Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, bu hafta Baht Sohbetleri’nde merkez bankalarının faiz kararlarını ve ileriye yönelik beklentileri yorumladı. İkili, TCMB için ‘tek haneli faiz rotası’na dikkat çekerken, Fed’in çizdiği yol haritası daha sonrası pahalı dolar ve yüksek faiz sürecine işaret etti.
Güldağ ve Ağaoğlu, borsada yaşanan sıra dışı fiyatlamaları da ele aldı. Ağaoğlu, ‘mekanik arıza’ya yönelik tamiratın devam ettiğini belirterek, borsada yükseliş potansiyeli olduğunu, lakin ferdi yatırımcıların daha dikkatli olması gerektiğini vurguladı.
Güldağ: Merkez Bankası beklendiği üzere faizi 100 baz puan daha indirdi. “Faizi indirmez” diyenlerin de sayısı her şeye karşın çokydı. Bir yanda da “Yapar, nasıl olsa bu yola girdi” diye düşünenler vardı. Bu yola girdi denilmesindeki en değerli niçinlerden biri, son devirde Ankara’da çoğunlukla konuşulan Sayın Cumhurbaşkanı’nın “seçime çift hanenin altında gidelim” daveti. Bunu da yüzde 9 diye kabul ediyor beşerler. Taban fiyat 10 bin lira olacak talimatı olduğu söyleniyor. Lakin bunlar duyum. Merkez Bankası’nın adımlarına bakarsak, piyasaya nasıl bir yararı var, soru işareti. Seninle fazlaca sık konuştuğumuz iş goren faiz diye senin ismini koyduğun faiz oranlarına bir yararı oluyor mu; gördüğümüz kadarıyla olmuyor.
Ağaoğlu: Herkes sarfiyat Mersin’e biz gideriz bilakis. Faiz indirimi bir şey söz etmiyor. Dediğim üzere iş goren faizi diğer bir dünya. Faizi indirdiğiniz vakit mali kolaylık yahut krediye erişim imkanı sağlıyor musunuz, artırıyor musun? Hayır. Hatırlarsan Ankara’daki görüşmede da Merkez Bankası esasen “ben kredileri geçen seneye bakılırsa 4 katına çıkardım artık daha fazla vermeyeceğim” diyordu. bu biçimde indirdiğiniz faiz iş görmüyorsa bu faiz niye orada duruyor. Getirilmiş olan düzenlemeler niçiniyle bono faizleri 10,5 – 11,5 bandına süratli sert biçimde düşen bono faizlerine misal bir durum. Bankalar Merkez’den aldıkları ucuz paraya karşılık Hazine’ye kredi verecekler. Çok manalı mı? hiç bir işe yaramıyor yani onun yerine farklı bir Hazine faiz oranını belirlesin, Merkez Bankası direkt Hazine’ye verir. Bu 1990’lardan evvelki devirde hatta 2001 krizine yol açan mevzudur, onlardan bir adedidir. Direkt Merkez Bankası, Hazine’ye avans versin. Onlar ortalarında halletsinler bizi de karıştırmasınlar falan demek geçiyor içimden ancak her neyse onun haricinde bir işe yarayan bir faiz indirimi değil.
Güldağ: Finansmana erişim sıkıntılarını çözmek için güya bu faiz indirimleri yapılıyor deniyor lakin orası gitgide sıkışıyor. Yani aslına bakarsan kredi sayıları da bunu doğrular nitelikte. Bir yıllık kredi artışı yüzde 17’ler civarına geldi, 18’in altında. TÜİK’in deklare ettiğı enflasyonun 81, ÜFE’nin 144 olduğu bir yerde 18’lik kredi büyümesi hiç bir işe yaramıyor. Bunu da sık sık tabir ediliyor.
Ağaoğlu: Yüzde 12 faiz yüzde 81 TÜFE dediğimiz vakit 69 puanlık farktan bahsediyoruz. Sahiden bu kadar eksi manalı bir düzey değil. Dünya iktisat literatürüne dayanılmaz bir deney ikram ediyoruz şu anda. Literatür bizi bu deneyle anacaktır. Başarılı olursak iktisat Nobel’i verirler herbiçimde bize lakin başarılı şayet olmazsak da neyin nasıl yapılmaması gerektiğiyle ilgili de değerli bir kısım ayrılacaktır bize diye düşünüyorum.
Güldağ: Alışılmış merkez bankaları haftasında en kıymetli gündem ABD Merkez Bankasıydı. Fed faizi 75 baz puan artırdı, sanki 100 baz puan gelir mi diye merak ediliyordu.
Ağaoğlu: 100 bekleyenler vardı lakin geçen hafta konuşmuştuk, 100 artırması epeyce manalı değil diye. Aslında Jackson Hole’de bunu söylemişti Powell eski 3 büyük merkez bankacıyı da kendisine referans olarak kullanarak; “Enflasyon bizim namusumuz, onu sonuna kadar uğraş ederek aşağı indirmeye çalışacağız. Bu bizim asli nazaranvimiz.” Fed’in 2 Kasım’da ve 14 Aralık’ta toplantıları var. Büyük ihtimalle toplamda 125 baz puan daha geliyor. Yani faizi yüzde 4,25 -4,50 patikasında tutacak.
Güldağ: Bu beklentiler doğrultusunda da ABD doları bedel kazanmaya devam ediyor. Nedir beklentin?
Ağaoğlu: Önümüzdeki devirde paranın maliyeti artacak, doları bedelli kılmaya devam edecek. Şu anda 111’lerde olan dolar endeksinin 120’ye çıkması epeyce önemli bir ihtimal haline geldi.
Güldağ: Powell’ın açıklamaları, bir resesyonun da kabulü manasında kıymetlendirilebilir değil mi? Tam da bu sıralarda bizim kahin hocamız, Rubini de uzun ve kritik bir resesyondan bahsetmeye başladı.
Ağaoğlu: Faizle enflasyonun denkleştiği noktaya kadar ben bir resesyon riskini kendi adıma görmüyorum. Yahut yaşanacak olan resesyon o denli yıkıcı, dökücü, kırıcı olacağını zannetmiyorum. Uzun da süreceğini düşünmüyorum. Fed’in ne kadar uzun müddet bu faizleri tutacağına bağlı olmak üzere resesyonu konuşuruz. Şu anda doğrusu kısa bir düzeltme üzere görünüyor. Ancak buna karşılık Rusya’daki bilhassa bu seferberlik ilanı nükleer riskin daha da artmış almış olması, bu birlikteinde bu biçimde daha apayrı jeopolitik riskler getiriyor olursa bu biçimde öteki bir dünyadan kelam ederiz. Lakin yalnızca Fed’in faiz artışları niçiniyle Rubini’nin bu kehanetine şimdilik katılmamayı tercih ediyorum.
Güldağ: Pekala iki yıllık Amerikan tahvil getirilerinin 4’e çıkmış olması bir işaret midir?
Ağaoğlu: Natürel ki onlar biraz iyimserliği fiyatlamışlardı, artık artık gerçekleri fiyatlıyorlar. Fed bile resesyona karşın büsbütün enflasyonu denetim altına alacağım diyor. Çabuk bitmeyecek bu yüksek faiz periyodu ve artık fiyatlasınlar bir zahmet. Onu yapıyorlar ve 10 yıllıklar kıymetli, 10 yıllıklarda 3,80’lerin üzerine bir daha çıktık. Daha evvelki tepenin de üzerine çıktık. 3,80’den 5’e mi sarfiyat diye diye ben artık soru sormaya başladım kendime. bu biçimde durum biraz farklı olacak.
Güldağ: Alman tahvillerinde de hareketlilik var üzere görünüyor. Yani şu kelamını tuttum, artık gerçekler fiyatlanacak üzere bir çerçeve var. Zira her insanın ayağı yere değmeye başladı. Değmeyeni de esasen IMF de, Dünya Bankası da söylüyor, Fed de söylemeye başladı.
Borsa için bir süre daha temkinli olmak gerek
Güldağ: Borsa ve borsacı sorunumuz ortaya çıktı son devirde. Geçen hafta sen “Mekanik arıza uzun sürmez” diyerek durumu hoş özetledin. Bütün haftada bunu konuştuk. Hatta olay da patladı. Biraz da gözyaşlarıyla sonuçlandı küçük yatırımcı açısından. Hala uygun bir alternatif aracı borsa. Sence sıkıntıların üstesinden gelindi mi?
Ağaoğlu: Borsa ilgi görmeye devam edecek. bahsetmiş olduğumiz mekanik bir manipülasyon muydu, hayır. Orada bir imkan gördü birileri o imkanı kantarın topuzunu kaçırırcasına kullandılar. Biraz abarttılar.
Güldağ: Düzenleyici otorite bu süreçte doğrusu epeyce sessiz kaldı. Tahminen de bir modül manipülasyon lafları oralardan çıkmış olabilir, “Niye bu kadar sessiz kalındı” diye. Pekala sen bu noktada yatırımcılarımıza, borsaya ilgi duyanlara ne tavsiye edersin?
Ağaoğlu: Ferdî yatırımcılar için birinci ders “Açgözlülük öldürür.” Konumu olanlar ya da rastgele bir durum almak isteyenler bir süre daha dışarıdan izlesinler. bahsetmiş olduğumiz mekanik arıza düzeltilme çalışmaları devam ediyor. O tamirat kesinlikle yapılacak ve borsa yoluna devam edecek. Lakin sanıyorum 35 yılın en büyük sistemik risklerinden birini geçirdik. O niçinle makine tam manasıyla çalışıyor demek için biraz daha vakte gereksinim var.
Dikilen gömlek bedene dar geliyor
Güldağ: Kredi daralması tedarik cephesine de olumsuz tesir etmiş durumda. Bilhassa iplik, dokumacılık tarafında daha fazla öne çıkıyor. “45-50 gündür mal satamadım” diyen beşerler duyuyoruz. İkinci bir husus konkordatolar tarafında bir hareketlilik var. Ancak bu çabucak hemen daha piyasaya epeyce yansımış vaziyette değil. Ekim ayında bu hususları zannediyorum daha fazlaca konuşuyor olacağız. Üçüncü husus da krediye erişim. Alabilenler bile maliyetlerin lakin yüzde 25’ini karşılayabilecek biçimde kredi bulabiliyorlar piyasadan. Yüzde 22 ile 23’le teklifler olsa bile komitelerle yüzde 29-30 düzeyine geliyor. Biroldukca şirket içinse bu aslına bakarsanız 39-40 düzeyinde.
Ağaoğlu: Bilhassa “45 gündür mal satamadım” konusunda bir daha Ankara’daki toplantıya dem vurayım. “Ucuz kredi var bize verin” denilmesi, aslında enflasyon niçiniyle artan işletme sermayesi gereksinimine karşılık gereğince kaynak bulunamaması sorunu. Getirilen düzenlemelerin hepsi ise dövize gitmeyi engellemek emelli. Bu da TL konusunda iş yapacak olan erkeklerin elini ayağını bağlıyor. Artık bu hayli sıkı bir ortam, bu kadar sıktığınız anda yani bu gömlek bu bedene sığmıyor ya da bu bedene bu gömlek girmiyor. Yani elbisenin biraz daha esnek, rahat olması gerekiyor ki insanların eli kolu ayağı oynayabilsin.
Okumaya devam et...
Güldağ ve Ağaoğlu, borsada yaşanan sıra dışı fiyatlamaları da ele aldı. Ağaoğlu, ‘mekanik arıza’ya yönelik tamiratın devam ettiğini belirterek, borsada yükseliş potansiyeli olduğunu, lakin ferdi yatırımcıların daha dikkatli olması gerektiğini vurguladı.
Güldağ: Merkez Bankası beklendiği üzere faizi 100 baz puan daha indirdi. “Faizi indirmez” diyenlerin de sayısı her şeye karşın çokydı. Bir yanda da “Yapar, nasıl olsa bu yola girdi” diye düşünenler vardı. Bu yola girdi denilmesindeki en değerli niçinlerden biri, son devirde Ankara’da çoğunlukla konuşulan Sayın Cumhurbaşkanı’nın “seçime çift hanenin altında gidelim” daveti. Bunu da yüzde 9 diye kabul ediyor beşerler. Taban fiyat 10 bin lira olacak talimatı olduğu söyleniyor. Lakin bunlar duyum. Merkez Bankası’nın adımlarına bakarsak, piyasaya nasıl bir yararı var, soru işareti. Seninle fazlaca sık konuştuğumuz iş goren faiz diye senin ismini koyduğun faiz oranlarına bir yararı oluyor mu; gördüğümüz kadarıyla olmuyor.
Ağaoğlu: Herkes sarfiyat Mersin’e biz gideriz bilakis. Faiz indirimi bir şey söz etmiyor. Dediğim üzere iş goren faizi diğer bir dünya. Faizi indirdiğiniz vakit mali kolaylık yahut krediye erişim imkanı sağlıyor musunuz, artırıyor musun? Hayır. Hatırlarsan Ankara’daki görüşmede da Merkez Bankası esasen “ben kredileri geçen seneye bakılırsa 4 katına çıkardım artık daha fazla vermeyeceğim” diyordu. bu biçimde indirdiğiniz faiz iş görmüyorsa bu faiz niye orada duruyor. Getirilmiş olan düzenlemeler niçiniyle bono faizleri 10,5 – 11,5 bandına süratli sert biçimde düşen bono faizlerine misal bir durum. Bankalar Merkez’den aldıkları ucuz paraya karşılık Hazine’ye kredi verecekler. Çok manalı mı? hiç bir işe yaramıyor yani onun yerine farklı bir Hazine faiz oranını belirlesin, Merkez Bankası direkt Hazine’ye verir. Bu 1990’lardan evvelki devirde hatta 2001 krizine yol açan mevzudur, onlardan bir adedidir. Direkt Merkez Bankası, Hazine’ye avans versin. Onlar ortalarında halletsinler bizi de karıştırmasınlar falan demek geçiyor içimden ancak her neyse onun haricinde bir işe yarayan bir faiz indirimi değil.
Güldağ: Finansmana erişim sıkıntılarını çözmek için güya bu faiz indirimleri yapılıyor deniyor lakin orası gitgide sıkışıyor. Yani aslına bakarsan kredi sayıları da bunu doğrular nitelikte. Bir yıllık kredi artışı yüzde 17’ler civarına geldi, 18’in altında. TÜİK’in deklare ettiğı enflasyonun 81, ÜFE’nin 144 olduğu bir yerde 18’lik kredi büyümesi hiç bir işe yaramıyor. Bunu da sık sık tabir ediliyor.
Ağaoğlu: Yüzde 12 faiz yüzde 81 TÜFE dediğimiz vakit 69 puanlık farktan bahsediyoruz. Sahiden bu kadar eksi manalı bir düzey değil. Dünya iktisat literatürüne dayanılmaz bir deney ikram ediyoruz şu anda. Literatür bizi bu deneyle anacaktır. Başarılı olursak iktisat Nobel’i verirler herbiçimde bize lakin başarılı şayet olmazsak da neyin nasıl yapılmaması gerektiğiyle ilgili de değerli bir kısım ayrılacaktır bize diye düşünüyorum.
Güldağ: Alışılmış merkez bankaları haftasında en kıymetli gündem ABD Merkez Bankasıydı. Fed faizi 75 baz puan artırdı, sanki 100 baz puan gelir mi diye merak ediliyordu.
Ağaoğlu: 100 bekleyenler vardı lakin geçen hafta konuşmuştuk, 100 artırması epeyce manalı değil diye. Aslında Jackson Hole’de bunu söylemişti Powell eski 3 büyük merkez bankacıyı da kendisine referans olarak kullanarak; “Enflasyon bizim namusumuz, onu sonuna kadar uğraş ederek aşağı indirmeye çalışacağız. Bu bizim asli nazaranvimiz.” Fed’in 2 Kasım’da ve 14 Aralık’ta toplantıları var. Büyük ihtimalle toplamda 125 baz puan daha geliyor. Yani faizi yüzde 4,25 -4,50 patikasında tutacak.
Güldağ: Bu beklentiler doğrultusunda da ABD doları bedel kazanmaya devam ediyor. Nedir beklentin?
Ağaoğlu: Önümüzdeki devirde paranın maliyeti artacak, doları bedelli kılmaya devam edecek. Şu anda 111’lerde olan dolar endeksinin 120’ye çıkması epeyce önemli bir ihtimal haline geldi.
Güldağ: Powell’ın açıklamaları, bir resesyonun da kabulü manasında kıymetlendirilebilir değil mi? Tam da bu sıralarda bizim kahin hocamız, Rubini de uzun ve kritik bir resesyondan bahsetmeye başladı.
Ağaoğlu: Faizle enflasyonun denkleştiği noktaya kadar ben bir resesyon riskini kendi adıma görmüyorum. Yahut yaşanacak olan resesyon o denli yıkıcı, dökücü, kırıcı olacağını zannetmiyorum. Uzun da süreceğini düşünmüyorum. Fed’in ne kadar uzun müddet bu faizleri tutacağına bağlı olmak üzere resesyonu konuşuruz. Şu anda doğrusu kısa bir düzeltme üzere görünüyor. Ancak buna karşılık Rusya’daki bilhassa bu seferberlik ilanı nükleer riskin daha da artmış almış olması, bu birlikteinde bu biçimde daha apayrı jeopolitik riskler getiriyor olursa bu biçimde öteki bir dünyadan kelam ederiz. Lakin yalnızca Fed’in faiz artışları niçiniyle Rubini’nin bu kehanetine şimdilik katılmamayı tercih ediyorum.
Güldağ: Pekala iki yıllık Amerikan tahvil getirilerinin 4’e çıkmış olması bir işaret midir?
Ağaoğlu: Natürel ki onlar biraz iyimserliği fiyatlamışlardı, artık artık gerçekleri fiyatlıyorlar. Fed bile resesyona karşın büsbütün enflasyonu denetim altına alacağım diyor. Çabuk bitmeyecek bu yüksek faiz periyodu ve artık fiyatlasınlar bir zahmet. Onu yapıyorlar ve 10 yıllıklar kıymetli, 10 yıllıklarda 3,80’lerin üzerine bir daha çıktık. Daha evvelki tepenin de üzerine çıktık. 3,80’den 5’e mi sarfiyat diye diye ben artık soru sormaya başladım kendime. bu biçimde durum biraz farklı olacak.
Güldağ: Alman tahvillerinde de hareketlilik var üzere görünüyor. Yani şu kelamını tuttum, artık gerçekler fiyatlanacak üzere bir çerçeve var. Zira her insanın ayağı yere değmeye başladı. Değmeyeni de esasen IMF de, Dünya Bankası da söylüyor, Fed de söylemeye başladı.
Borsa için bir süre daha temkinli olmak gerek
Güldağ: Borsa ve borsacı sorunumuz ortaya çıktı son devirde. Geçen hafta sen “Mekanik arıza uzun sürmez” diyerek durumu hoş özetledin. Bütün haftada bunu konuştuk. Hatta olay da patladı. Biraz da gözyaşlarıyla sonuçlandı küçük yatırımcı açısından. Hala uygun bir alternatif aracı borsa. Sence sıkıntıların üstesinden gelindi mi?
Ağaoğlu: Borsa ilgi görmeye devam edecek. bahsetmiş olduğumiz mekanik bir manipülasyon muydu, hayır. Orada bir imkan gördü birileri o imkanı kantarın topuzunu kaçırırcasına kullandılar. Biraz abarttılar.
Güldağ: Düzenleyici otorite bu süreçte doğrusu epeyce sessiz kaldı. Tahminen de bir modül manipülasyon lafları oralardan çıkmış olabilir, “Niye bu kadar sessiz kalındı” diye. Pekala sen bu noktada yatırımcılarımıza, borsaya ilgi duyanlara ne tavsiye edersin?
Ağaoğlu: Ferdî yatırımcılar için birinci ders “Açgözlülük öldürür.” Konumu olanlar ya da rastgele bir durum almak isteyenler bir süre daha dışarıdan izlesinler. bahsetmiş olduğumiz mekanik arıza düzeltilme çalışmaları devam ediyor. O tamirat kesinlikle yapılacak ve borsa yoluna devam edecek. Lakin sanıyorum 35 yılın en büyük sistemik risklerinden birini geçirdik. O niçinle makine tam manasıyla çalışıyor demek için biraz daha vakte gereksinim var.
Dikilen gömlek bedene dar geliyor
Güldağ: Kredi daralması tedarik cephesine de olumsuz tesir etmiş durumda. Bilhassa iplik, dokumacılık tarafında daha fazla öne çıkıyor. “45-50 gündür mal satamadım” diyen beşerler duyuyoruz. İkinci bir husus konkordatolar tarafında bir hareketlilik var. Ancak bu çabucak hemen daha piyasaya epeyce yansımış vaziyette değil. Ekim ayında bu hususları zannediyorum daha fazlaca konuşuyor olacağız. Üçüncü husus da krediye erişim. Alabilenler bile maliyetlerin lakin yüzde 25’ini karşılayabilecek biçimde kredi bulabiliyorlar piyasadan. Yüzde 22 ile 23’le teklifler olsa bile komitelerle yüzde 29-30 düzeyine geliyor. Biroldukca şirket içinse bu aslına bakarsanız 39-40 düzeyinde.
Ağaoğlu: Bilhassa “45 gündür mal satamadım” konusunda bir daha Ankara’daki toplantıya dem vurayım. “Ucuz kredi var bize verin” denilmesi, aslında enflasyon niçiniyle artan işletme sermayesi gereksinimine karşılık gereğince kaynak bulunamaması sorunu. Getirilen düzenlemelerin hepsi ise dövize gitmeyi engellemek emelli. Bu da TL konusunda iş yapacak olan erkeklerin elini ayağını bağlıyor. Artık bu hayli sıkı bir ortam, bu kadar sıktığınız anda yani bu gömlek bu bedene sığmıyor ya da bu bedene bu gömlek girmiyor. Yani elbisenin biraz daha esnek, rahat olması gerekiyor ki insanların eli kolu ayağı oynayabilsin.
Okumaya devam et...