Hala internete ulaşamayan milyonlarca insan var. Sansürlenen bağımsız haber siteleri, siber güvenlik riskleri derken dijital bir otoriterlik ile karşı karşıyayız.
GÜLAY ERDEMLİ
Geçen hafta ABD’de Beyaz Saray’ın yayınladığı ‘İnternetin Geleceği Bildirgesi’yle ilgili haberleri okuyanlarınız vardır. 60’a yakın hükümetin imzaladığı bildirgeye bazıları ‘İnternetin Nato’su diyor. Bu bildirgede Türkiye’nin imzası yok! Rastgele siyasi bir bağlayıcılığı olmayan bildirgede hükümetler, internete girişi engellemeyeceklerini, ‘internet sakinleri’ni yasadışı olarak gözetlemek için algoritmaları kullanmayacaklarını seçimlerde yanlış bilgilendirme kampanyaları yürütmeyeceklerini taahhüt etti. Ülkeler ayrıyeten gençlerin, bilhassa de genç kızların güvenliğini sağlama kelamı verdi.
Bu bildirgede ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere’nin yanı sıra Maldivler, Peru, Nijer, Tobago, Mikronezya, Ukrayna, Kolombiya, Palau, Trinidad üzere ülkelerin de imzası var.
İNTERNETİN RUHU BOZULDU!
İnternetteki birinci web sitesi İngiliz bilim insanı Tim Berners-Lee tarafınca 6 Ağustos 1991’de açıldı. Lee, Cern’deki fizikçilerden bir tanesiydi. Birbirinden uzak bilgisayarları birbiriyle konuşturma projesi ile ‘www (World wide web)’ sistemini oluşturdu. Bu projenin patentini bile almadı. Şu an 66 yaşında olan Tim Berners-Lee, Amerikan Bilimler Akademisi üyesi, MIT’de hoca. Bilim insanı özgür internet için yaptığı çalışmalara da devam ediyor. ABD’li şair, çiftçi ve siber güvenlik konusunda uzman bir aktivist olan John Perry Barlow ise 1996’da ‘Siber Alanın Bağımsızlığı’ bildirgesini yayınladı. Bilgiyi paylaşarak çoğaltmaktan fakat bunu ticari korkulardan uzak bir biçimde yapmaktan kelam ediyordu. 2018 yılında hayatını kaybeden Barlow, EFF’nin (Electronic Frontier Foundation) kurucusuydu. Barlow senelerca siber dünyada insanların hürriyetlerini korumak için çalıştı.
İşler âlâ gidecek üzere görünüyordu. İnternet bu biçimde sonsuz bilgi paylaşımının olduğu bir alan olarak hayal ediliyordu. İnternet yıllar içerisinde Silikon Vadisi’ndeki teknoloji kapitalistleri tarafınca şekillendirildi. Bugün, tüm internet trafiğinin yarısından fazlası botlardan geliyor, reklamlar her yerde. Mark Zuckerberg metaverse ile bizi farklı dünyalara ışınlamanın hayalinde, Elon Musk’ın Twitter’ı 44 milyar dolara almasının ardında ne olduğu ise çabucak hemen meçhul. Yani internetin ruhunun ‘bozulduğuna’ dair hislerimiz epeyce da yanlış değil.
Web 3’ün içerisinde herkes yolunu bulmaya çalışıyor. Web 1.0 bir nostalji olarak kaldı. halbuki, internetin erken devirlerini anlatan web 1.0 anonim kullanıcıların yer aldığı, bilgiyi okumaya odaklı, kullanıcılarla içinde bir etkileşim bulunmayan bir alandı. Ne kadar ilkel değil mi!
Kullanıcıların içerikler oluşturduğu, nazarance daha hayli etkileşimin yaşandığı devir web 2.0 periyodu olarak isimlendirildi. YouTube, Facebook, Twitter bu vakitte doğdu. Görünüşe nazaran data ‘karşılıksız’ paylaşılıyordu lakin art planda milyarlarca dolarlık bir beklenti vardı. Data, elmastan bile daha kıymetli bir hale geldi. Durmadan izlendiğimiz, para harcamak için teşvik edildiğimiz, insanların toplumsal medyada influencer olmaları için çırpındığı bir dünya…
Son günlerde teknoloji dünyasında fazlaca konuşulan web 3.0 devrine girdik bile… Web 3.0, dijital varlıklarımız üzerinde, teknolojik bir otoritenin denetiminin olmayacağı bir internet vadediyor. Temel unsurları internetin birinci günlerine benziyor. Web 3’te merkezi olmayan uygulamaların, bireylerin kendi bilgileri üzerinde sahipliklerini sürdürmelerine müsaade vereceği argüman ediliyor. bir hayli aktivist, platform monopollerinin küçük firmalara bölünmesi, mülkiyet ve denetimin kooperatiflere devredilmesi fikrini savunuyor. Şöyle bir benzetme de yapılıyor: İnterneti bir alışveriş merkezinden halk kütüphanesine dönüştürmek gerekiyor. Bu vaat güzel üzere görünse de teknoloji devleri web 3.0 için oldukcatan yatırımlarını yaptı bile.
Şimdi Google’ı açıp bakayım, tahminen internetin geleceğinin ne olacağını görürüm!
DİYET PLANIM: YOK
Aralıklı oruç diyeti olarak bilinen intermittent fasting (IF), uzun bir vakittir, kilo vermeye yönelik kanıtlanmış en uygun yollardan biri kabul ediliyor. Bahisle ilgili araştırma üstüne araştırma yapıldı. O denli ki artık bir trend olmaktan çıktı, yeme alışkanlığının temel desteklerinden biri oldu. Lakin bilim daima gelişiyor, bu mevzuyla ilgili de keşfetmeye bedel yeni araştırmalar var. New England Journal of Medicine’de yayınlanan yeni bir çalışmaya göre aralıklı orucun kilo vermeye hayli da yardımcı olmadığı tez ediliyor. Çalışmaya Çin’de obezite hastası 139 kişi katıldı. Bir yıl boyunca iştirakçiler cinsiyetlerine bağlı olarak günde 1200 ile 1800 kalori içeren bir diyet uyguladı. Kümenin yarısı yalnızca sabah 8 ile 16.00 içinde bu kaloriyi tüketti. Öbür küme ise birebir kaloriyi gün ortasında tamamladı. Çalışmaya katılan bütün denekler kilo verdi, bu hoş haber. Lakin vakit kısıtlamasına uyanlar ve uymayanlar içinde kaybedilen kilo ölçüsünde hiç bir fark görülmedi. Kan basıncı, glikoz düzeyleri üzere öteki değerli sıhhat göstergelerinde de bir fark bulunamadı.
bir daha de aralıklı orucun ateşli savunucuları fikrini değiştirmedi! Bu beslenme tertibinin bedendeki iltihaplanmayı azalttığını, anksiyete ve depresyon semptomlarını hafifçelettiğini gösteren bilimsel araştırmalara kapılanlar kolay kolay bu metottan vazgeçmeyecek üzere görünüyor.
Aralıklı oruç diyetinin popülerliğinin en değerli niçinlerinden biri de uygulamanın kolay olması. Yalnızca 8 saat ortasında yemek yiyorsunuz, ortalarda yalnızca kahve, çay, su tüketiyorsunuz. Doğrusu üç beş kilo vermek için bana da fazlaca uyan bir yöntem! Yoksa karbonhidratı mı biraz azaltsam… Bilemedim!
HAYDİ ÂLÂ UYKULAR…
Konu sağlıktan açılmışken devam edelim… Doğal ki bir araştırmadan kelam edeceğim. Ne de olsa ispata dayalı yazıyoruz şurada! “Uykusuz her gece bu soğuk sahnede” yalnızca hoş bir müzik. Bilişsel olarak sağlıklı olmak için uyumaya muhtaçlığımız var. Cambridge Üniversitesi Klinik Psikoloji profesörlerinden Barbara Jacquelyn Sahakian, bir daha birebir üniversiteden profesör Jianfeng Feng ve Fudan Üniversitesi nörobilim araştırmacılarından Wei Cheng’in kaleme aldığı araştırma The Conversation’da yayınlandı.
Beyin uyku sırasında kendini bir daha düzenleyip şarj ediyor. Toksinlerimizi atmayı, bağışıklık sistemimizi güçlendirmeyi sağlıyor. Fakat bugüne kadar hafıza sistemimize olan tesirinden epey da fazla bahsedilmiyordu. halbuki yeni çalışmalara nazaran uyku, yeni bellek segmentlerinin uzun vadeli belleğe aktarıldığı, ‘hafıza konsolidasyonu’nun da anahtarı. Araştırmacılar üç ile 12 aylık bebeklere bakıldığında daha güzel bir uykunun hayatın birinci senelerında yeni durumlara ahenk sağlama, hisleri verimli bir biçimde düzenleme üzere gibi davranışsal sonuçlarla bağlı olduğunu söylüyor.
Uykuya dalma ve uykuda kalma zorluğu da dahil olmak üzere uyku tertibindeki değişiklikler yaşlanma sürecinin değerli özellikleri içinde. Bu uyku bozukluğu, ileri yaşlarda bilişsel gerileme ve psikiyatrik bozukluklara niye olabiliyor.
Ekibin araştırması uyku, bilişsel yetenekler ve refah içindeki ilişkiyi daha düzgün anlamayı amaçlıyor. Hem yetersiz birebir vakitte çok uyku orta yaşlı ve yaşlı insanların bilişsel performasının bozulmasına niye oluyor. Sonuç daha evvelki bulgularla birebir. Gecede yedi saat uyku optimal bir süre. Uykuda yedi saat geçirenlerin daha az ya da daha fazla uyuyanlara nazaran bilişsel testlerde daha başarılı olduğu belirlenmiş.
Uyku mühleti ile Alzheimer ve öteki demans hastalıklarını geliştirme içinde da bir ilgi var üzere görünüyor. Yedi saat uyku demansa karşı korunmak için ülkü bir süre. Kâfi uykunun hafızayı koruyarak demanslı şahısların semptomlarını hafifçelettiği de bu yeni araştırmanın tezlerinden biri.
Bu durumda ne yapıyoruz? Bu gece bebekler üzere yedi saat uyuyoruz; zzz…
‘BÜYÜK İSTİFA’ ORTA YAŞ KRİZİNE DÖNÜYOR
Eylül 2021’de ‘büyük istifa’ akımıyla ilgili bir yazı kaleme almıştım. O günden bu yana bu trend azalmadan devam etti. Artık de bir orta yaş krizi haline geldi. Dünyanın bir epeyce ülkesinde yükselen fiyatlar, analistlerin ‘durgunluk’ öngörüleri iş bırakmak için hayli da yeterli bir periyot olmadığını göstermesine karşın işlerini bırakanların sayısı artıyor.
Kovid-19 pandemisinin birinci devrinde daha genç yaşta olanlar işlerini bırakıyordu. Artık iki farklı insan kaynağı ve analitik şirketinden alınan datalara göre, daha yüksek fiyatlı bölümlerde çalışan, daha deneyimli bireyler de bu ‘trend’e kendini kaptırdı. Bu çalışanların işlerini bırakmasının ardındaki en büyük motivasyon ‘hayatlarının manasını artırmak.’ ABD’de mart ayında 4,5 milyon kişi işlerinden ayrıldı. 2021’in birinci çeyreği ile 2022 içinde en büyük istifa artışı 40-60 yaşları içinde şahıslar içinde oldu. Bilhassa de finans ve teknoloji şirketlerinde çalışanlar işlerini bırakmayı tercih etti.
Orta yaşa geldiğimizde ölümlülüğümüzün daha fazlaca farkına varıyoruz. Bizim için kıymetli olan şeylerin hayatımızdaki yeri daha değerli hale geliyor. Pandemi de bu etkiyi güçlendirdi. İki yıl konuttan çalıştıktan daha sonra biroldukca çalışan ofise de dönmek istemiyor. 10 bin çalışanla yapılan yeni bir ankette katılanların gerilim ve korku düzeyleri ölçülmüş. Haftanın beş günü ofisten çalışma fikrinin verdiği gerilim ve telaş düzeyi pandeminin başladığı periyottan bu yana en yüksek düzeye çıkmış! Yani yeni bir çalışma tertibi kural üzere görünüyor.
Son vakit içinderda ‘büyük orta yaş krizi’ olarak tanımlanan ‘büyük istifa’ fenomeni ise yavaşlaması sıkıntı bir trene benzetiliyor.
GÜLAY ERDEMLİ
Geçen hafta ABD’de Beyaz Saray’ın yayınladığı ‘İnternetin Geleceği Bildirgesi’yle ilgili haberleri okuyanlarınız vardır. 60’a yakın hükümetin imzaladığı bildirgeye bazıları ‘İnternetin Nato’su diyor. Bu bildirgede Türkiye’nin imzası yok! Rastgele siyasi bir bağlayıcılığı olmayan bildirgede hükümetler, internete girişi engellemeyeceklerini, ‘internet sakinleri’ni yasadışı olarak gözetlemek için algoritmaları kullanmayacaklarını seçimlerde yanlış bilgilendirme kampanyaları yürütmeyeceklerini taahhüt etti. Ülkeler ayrıyeten gençlerin, bilhassa de genç kızların güvenliğini sağlama kelamı verdi.
Bu bildirgede ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere’nin yanı sıra Maldivler, Peru, Nijer, Tobago, Mikronezya, Ukrayna, Kolombiya, Palau, Trinidad üzere ülkelerin de imzası var.
İNTERNETİN RUHU BOZULDU!
İnternetteki birinci web sitesi İngiliz bilim insanı Tim Berners-Lee tarafınca 6 Ağustos 1991’de açıldı. Lee, Cern’deki fizikçilerden bir tanesiydi. Birbirinden uzak bilgisayarları birbiriyle konuşturma projesi ile ‘www (World wide web)’ sistemini oluşturdu. Bu projenin patentini bile almadı. Şu an 66 yaşında olan Tim Berners-Lee, Amerikan Bilimler Akademisi üyesi, MIT’de hoca. Bilim insanı özgür internet için yaptığı çalışmalara da devam ediyor. ABD’li şair, çiftçi ve siber güvenlik konusunda uzman bir aktivist olan John Perry Barlow ise 1996’da ‘Siber Alanın Bağımsızlığı’ bildirgesini yayınladı. Bilgiyi paylaşarak çoğaltmaktan fakat bunu ticari korkulardan uzak bir biçimde yapmaktan kelam ediyordu. 2018 yılında hayatını kaybeden Barlow, EFF’nin (Electronic Frontier Foundation) kurucusuydu. Barlow senelerca siber dünyada insanların hürriyetlerini korumak için çalıştı.
İşler âlâ gidecek üzere görünüyordu. İnternet bu biçimde sonsuz bilgi paylaşımının olduğu bir alan olarak hayal ediliyordu. İnternet yıllar içerisinde Silikon Vadisi’ndeki teknoloji kapitalistleri tarafınca şekillendirildi. Bugün, tüm internet trafiğinin yarısından fazlası botlardan geliyor, reklamlar her yerde. Mark Zuckerberg metaverse ile bizi farklı dünyalara ışınlamanın hayalinde, Elon Musk’ın Twitter’ı 44 milyar dolara almasının ardında ne olduğu ise çabucak hemen meçhul. Yani internetin ruhunun ‘bozulduğuna’ dair hislerimiz epeyce da yanlış değil.
Web 3’ün içerisinde herkes yolunu bulmaya çalışıyor. Web 1.0 bir nostalji olarak kaldı. halbuki, internetin erken devirlerini anlatan web 1.0 anonim kullanıcıların yer aldığı, bilgiyi okumaya odaklı, kullanıcılarla içinde bir etkileşim bulunmayan bir alandı. Ne kadar ilkel değil mi!
Kullanıcıların içerikler oluşturduğu, nazarance daha hayli etkileşimin yaşandığı devir web 2.0 periyodu olarak isimlendirildi. YouTube, Facebook, Twitter bu vakitte doğdu. Görünüşe nazaran data ‘karşılıksız’ paylaşılıyordu lakin art planda milyarlarca dolarlık bir beklenti vardı. Data, elmastan bile daha kıymetli bir hale geldi. Durmadan izlendiğimiz, para harcamak için teşvik edildiğimiz, insanların toplumsal medyada influencer olmaları için çırpındığı bir dünya…
Son günlerde teknoloji dünyasında fazlaca konuşulan web 3.0 devrine girdik bile… Web 3.0, dijital varlıklarımız üzerinde, teknolojik bir otoritenin denetiminin olmayacağı bir internet vadediyor. Temel unsurları internetin birinci günlerine benziyor. Web 3’te merkezi olmayan uygulamaların, bireylerin kendi bilgileri üzerinde sahipliklerini sürdürmelerine müsaade vereceği argüman ediliyor. bir hayli aktivist, platform monopollerinin küçük firmalara bölünmesi, mülkiyet ve denetimin kooperatiflere devredilmesi fikrini savunuyor. Şöyle bir benzetme de yapılıyor: İnterneti bir alışveriş merkezinden halk kütüphanesine dönüştürmek gerekiyor. Bu vaat güzel üzere görünse de teknoloji devleri web 3.0 için oldukcatan yatırımlarını yaptı bile.
Şimdi Google’ı açıp bakayım, tahminen internetin geleceğinin ne olacağını görürüm!
DİYET PLANIM: YOK
Aralıklı oruç diyeti olarak bilinen intermittent fasting (IF), uzun bir vakittir, kilo vermeye yönelik kanıtlanmış en uygun yollardan biri kabul ediliyor. Bahisle ilgili araştırma üstüne araştırma yapıldı. O denli ki artık bir trend olmaktan çıktı, yeme alışkanlığının temel desteklerinden biri oldu. Lakin bilim daima gelişiyor, bu mevzuyla ilgili de keşfetmeye bedel yeni araştırmalar var. New England Journal of Medicine’de yayınlanan yeni bir çalışmaya göre aralıklı orucun kilo vermeye hayli da yardımcı olmadığı tez ediliyor. Çalışmaya Çin’de obezite hastası 139 kişi katıldı. Bir yıl boyunca iştirakçiler cinsiyetlerine bağlı olarak günde 1200 ile 1800 kalori içeren bir diyet uyguladı. Kümenin yarısı yalnızca sabah 8 ile 16.00 içinde bu kaloriyi tüketti. Öbür küme ise birebir kaloriyi gün ortasında tamamladı. Çalışmaya katılan bütün denekler kilo verdi, bu hoş haber. Lakin vakit kısıtlamasına uyanlar ve uymayanlar içinde kaybedilen kilo ölçüsünde hiç bir fark görülmedi. Kan basıncı, glikoz düzeyleri üzere öteki değerli sıhhat göstergelerinde de bir fark bulunamadı.
bir daha de aralıklı orucun ateşli savunucuları fikrini değiştirmedi! Bu beslenme tertibinin bedendeki iltihaplanmayı azalttığını, anksiyete ve depresyon semptomlarını hafifçelettiğini gösteren bilimsel araştırmalara kapılanlar kolay kolay bu metottan vazgeçmeyecek üzere görünüyor.
Aralıklı oruç diyetinin popülerliğinin en değerli niçinlerinden biri de uygulamanın kolay olması. Yalnızca 8 saat ortasında yemek yiyorsunuz, ortalarda yalnızca kahve, çay, su tüketiyorsunuz. Doğrusu üç beş kilo vermek için bana da fazlaca uyan bir yöntem! Yoksa karbonhidratı mı biraz azaltsam… Bilemedim!
HAYDİ ÂLÂ UYKULAR…
Konu sağlıktan açılmışken devam edelim… Doğal ki bir araştırmadan kelam edeceğim. Ne de olsa ispata dayalı yazıyoruz şurada! “Uykusuz her gece bu soğuk sahnede” yalnızca hoş bir müzik. Bilişsel olarak sağlıklı olmak için uyumaya muhtaçlığımız var. Cambridge Üniversitesi Klinik Psikoloji profesörlerinden Barbara Jacquelyn Sahakian, bir daha birebir üniversiteden profesör Jianfeng Feng ve Fudan Üniversitesi nörobilim araştırmacılarından Wei Cheng’in kaleme aldığı araştırma The Conversation’da yayınlandı.
Beyin uyku sırasında kendini bir daha düzenleyip şarj ediyor. Toksinlerimizi atmayı, bağışıklık sistemimizi güçlendirmeyi sağlıyor. Fakat bugüne kadar hafıza sistemimize olan tesirinden epey da fazla bahsedilmiyordu. halbuki yeni çalışmalara nazaran uyku, yeni bellek segmentlerinin uzun vadeli belleğe aktarıldığı, ‘hafıza konsolidasyonu’nun da anahtarı. Araştırmacılar üç ile 12 aylık bebeklere bakıldığında daha güzel bir uykunun hayatın birinci senelerında yeni durumlara ahenk sağlama, hisleri verimli bir biçimde düzenleme üzere gibi davranışsal sonuçlarla bağlı olduğunu söylüyor.
Uykuya dalma ve uykuda kalma zorluğu da dahil olmak üzere uyku tertibindeki değişiklikler yaşlanma sürecinin değerli özellikleri içinde. Bu uyku bozukluğu, ileri yaşlarda bilişsel gerileme ve psikiyatrik bozukluklara niye olabiliyor.
Ekibin araştırması uyku, bilişsel yetenekler ve refah içindeki ilişkiyi daha düzgün anlamayı amaçlıyor. Hem yetersiz birebir vakitte çok uyku orta yaşlı ve yaşlı insanların bilişsel performasının bozulmasına niye oluyor. Sonuç daha evvelki bulgularla birebir. Gecede yedi saat uyku optimal bir süre. Uykuda yedi saat geçirenlerin daha az ya da daha fazla uyuyanlara nazaran bilişsel testlerde daha başarılı olduğu belirlenmiş.
Uyku mühleti ile Alzheimer ve öteki demans hastalıklarını geliştirme içinde da bir ilgi var üzere görünüyor. Yedi saat uyku demansa karşı korunmak için ülkü bir süre. Kâfi uykunun hafızayı koruyarak demanslı şahısların semptomlarını hafifçelettiği de bu yeni araştırmanın tezlerinden biri.
Bu durumda ne yapıyoruz? Bu gece bebekler üzere yedi saat uyuyoruz; zzz…
‘BÜYÜK İSTİFA’ ORTA YAŞ KRİZİNE DÖNÜYOR
Eylül 2021’de ‘büyük istifa’ akımıyla ilgili bir yazı kaleme almıştım. O günden bu yana bu trend azalmadan devam etti. Artık de bir orta yaş krizi haline geldi. Dünyanın bir epeyce ülkesinde yükselen fiyatlar, analistlerin ‘durgunluk’ öngörüleri iş bırakmak için hayli da yeterli bir periyot olmadığını göstermesine karşın işlerini bırakanların sayısı artıyor.
Kovid-19 pandemisinin birinci devrinde daha genç yaşta olanlar işlerini bırakıyordu. Artık iki farklı insan kaynağı ve analitik şirketinden alınan datalara göre, daha yüksek fiyatlı bölümlerde çalışan, daha deneyimli bireyler de bu ‘trend’e kendini kaptırdı. Bu çalışanların işlerini bırakmasının ardındaki en büyük motivasyon ‘hayatlarının manasını artırmak.’ ABD’de mart ayında 4,5 milyon kişi işlerinden ayrıldı. 2021’in birinci çeyreği ile 2022 içinde en büyük istifa artışı 40-60 yaşları içinde şahıslar içinde oldu. Bilhassa de finans ve teknoloji şirketlerinde çalışanlar işlerini bırakmayı tercih etti.
Orta yaşa geldiğimizde ölümlülüğümüzün daha fazlaca farkına varıyoruz. Bizim için kıymetli olan şeylerin hayatımızdaki yeri daha değerli hale geliyor. Pandemi de bu etkiyi güçlendirdi. İki yıl konuttan çalıştıktan daha sonra biroldukca çalışan ofise de dönmek istemiyor. 10 bin çalışanla yapılan yeni bir ankette katılanların gerilim ve korku düzeyleri ölçülmüş. Haftanın beş günü ofisten çalışma fikrinin verdiği gerilim ve telaş düzeyi pandeminin başladığı periyottan bu yana en yüksek düzeye çıkmış! Yani yeni bir çalışma tertibi kural üzere görünüyor.
Son vakit içinderda ‘büyük orta yaş krizi’ olarak tanımlanan ‘büyük istifa’ fenomeni ise yavaşlaması sıkıntı bir trene benzetiliyor.