Kadınlar, bizim kadınlarımız…
Korkunç ve mübarek elleri, ince küçük çeneleri, kocaman gözleriyle, anamız, avradımız, yârimiz diye başlar ya hani Nazım Hikmet…
Bu satırlar bir bayanın fizyolojik tanımından fazla bir gayretin ortasındaki bayanı betimlemesiyle meşhurdur.
Savaşın ve uğraşın yüzünde bayan var mı? olağan olarak var. Bugün İran’ da saçı için, Afganistan’ da eğitim hakkı için, eski Avrupa’ da oy hakkı ve bağımsızlığı için; tarih perdesinde bedensel özgürlüğü ve tercihleri için savaşan Jean Darc’ tan Rosa’ ya; Nazım’ ın şiirine husus olan Partizan Tanya’ dan, Kara Fatma’ ya; Filistin’ in sembolü Leyla Halid’ den Ulriche Meinhoff’ a kadar tarihin yazdığı ya da yazamadığı yüzbinlerce bayanın er meydanında kalemi ya da kılıcı ile var olduğunu bilmeyen var mı?
Ünlü tarihçi Herodot, Temiskira’yı Amazonların ana yurdu olarak işaret etse de savaşan ve gayret eden bayanın ayağını bastığı her yer Amazon toprağıdır…
Bu hafta yazmak için seçtiğim “Kadın Kral” sineması, bayan savaşçıların 19. Yüzyıl Afrikası’ndaki hakimiyetinin yarattığı atmosfer ile feminist bir çizgiye oturmuş üzere görünse de, sinemanın neredeyse tamamına onların Afrika gelenekleri ile danslı savaş sahneleri damga vursa da, alt metni tam olarak bu değil.
Yaklaşık iki ay kadar evvel piyasaya çıkan Zora Neale Hurston’ un “Afrika’ dan Amerika’ ya son Köle Kargosunun Hikayesi” ismiyle yazdığı kitaptaki gerçekle örtüşen sinema, aslında siyah ırkın en büyük düşmanının bir daha siyahlar olduğu gerçeğini beyaz perdeye aktarıyor. ” Bayan Kral”, kitabın kahramanı olan Cudjo Lewis’ in ”Amerika’daki beyaz halk benim halkımı köleleştirdi. Evet, bizi satın aldılar ve sömürdüler. Ancak görmezden gelemeyeceğim, boğazıma takılıp kalan gerçek şu ki, beni, benim halkım sattı ve beyaz beşerler satın aldı” itirafıyla ve öyküyü şahsen dinleyip kitaba dönüştüren Hurston’ un, “Bu çocukluğumdan beri dinleyerek büyüdüğüm tarih anlatısını, yani beyaz insanların Afrika’ya gidip kırmızı bir mendil sallayarak Afrikalıları kandırdıktan daha sonra onları bir gemiye doldurup buraya getirdiği kıssasını yerle bir ediyordu.” sözünün şahsen kendisi.
Filmin isminden da anlaşılacağı üzere, bu savaşın başı ve kahraman tarafının bayan olması, sinemadaki ana dramın gözden kaçmasına sebep oluyor.
Filmde ismi geçen Batı Afrika’daki Dahomey krallığında dünyaya gözlerini açan Cudjo’nun öyküsünün gerçek olduğu kadar,Dahomey krallığı ve o köle ticareti de bir sinema kurmacası değil. Sinemada Cudjo yok; ancak köleliğe karşı savaşan amazon bayanlar var. Üstelik erkek hâkim mitleri yıkarak; erkek baskısı, zorla evlendirme, taciz ve tecavüz mağduru bayanlar var. Bir krallığın bünyesinde bir daha bir bayan general tarafınca eğitilip er meydanında pala ile baş kesen amazonların inancı ile şahlanan sinemanın direktörlük koltuğunda da bir daha siyah bir bayan var: Gina Prince-Bythewood.
KOCANIN DA BEYAZ ADAMIN DA KÖLESİ OLMAMA SAVAŞI
Dahomey’ in genç hükümdarı ülkesini yönetiyor görünse de art planda bayan savaşçıların oluşturduğu, ismine Agojie dedikleri bir ordu vardır. Bu ordu, krallıkta kelam sahibi olan ve savaş için hazırda bekleyen, başlarında Nanisca isminde bir bayan generalin olduğu bir kuvvettir. Afrika’ da savaşmak ve birbirine saldırmak için hazır bekleyen kabilelerin varlığı ile dağılan huzur, aslında okyanusun başka tarafınca gelen köle tüccarlarının varlığı ve onların işbirlikçileri ile büsbütün bozulmuştur. Dahomey’ in genç hükümdarı düşman kabilelere vergi vermemek; agojie’ler de köle ticaretini ve halkını pazarlayanlara dur demek için direnmektedir. Bu bağımsızlık ve köleliğe başkaldırı çabasında orduya katılan bayanların her biri bir erkek şiddeti ile tanışmıştır. Kendi halkını satanların asla bağımsız olamayacağını ve özgürlüğün de mızrağın ucunda olduğunu epey düzgün bilmektedirler…
Amerikalılara silah karşılığı kendi halkını köle olarak veren kabilelere karşı savaşta Nanisca’nın kararlılığı, eğittiği bayanlar içinde efsane bulunmasına yetmiştir. Sinemanın genç kahramanı Nawi’nin yaşlı bir adamla evlenmeyi reddettiği için saraya satılması; sonuç olarak tercihini de savaşmaktan ve Nanisca’dan yana kullanımı da, sinemaya hem feminist tıpkı vakitte romantik bir açı sağlıyor. Zarurî eğitim sürecinden geçen bayanların savaş arifesinde düzenledikleri kan kardeşlik merasimlerinde sonsuza kadar kopmayacak bağı oluşturma sahneleri, 150 yıl daha sonra çağdaş feminizmin etik, politik ve pratik hale döndürülmüş hali olan ” kız kardeşlik” kuramının temelini andırıyor.
Zaman vakit Nanisca’nın geçmişi ile duygusal hantallaşma yaşatan sinema, bir daha Nanisca’nın tecavüz kararı doğurup evlatlık verdiği çocuğunun Nawi olduğunu anlaması ile fazlaca klişe bir öyküye yaslanıyor.
Sonuç olarak kurtuluşun hem erkeğe itaati reddetmek tıpkı vakitte siyahların kölelik bahtına karşı çıkmak olduğunu iç içe geçiren sinema, görsel efektleri ve ellerinde palaları ile dövüşen bayanların varlığıyla seyredilmeyi hak ediyor. Bu ortada, sinemaya ismini veren ve aslında bir erkeğin hükümdar olduğunu anlatan ” Kral” sözünün bir bayanla yan yana gelmesi, cinsiyet eşitliğinin bir boyutunu ortaya koyuyor..
Oscarlı oyuncu Viola Davis’ in Nanisca karakteri ile bütünleştiğini ve olağanüstü bir oyunculuk sergilediğini de unutmamak gerekiyor…
Hepinize yeterli seyirler…
Özlem Kalkan
Korkunç ve mübarek elleri, ince küçük çeneleri, kocaman gözleriyle, anamız, avradımız, yârimiz diye başlar ya hani Nazım Hikmet…
Bu satırlar bir bayanın fizyolojik tanımından fazla bir gayretin ortasındaki bayanı betimlemesiyle meşhurdur.
Savaşın ve uğraşın yüzünde bayan var mı? olağan olarak var. Bugün İran’ da saçı için, Afganistan’ da eğitim hakkı için, eski Avrupa’ da oy hakkı ve bağımsızlığı için; tarih perdesinde bedensel özgürlüğü ve tercihleri için savaşan Jean Darc’ tan Rosa’ ya; Nazım’ ın şiirine husus olan Partizan Tanya’ dan, Kara Fatma’ ya; Filistin’ in sembolü Leyla Halid’ den Ulriche Meinhoff’ a kadar tarihin yazdığı ya da yazamadığı yüzbinlerce bayanın er meydanında kalemi ya da kılıcı ile var olduğunu bilmeyen var mı?
Ünlü tarihçi Herodot, Temiskira’yı Amazonların ana yurdu olarak işaret etse de savaşan ve gayret eden bayanın ayağını bastığı her yer Amazon toprağıdır…
Bu hafta yazmak için seçtiğim “Kadın Kral” sineması, bayan savaşçıların 19. Yüzyıl Afrikası’ndaki hakimiyetinin yarattığı atmosfer ile feminist bir çizgiye oturmuş üzere görünse de, sinemanın neredeyse tamamına onların Afrika gelenekleri ile danslı savaş sahneleri damga vursa da, alt metni tam olarak bu değil.
Yaklaşık iki ay kadar evvel piyasaya çıkan Zora Neale Hurston’ un “Afrika’ dan Amerika’ ya son Köle Kargosunun Hikayesi” ismiyle yazdığı kitaptaki gerçekle örtüşen sinema, aslında siyah ırkın en büyük düşmanının bir daha siyahlar olduğu gerçeğini beyaz perdeye aktarıyor. ” Bayan Kral”, kitabın kahramanı olan Cudjo Lewis’ in ”Amerika’daki beyaz halk benim halkımı köleleştirdi. Evet, bizi satın aldılar ve sömürdüler. Ancak görmezden gelemeyeceğim, boğazıma takılıp kalan gerçek şu ki, beni, benim halkım sattı ve beyaz beşerler satın aldı” itirafıyla ve öyküyü şahsen dinleyip kitaba dönüştüren Hurston’ un, “Bu çocukluğumdan beri dinleyerek büyüdüğüm tarih anlatısını, yani beyaz insanların Afrika’ya gidip kırmızı bir mendil sallayarak Afrikalıları kandırdıktan daha sonra onları bir gemiye doldurup buraya getirdiği kıssasını yerle bir ediyordu.” sözünün şahsen kendisi.
Filmin isminden da anlaşılacağı üzere, bu savaşın başı ve kahraman tarafının bayan olması, sinemadaki ana dramın gözden kaçmasına sebep oluyor.
Filmde ismi geçen Batı Afrika’daki Dahomey krallığında dünyaya gözlerini açan Cudjo’nun öyküsünün gerçek olduğu kadar,Dahomey krallığı ve o köle ticareti de bir sinema kurmacası değil. Sinemada Cudjo yok; ancak köleliğe karşı savaşan amazon bayanlar var. Üstelik erkek hâkim mitleri yıkarak; erkek baskısı, zorla evlendirme, taciz ve tecavüz mağduru bayanlar var. Bir krallığın bünyesinde bir daha bir bayan general tarafınca eğitilip er meydanında pala ile baş kesen amazonların inancı ile şahlanan sinemanın direktörlük koltuğunda da bir daha siyah bir bayan var: Gina Prince-Bythewood.
KOCANIN DA BEYAZ ADAMIN DA KÖLESİ OLMAMA SAVAŞI
Dahomey’ in genç hükümdarı ülkesini yönetiyor görünse de art planda bayan savaşçıların oluşturduğu, ismine Agojie dedikleri bir ordu vardır. Bu ordu, krallıkta kelam sahibi olan ve savaş için hazırda bekleyen, başlarında Nanisca isminde bir bayan generalin olduğu bir kuvvettir. Afrika’ da savaşmak ve birbirine saldırmak için hazır bekleyen kabilelerin varlığı ile dağılan huzur, aslında okyanusun başka tarafınca gelen köle tüccarlarının varlığı ve onların işbirlikçileri ile büsbütün bozulmuştur. Dahomey’ in genç hükümdarı düşman kabilelere vergi vermemek; agojie’ler de köle ticaretini ve halkını pazarlayanlara dur demek için direnmektedir. Bu bağımsızlık ve köleliğe başkaldırı çabasında orduya katılan bayanların her biri bir erkek şiddeti ile tanışmıştır. Kendi halkını satanların asla bağımsız olamayacağını ve özgürlüğün de mızrağın ucunda olduğunu epey düzgün bilmektedirler…
Amerikalılara silah karşılığı kendi halkını köle olarak veren kabilelere karşı savaşta Nanisca’nın kararlılığı, eğittiği bayanlar içinde efsane bulunmasına yetmiştir. Sinemanın genç kahramanı Nawi’nin yaşlı bir adamla evlenmeyi reddettiği için saraya satılması; sonuç olarak tercihini de savaşmaktan ve Nanisca’dan yana kullanımı da, sinemaya hem feminist tıpkı vakitte romantik bir açı sağlıyor. Zarurî eğitim sürecinden geçen bayanların savaş arifesinde düzenledikleri kan kardeşlik merasimlerinde sonsuza kadar kopmayacak bağı oluşturma sahneleri, 150 yıl daha sonra çağdaş feminizmin etik, politik ve pratik hale döndürülmüş hali olan ” kız kardeşlik” kuramının temelini andırıyor.
Zaman vakit Nanisca’nın geçmişi ile duygusal hantallaşma yaşatan sinema, bir daha Nanisca’nın tecavüz kararı doğurup evlatlık verdiği çocuğunun Nawi olduğunu anlaması ile fazlaca klişe bir öyküye yaslanıyor.
Sonuç olarak kurtuluşun hem erkeğe itaati reddetmek tıpkı vakitte siyahların kölelik bahtına karşı çıkmak olduğunu iç içe geçiren sinema, görsel efektleri ve ellerinde palaları ile dövüşen bayanların varlığıyla seyredilmeyi hak ediyor. Bu ortada, sinemaya ismini veren ve aslında bir erkeğin hükümdar olduğunu anlatan ” Kral” sözünün bir bayanla yan yana gelmesi, cinsiyet eşitliğinin bir boyutunu ortaya koyuyor..
Oscarlı oyuncu Viola Davis’ in Nanisca karakteri ile bütünleştiğini ve olağanüstü bir oyunculuk sergilediğini de unutmamak gerekiyor…
Hepinize yeterli seyirler…
Özlem Kalkan