİLMİYOR”
Kimya tarafında mal alımını durduranların olduğunu bildiren Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD) Lideri Haluk Erceber, “esasen AB Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya üzere ülkeler ocak başına kadar kapalı ve Noel tatili var. Birtakım fabrikalar da üretimi azalttı yahut durdurdu. İç piyasada döviz ile yapılan gümrükten mal çekme ve limandan çıkarma süreçleri şu anda yapılmıyor. Anlaşılan tedarik zincirinde hammadde fiyatları da düşmeyecek. Kur artışı geri gelmezse fark satış meblağlarına yansıyacaktır” dedi.
OLAĞANLAŞMA BEKLENİYOR
İklimlendirme Sanayii İhracatçıları Birliği İdare Konseyi Lideri Mehmet Şanal, bu vakitte temkinli olmakta yarar olduğunu belirterek, satışların bu hafta ortasında azalacağını, önümüzdeki hafta olağana döneceğini söz etti. Dövizdeki artıştan kaynaklı, iç pazarda TL bazında satışların durduğunu lakin dövizli satışlarda bir sorunun olmadığını bildiren Şanal, “TL bazlı ihale alan firmalar ziyan edecekler diye yüksek kurun olduğu ortamda alım yapmıyor. Biroldukça kesimde kâr marjı düşmüş durumda, Dövizdeki yüzde 17’lik artış istikrarları altüst etti. Üretimde de bir süre temkinli davranmakta fayda var” dedi.
İTO Lideri Şekib Avdagiç: “Ekonomi iki parametreye hapsedilemez”
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, TL’deki kayıplara ait toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada Türkiye’nin potansiyeline güvendiklerini belirterek, “Türkiye iktisadının kur-faiz üzere iki parametreye hapsedilmesine müsaade etmiyoruz. Daha evvel vurguladığımız üzere, tartışmalar faiz-kur ekseninden uzaklaştı” tabirlerini kullandı.
“Hükümet, özel bölüm ve halkımızla el ele vererek başaracağız”
Şekib Avdagiç, şunları kaydetti: “Daha evvel vurguladığımız üzere, tartışmalar faiz-kur ekseninden uzaklaştı. Maksadı faiz ve kur üzerinden hesap görmek olanlara imkan vermemeliyiz. Dünya ihracatındaki hissemizin yüzde 1’i, ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde 90’ları geçtiği bu vakitte kur atakları manipülatiftir. Türkiye’nin yeni kalkınma modeli üretim üzerine inşa edilmiştir. Türk gerçek bölümü gücünü üretimden, yatırımdan, ihracattan almaktadır. Türkiye iktisadının çıpası üretimdir, yatırımdır. Kısır bir döngüye mahkum edilemez. Salgın daha sonrasının en uygun çıkışını yapacak ülke olma fırsatını kaçırmamalıyız. Bizler üretmeye devam edeceğiz. Ekonomiyi kuşatmak isteyenlere daha fazlaca üreterek karşılık vereceğiz. Bilhassa çalışanlarımıza enflasyonun üzerinde fiyat artışıyla, dayanışma ortasında sahip çıkacağız. Devlet, gerçek kesim ve bankalarla birlikte global fırsatlara odaklanılması gerekiyor. bu vakitte piyasa yapıcılarının iş dünyası ile faal bağlantı ortasında olması ve kısa vadede üretimi kolaylaştıracak önlemler alınması yerinde olacaktır.”
Apple’dan daha sonra Samsung da kapattı
Evvelki gün akşam saatlerinde tüm telefon modellerini online’da satışa kapatan sonrasındasında ise iPhone11 dışında başka modelleri bir daha satışa açan Apple, bir daha tüm telefon modellerini ve laptoplarını online’da satışa kapattı. Sırf mağazalarından satışa devam eden Apple’da da tüm öteki teknoloji markalarında olduğu üzere stokların tükenmek üzere olduğu belirtiliyor. İki gün boyunca online’da satışların kapalı kalacağı belirtilirken, yeni gelecek stok ile bir arada kur farkının da yansıtılacağı tabir diliyor. Samsung da Türkiye’de üst segment telefon modellerinde online satış kanalını kapattı. Taşınabilir İrtibat Araçları Ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Lideri Mustafa Kemal Turnacı, son devirde stokları epeyce azalan kesimde kurdaki rekor dalgalanmayla tedarikin zora girdiğini söylemiş oldu. Tedarikin aksamasının bilhassa üst ve orta segmentte stok sorunu yaratacağını belirten Turnacı, yeni stokların ise artırımlı olacağını kaydetti. Turnacı, bu durumda tüketicilerin merdiven altına yöneleceğini bunun da klon telefon sayısını artıracağını ekledi.
Online pazaryerlerinde fırsat zammı!
Hepsiburada, Trendyol üzere satıcılar, kurdaki yükseliştilk evvel 8 bin 500 liradan satılan iPhone 11 için 13 bin liralara varan fiyatlar istiyor. Teknosa ve MediaMarkt üzere teknoloji perakendecilerinin ise internet stoklarının bittiği görülüyor.
İnşaatlar durabilir
Döviz kurlarında yüzde 30’a yakın oranda yaşanan artış niçiniyle yarı mamul ve materyal satan firmalardan teklif almakta zorlandıklarını aktaran Babacan Holding İdare Heyeti Lideri İbrahim Babacan, “Çünkü bu olağanüstü devirde yarı mamul, dövize endeksli olduğu için firmalar teklif vermek istemiyor. İnşaatta fazlaca önemli maliyet artışı var. Bu durum imalat ve imali önemli biçimde etkileyecek. Bu niçinle inşaatların durması kelam konusu olacak” açıklamasını yaptı. Tıpkı biçimde yüklenicilerin fiyat farkı istemeye başladığını anlatan Babacan, şu değerlendirmede bulundu: “Eskiden yüklenici bir firma yüzde 30 fiyat farkıyla çalışıyordu. Fakat gereç fiyatlarında artış epey kısa müddette yüzde 30’u aşınca herkes bekleme moduna geçti. Ayrıyeten yakın periyotta minimum fiyat artışlarıyla bir arada personellik maliyeti de maliyetlere yansıyacak.”
TL’deki tarihi bedel kaybı iktisadın aktörlerini nasıl etkiliyor?
Türk Lirası’nda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın düşük faiz davetlerine paralel TCMB’nin arka arda yaptığı faiz indirimleriyle başlayan ve evvelki gün tepeye ulaşan tarihi kıymet kaybı yeni bir kur krizi yaratırken; bankacılık kesiminden gerçek bölüme, son tüketiciden yeni jenerasyon teknoloji şirketlerine kadar iktisadın tüm aktörlerini olumsuz etkiliyor.
TL, yalnızca evvelki gün dolar karşısında test edilen en yüksek düzeye nazaran yüzde 15’e yakın paha kaybederken, günlük kayıp ise yüzde 10’a yakın oldu. Kasım başından bu yana yüzde 24 bedel kaybeden TL’de yaşanan çöküşün devam edip etmeyeceği ve para siyasetindeki gevşemenin süreceğine yönelik telaşlar ise iktisadın her alanında baskısını sürdürüyor. TL’deki sert paha kaybı bankacılık kesiminin temel göstergelerini de tehdit ediyor. Bankacılık bölümünde sermaye yeterlilik rasyosu hesabı TL cinsinden yapılıyor. Fakat dalın çok yüksek ölçüde döviz kredisi dikkate alındığında, TL’nin kıymeti düştükçe döviz kredilerinin TL cinsi karşılığı ise yükseliyor. Bu yüzden SYR hesabında döviz kredilerinin, TL karşılığındaki ani yükseliş SYR’de negatif tesir yaratıyor. Bu da Türkiye’de yüzde 12 olarak belirlenen en alt SYR limitinde birtakım bankaların kasvete düşmesine niye olabilir. Bankacılık kaynakları bundan korunmanın (hedging) bir yolunun, döviz bazlı sermayenin olması gerektiğini belirterek, kâfi ölçüde sermaye gibisi kredisi olmayan bankalarda sorun olabileceğine dikkat çekti. BDDK datalarına bakılırsa bankaların 18 Kasım prestijiyle 160 milyar dolar YP kredisi bulunuyor. TCMB’nin faiz indirimlerine başladığı Eylül sonundan itibaren TL’de devam eden kıymet kaybı ile bankacılık bölümünde yabancı para kredilerinin TL karşılığı da yaklaşık yüzde 40’a yakın artış kaydetti.
BORÇ YÜKÜ ARTACAK
Reuters’a konuşan Ekonomist Haluk Bürümcekçi’nin hesaplamalarına nazaran Türkiye’deki finans dışı özel şirketlerin bir yıl ortasında ödemesi yahut bir daha finanse etmeleri gereken Eylül prestijiyle 52,8 milyar dolar meblağında borcu bulunuyor. TL’deki keskin kıymet kayıpları dolar yahut euro döviz geliri olan ihracatçı şirketler için geniş kapsamlı problemlere yol açmayacak. Lakin döviz geliri olmayan orta ölçekli şirketlerden esnafa kadar bir hayli işletmenin artan maliyetler niçiniyle ek sermaye muhtaçlığı duymasına yahut borç yükünün artmasında yol açması bekleniyor. Hammadde ve orta malında büyük ölçüde ithalata bağımlı Türk firmalarının maliyetleri ise, global olarak artan emtia fiyatlarına, yükselen kur tesiri de eklendiğinde sürdürülemez hale geldi. Kurdaki öngörülemezlik niçiniyle tedarikçi ve üretici firmalar fiyat veremez duruma gelirken, bilhassa iç piyasaya ile çalışan firmaların sattığı malın yerine yenisini koyamadığı belirtiliyor. Bu durumun firmalar için işletme sermayesi ıstırabını birlikteinde getirmeye başladığı tabir ediliyor. İhracatçı firmalar ise TL’deki sert paha kaybı ile birlikte memleketler arası müşterilerin fiyat indirimi taleplerinin arttığını; bunun da maliyet baskısına fiyat baskısının da eklenmesine niye olduğunu belirtiyor.
BEKLENEN FİYAT ARTIŞI TÜKETİCİ TALEBİNİ ÖNE ÇEKİYOR
Tüketiciler her ne kadar zarurî alışveriş kalemleri içinde yer almıyor olsa da önümüzdeki aylarda yapmak zorunda kalacakları alışverişleri öne çekerek TL’deki bedel kaybının kurda yaratacağı artıştan kendilerini bir ölçü müdafaaya çalışıyorlar. Kurdaki artış ilaç kesimine ait dertleri da artırırken, kurdaki yükselişe bağlı olarak piyasada şu anda kimi ilaçların bulunmasında kahır yaşandığı belirtiliyor. Birtakım ilaçların piyasada bulunamamasının sebebin fiyatlandırmada kullanılan kur ile şimdiki kur içindeki farktan kaynaklandığı belirtiliyor. İlaç fiyatlarında kulllanılan euro/TL kuru yılda bir sefer güncelleniyor. Şu anda ilaç meblağlarının belirlenmesinde euro/TL kuru 4.57 olarak kabul ediliyor ve fiyatlandırmalar bu kur üzerinden yapılıyor.
Öte yandan TL’deki bedel kaybı gübre, kimyasal üzere büyük ölçüde meblağları dolar bazında belirlenen tarım girdilerinin de fiyatının yükselmesine ve üretici üstündeki baskının artmasına yol açtı. fiyatları merkezi olarak belirlenen ekmek ve süt üzere mamüllerin üreticileri fiyat artışı davetinde bulundular.
● Akaryakıt ve motorin 10 liraya dayandı
Akaryakıtın litre fiyatına 1 lira 2 kuruş, motorinin litre fiyatına 1 lira 6 kuruş ve LPG’nin litre fiyatına 65 kuruş artırım geldi. Güç Petrol Gaz İkmal İstasyonları Patron Sendikasından (EPGİS) alınan bilgiye bakılırsa, Ankara’da ortalama 8,72 liradan satılan akaryakıtın litre fiyatı 9,74 lira oldu. Akaryakıtın litresi İstanbul’da 8,67 liradan 9,69 liraya, İzmir’de 8,74 liradan 9,76 liraya çıktı. Ankara’da ortalama 8,77 liradan satılan motorinin litre fiyatı 9,83 lira oldu. Motorinin litresi İstanbul’da 8,71 liradan 9,77 liraya, İzmir’de 8,79 liradan 9,85 liraya çıktı.
LPG’nin litre fiyatı da Ankara’da ortalama 7,40 liradan 8,05 liraya, İstanbul’da ortalama 7,35 liradan 8 liraya ve İzmir’de 7,23 liradan 7,88 liraya yükseldi.
Okumaya devam et...