BU BAŞLIK “ŞİLİ” OLSUN!
“Yoksullar kendine, ‘parasız sıhhat ve eğitim hakkı tanıyan, dereleri, havayı ve ormanları koruyan, yeraltı kaynakları üzerinde hükümranlık sağlayan, demokrasiyi genişleten, hukuku tarafsızlaştıran, cinsiyet eşitliği sağlayan, çocukları, hayvanları gözeten’ ilerici anayasaya niye ‘hayır’ dedi?”
Soner Yalçın sormuş. Sahi niye?
Bu ülkenin en uç “ilericileri” bile “cahil kalmaya” meyyaldir. Çok severler okumayı sevmediklerini ajite etmeyi, epey severler her şeyi “dünden” bildiklerini beyan etmeyi, epey severler üç kuruşluk teorilerini beş kuruşluk nanemolla sanmayı!
Ol bu niçinle, Şili’den daha güzel bir konuma gelebileceğimizi hayal etmek, heyulanın ruhunu taşlamaktan farksızdır. Bu ülkenin solcusu sağcısı, orta yolcusu acilcisi 1961 Anayasası’nın içini mıncıklaya mıncıklaya “ona buna” peşkeş çekmiştir! Demirel(cisi) “Bize bol geliyor” diye, iki günlük anayasayı sarıp sarmalayıp kundağa yerleştirmek için her yolu dener; solcusu erken öten horoz misali “yetmez” diye sokağa dökülür. Akabinde bodoslama 1980 darbesine toslar ve bu sefer de bir diğer darbecinin anayasından kurtulmak için “olmayacak duaya amin” der! “Yetmez ancak evet”e teslim bayrağı çeker. O gün bugündür de iki yakası hiç mi hiç bir ortaya gelmez/getirilemez.
Velhasıl anayasaların kimlerin eliyle, nasıl servis edildiği farklı tartışma konusu, o anayasaların ortasında pişenleri tartışmak farklı… Şili’de olduğu üzere “çamura yatan” bir “çoğunluk” her vakit ithal ve ihraç edilmiştir/edilir; “çoğunluk” ithal ve ihraç edilmez ise “sandık kumpası” ne güne duruyor ki… Her türlü demokrasinin “küllerinden doğması” artık mümkünler içinde yer almıyor, ne yazık ki… Aksini tez edenlere global salgınlardan biri de “embesilleşmek/embesilleştirilmek” değil midir diye sorarım…
BU BAŞLIK 78’LİLERİN TRAVMASI OLSUN
Susan Sontag’ı bir de bu biçimde okumak… 78’de 78’liler “devrim”le her şeyi çözmeyi (!) hedeflerken Sontag tüberkülozden kansere, AIDS’ten (yaşasaydı eğer) Covit-19’a (!) “metafor olarak hastalığı” irdeliyor, hastalığın arka alanlarını yani ruhsal arazlarını, ruhsal enkazlarını tartışıyormuş…”Bodoslamacılık”tan ne vakit vazgeçeriz, işte bu biçimde hengameyi hem teknik hem metaforik tıpkı vakitte gündelik hayatın dönüştürülmesi bağlamında daha verimli hale getirebiliriz.
Ne dedim ben! Kendisinin bile kendisine anlatmakta zorlandığı bir cümle deyin geçin lakin Susan Sontag’ın bulduğunuz her yapıtını okuyun.
Son olarak: 78’liler deyip geçmeyin! Bu ülkenin son “deli dana çırpınışları” onlardan geldi. daha sonraki süreçte de fazlaca dağıldılar lakin günü gelince toparlanırlar.
Her taşın altından fırlayan 78’liler, selam olsun size ve saftirikliğinize!… Şimdilerde hafifçeten “şeytana papucu zıt giydirecek atılımlar çekiyorsanız da biliyorum ki içinizdeki cevher “son jenerasyon insan”dan kalmadır…
SANAT MI HOŞ / HOŞ Mİ SANAT?
“Şairin en büyük avantajı ilgileneceği hoş bir dünyasının olması değil, hem hoşluğun tıpkı vakitte nahoşluğun altındaki şeyi bakılırsabilmesidir; yürek badiresini, dehşeti ve görkemi gorebilmesidir.”
T. S. Eliot “bir vakit içinder”ın şairlerinden kelam ediyor şüphesiz. Günümüz dünyasında ne hoşluğun ne de nahoşluğun altındaki şeyi “derinliğine” gorebiliyorlar artık. Ne yazık ki dehşetli bir irtifa kaybetti şair/şiir. Güzellikle de çirkinlikle de bağları koptu büyük ölçüde; o denli olunca “altındaki şeyi” nazaranbilme yetisini de büsbütün demeyelim lakin büyük ölçüde çürüttü. O niçinledir ki hikayeye ve romana (ötürüsıyla öykücülere ve romancılara) terk etmek zorunda kaldı şiirin tüm inceliklerini. O niçinledir ki “piyasa/tüketim” rekabetinden de yenik çıktı; daha doğrusu, o rekabetin altında can çekişiyor. Küllerinden bir daha doğar mı? Kestiremiyorum. Kabul edelim ki “büyük şairler kanonu” kapılarını dünyaya kapatalı bir çok vakit oldu.
İsterseniz bu noktada Hindistan doğumlu, ‘1984’ün muharriri Orwell’e kulak kesilelim. Can Yayınları’ndan çıkan edebiyat üzerine denemelerinden oluşan kitaptaki “Şiir ve Mikrofon” isimli makalesinde şu biçimde diyor: “Modern vakit içinderda -son iki yüz yıldır diyelim- şiirin gerek müzik gerek konuşulan kelamla bağlantısının giderek azaldığı artık beylik bir laf halini aldı. Şiirin varlık bulmak için kesinlikle matbu olması gerekiyor ve bir mimardan tavan sıvamayı bilmesi ne kadar bekleniyorsa şairden de şiirini müzik olarak söylemesi ve hatta sesli olarak okuması bile o kadar bekleniyor. Lirik ve retorik şiir artık şimdi hiç yazılmıyor; her insanın okuma bildiği ülkelerde de kolay kimselerin şiire düşmanlık beslemesi olağan karşılanıyor.” Bu noktada birkaç “yayıncı deneyimi” aktarsam, herbiçimde “kitapçıları ayaklandırırım”… Onları da bu minvalde “şiiri gömmek” için sahneye çıkartmayalım en iyisi!…
Octavio Paz üzere usta bir şair bile ‘Çamurdan Doğanlar’da şu biçimde bir saptamada bulunuyor:“Tarih ile şiir içindeki çelişki bütün toplumlarda bulunur, fakat sadece çağdaş çağda bu biçimdesine barizdir. Romantik çağdan bu yana, toplum ile şiir içindeki uyumsuzluk şuuru ve bu uyumsuzluğa reaksiyon, şiirin merkezi, sıklıkla bâtın teması olmuştur.”
Byung-Chul Han ‘Güzeli Kurtarmak’tan kelam eder. Sıkıntı şu ki onun kelamını ettiği “pürüssüz/güzel” cilalı, cilalı olmakla da kalmadı dijitalleşti. Bununla da yetinmedi, yetinmeyecek.
Soru şu: Kurtarılacak/kurtaracağımız “güzel” tıpkı hoş mi olacak?
İÇKİ MASASI BAĞLAMINDA ŞAİR/ŞİİR
Şairleri/yazarları ne vakit içki masasında, kadehler ve sigara dumanları içinde görsem (özellikle fotoğraflarda) aklıma hiç de beğenilen şeyler gelmez. Örneğin, o ne fevkalade dostluklar diye aklımdan geçirmem! Bugünlerde de o denli bir fotoğrafa şu biçimde bir not düşme gereği duydum:
Taşralı zihniyet kentte bir meyhaneye fikir içmek kalbe de ruha da ziyandır. İşin ilginci, bundan ziyanı en çok aşk, şiir ve bayan (ötürüsıyla bunlara en epeyce gereksinim duyan erkek) görür.
Üzgünüm lakin belirtmek isterim ki bu memlekette erkek içki adabını hiç bir vakit bilemedi/öğrenemedi. Buna koca koca şairler/yazarlar, bilim adamları/akademisyenler, siyasetçiler de dahil. Kent beraberinde “hızın çekim merkezi” demektir. Cazibesi an’larla ölçülür ancak bu ortada cazibe sarhoşluğa, küfre, şiddete yenik düşerek bilhassa bayan vücudunda şişlikler, morluklar, ruhunda da kapanmaz yaralar açar… Yani “korumak istediğimiz güzel”i bu sinemada de üzücü biçimde hırpalarız, daha sonra ona “Yârim yaralarına şiir süreyim geçer!” diye şiir kakalamaya çalışırlar!…
Sonuç olarak kendisi de şiire, bayana, aşka derinine hiç bir vakit ulaşamaz. Daima bir eksiklikle, yetersizlikle, yoksunlukla tamamlar ömrünü…
SAÇMALIKLAR DOLUSU ŞİİRLER
Gaston Bachelard, ‘Mekânın Poetikası’nda şu biçimde bir saptamada bulunur: “Pancarlar, arpalar, lahanalar ve güvercinler, epey yapay halde bir ortaya getirilmiş! Bunları bir ‘imge’ ortasında toplamak, sadece ‘ilginç’ şeyler söylemek için ağzını açmış birinin yaptığı bir lisan sürçmesinden diğer bir şey olamaz. İnsan, denizin karşısında, Ardennes ovalarındaki pancar tarlalarına bu ölçüde nasıl takılabilir?”
her neyse ki Bachelard bizim şairleri tanımıyor. Bilse onlar ne ovalardan ne dağlardan ne denizlerden ne “imge”ler getirirler! Yahu hayli maharetlidirler bizim şairler. örneğin mı?
Şelale deyince aklına suyun intiharı gelen bir şaire, erkek yahut bayan deyince imgelemine ne geliyor diye sorsam… Ayaklı ceset mi? İçi boş lakin “sözde” hoş cümlelerin, hatta şiirlerin akıbetini merak ediyorum doğrusu.
Türk ve dünya yazınını/şiirini şöyleki bir silkelesek eminim “safra güzeli” fazlaca şiirimsi/düzyazımsı şey çıkar ortaya. Bir yazar/yayıncı olarak bunlara ben de katkıda bulunuyorum -kesin- lakin “yayınlama hakkını sansürlemek” de hiç beğenilen değil diye düşünüyorum. Doğal akış elekte kalacaklar ile dökülecekleri ayıklar… bir daha de vicdan diyor ki “usta yazarlar” olabildiğince özenerek, asgarî safra ile “güzel örnek” olabilirler.
Kanka Meclisi romanımda İkinci Yeni’deki hem “güzel safraları” birebir vakitte “hayat safraları”nı enine uzunluğuna Prokrustes’in Yatağı’na sereceğim! Gençlikte yazılanlar/yaşananlar her neyse de…. İlerleyen yaşlarında hâlâ ergenliğin retoriğini ve düşlerini Dünya’nın merkezine yerleştirmeye çalışanları anlamakta zorlanıyorum.
Alaattin Topçu
“Yoksullar kendine, ‘parasız sıhhat ve eğitim hakkı tanıyan, dereleri, havayı ve ormanları koruyan, yeraltı kaynakları üzerinde hükümranlık sağlayan, demokrasiyi genişleten, hukuku tarafsızlaştıran, cinsiyet eşitliği sağlayan, çocukları, hayvanları gözeten’ ilerici anayasaya niye ‘hayır’ dedi?”
Soner Yalçın sormuş. Sahi niye?
Bu ülkenin en uç “ilericileri” bile “cahil kalmaya” meyyaldir. Çok severler okumayı sevmediklerini ajite etmeyi, epey severler her şeyi “dünden” bildiklerini beyan etmeyi, epey severler üç kuruşluk teorilerini beş kuruşluk nanemolla sanmayı!
Ol bu niçinle, Şili’den daha güzel bir konuma gelebileceğimizi hayal etmek, heyulanın ruhunu taşlamaktan farksızdır. Bu ülkenin solcusu sağcısı, orta yolcusu acilcisi 1961 Anayasası’nın içini mıncıklaya mıncıklaya “ona buna” peşkeş çekmiştir! Demirel(cisi) “Bize bol geliyor” diye, iki günlük anayasayı sarıp sarmalayıp kundağa yerleştirmek için her yolu dener; solcusu erken öten horoz misali “yetmez” diye sokağa dökülür. Akabinde bodoslama 1980 darbesine toslar ve bu sefer de bir diğer darbecinin anayasından kurtulmak için “olmayacak duaya amin” der! “Yetmez ancak evet”e teslim bayrağı çeker. O gün bugündür de iki yakası hiç mi hiç bir ortaya gelmez/getirilemez.
Velhasıl anayasaların kimlerin eliyle, nasıl servis edildiği farklı tartışma konusu, o anayasaların ortasında pişenleri tartışmak farklı… Şili’de olduğu üzere “çamura yatan” bir “çoğunluk” her vakit ithal ve ihraç edilmiştir/edilir; “çoğunluk” ithal ve ihraç edilmez ise “sandık kumpası” ne güne duruyor ki… Her türlü demokrasinin “küllerinden doğması” artık mümkünler içinde yer almıyor, ne yazık ki… Aksini tez edenlere global salgınlardan biri de “embesilleşmek/embesilleştirilmek” değil midir diye sorarım…
BU BAŞLIK 78’LİLERİN TRAVMASI OLSUN
Susan Sontag’ı bir de bu biçimde okumak… 78’de 78’liler “devrim”le her şeyi çözmeyi (!) hedeflerken Sontag tüberkülozden kansere, AIDS’ten (yaşasaydı eğer) Covit-19’a (!) “metafor olarak hastalığı” irdeliyor, hastalığın arka alanlarını yani ruhsal arazlarını, ruhsal enkazlarını tartışıyormuş…”Bodoslamacılık”tan ne vakit vazgeçeriz, işte bu biçimde hengameyi hem teknik hem metaforik tıpkı vakitte gündelik hayatın dönüştürülmesi bağlamında daha verimli hale getirebiliriz.
Ne dedim ben! Kendisinin bile kendisine anlatmakta zorlandığı bir cümle deyin geçin lakin Susan Sontag’ın bulduğunuz her yapıtını okuyun.
Son olarak: 78’liler deyip geçmeyin! Bu ülkenin son “deli dana çırpınışları” onlardan geldi. daha sonraki süreçte de fazlaca dağıldılar lakin günü gelince toparlanırlar.
Her taşın altından fırlayan 78’liler, selam olsun size ve saftirikliğinize!… Şimdilerde hafifçeten “şeytana papucu zıt giydirecek atılımlar çekiyorsanız da biliyorum ki içinizdeki cevher “son jenerasyon insan”dan kalmadır…
SANAT MI HOŞ / HOŞ Mİ SANAT?
“Şairin en büyük avantajı ilgileneceği hoş bir dünyasının olması değil, hem hoşluğun tıpkı vakitte nahoşluğun altındaki şeyi bakılırsabilmesidir; yürek badiresini, dehşeti ve görkemi gorebilmesidir.”
T. S. Eliot “bir vakit içinder”ın şairlerinden kelam ediyor şüphesiz. Günümüz dünyasında ne hoşluğun ne de nahoşluğun altındaki şeyi “derinliğine” gorebiliyorlar artık. Ne yazık ki dehşetli bir irtifa kaybetti şair/şiir. Güzellikle de çirkinlikle de bağları koptu büyük ölçüde; o denli olunca “altındaki şeyi” nazaranbilme yetisini de büsbütün demeyelim lakin büyük ölçüde çürüttü. O niçinledir ki hikayeye ve romana (ötürüsıyla öykücülere ve romancılara) terk etmek zorunda kaldı şiirin tüm inceliklerini. O niçinledir ki “piyasa/tüketim” rekabetinden de yenik çıktı; daha doğrusu, o rekabetin altında can çekişiyor. Küllerinden bir daha doğar mı? Kestiremiyorum. Kabul edelim ki “büyük şairler kanonu” kapılarını dünyaya kapatalı bir çok vakit oldu.
İsterseniz bu noktada Hindistan doğumlu, ‘1984’ün muharriri Orwell’e kulak kesilelim. Can Yayınları’ndan çıkan edebiyat üzerine denemelerinden oluşan kitaptaki “Şiir ve Mikrofon” isimli makalesinde şu biçimde diyor: “Modern vakit içinderda -son iki yüz yıldır diyelim- şiirin gerek müzik gerek konuşulan kelamla bağlantısının giderek azaldığı artık beylik bir laf halini aldı. Şiirin varlık bulmak için kesinlikle matbu olması gerekiyor ve bir mimardan tavan sıvamayı bilmesi ne kadar bekleniyorsa şairden de şiirini müzik olarak söylemesi ve hatta sesli olarak okuması bile o kadar bekleniyor. Lirik ve retorik şiir artık şimdi hiç yazılmıyor; her insanın okuma bildiği ülkelerde de kolay kimselerin şiire düşmanlık beslemesi olağan karşılanıyor.” Bu noktada birkaç “yayıncı deneyimi” aktarsam, herbiçimde “kitapçıları ayaklandırırım”… Onları da bu minvalde “şiiri gömmek” için sahneye çıkartmayalım en iyisi!…
Octavio Paz üzere usta bir şair bile ‘Çamurdan Doğanlar’da şu biçimde bir saptamada bulunuyor:“Tarih ile şiir içindeki çelişki bütün toplumlarda bulunur, fakat sadece çağdaş çağda bu biçimdesine barizdir. Romantik çağdan bu yana, toplum ile şiir içindeki uyumsuzluk şuuru ve bu uyumsuzluğa reaksiyon, şiirin merkezi, sıklıkla bâtın teması olmuştur.”
Byung-Chul Han ‘Güzeli Kurtarmak’tan kelam eder. Sıkıntı şu ki onun kelamını ettiği “pürüssüz/güzel” cilalı, cilalı olmakla da kalmadı dijitalleşti. Bununla da yetinmedi, yetinmeyecek.
Soru şu: Kurtarılacak/kurtaracağımız “güzel” tıpkı hoş mi olacak?
İÇKİ MASASI BAĞLAMINDA ŞAİR/ŞİİR
Şairleri/yazarları ne vakit içki masasında, kadehler ve sigara dumanları içinde görsem (özellikle fotoğraflarda) aklıma hiç de beğenilen şeyler gelmez. Örneğin, o ne fevkalade dostluklar diye aklımdan geçirmem! Bugünlerde de o denli bir fotoğrafa şu biçimde bir not düşme gereği duydum:
Taşralı zihniyet kentte bir meyhaneye fikir içmek kalbe de ruha da ziyandır. İşin ilginci, bundan ziyanı en çok aşk, şiir ve bayan (ötürüsıyla bunlara en epeyce gereksinim duyan erkek) görür.
Üzgünüm lakin belirtmek isterim ki bu memlekette erkek içki adabını hiç bir vakit bilemedi/öğrenemedi. Buna koca koca şairler/yazarlar, bilim adamları/akademisyenler, siyasetçiler de dahil. Kent beraberinde “hızın çekim merkezi” demektir. Cazibesi an’larla ölçülür ancak bu ortada cazibe sarhoşluğa, küfre, şiddete yenik düşerek bilhassa bayan vücudunda şişlikler, morluklar, ruhunda da kapanmaz yaralar açar… Yani “korumak istediğimiz güzel”i bu sinemada de üzücü biçimde hırpalarız, daha sonra ona “Yârim yaralarına şiir süreyim geçer!” diye şiir kakalamaya çalışırlar!…
Sonuç olarak kendisi de şiire, bayana, aşka derinine hiç bir vakit ulaşamaz. Daima bir eksiklikle, yetersizlikle, yoksunlukla tamamlar ömrünü…
SAÇMALIKLAR DOLUSU ŞİİRLER
Gaston Bachelard, ‘Mekânın Poetikası’nda şu biçimde bir saptamada bulunur: “Pancarlar, arpalar, lahanalar ve güvercinler, epey yapay halde bir ortaya getirilmiş! Bunları bir ‘imge’ ortasında toplamak, sadece ‘ilginç’ şeyler söylemek için ağzını açmış birinin yaptığı bir lisan sürçmesinden diğer bir şey olamaz. İnsan, denizin karşısında, Ardennes ovalarındaki pancar tarlalarına bu ölçüde nasıl takılabilir?”
her neyse ki Bachelard bizim şairleri tanımıyor. Bilse onlar ne ovalardan ne dağlardan ne denizlerden ne “imge”ler getirirler! Yahu hayli maharetlidirler bizim şairler. örneğin mı?
Şelale deyince aklına suyun intiharı gelen bir şaire, erkek yahut bayan deyince imgelemine ne geliyor diye sorsam… Ayaklı ceset mi? İçi boş lakin “sözde” hoş cümlelerin, hatta şiirlerin akıbetini merak ediyorum doğrusu.
Türk ve dünya yazınını/şiirini şöyleki bir silkelesek eminim “safra güzeli” fazlaca şiirimsi/düzyazımsı şey çıkar ortaya. Bir yazar/yayıncı olarak bunlara ben de katkıda bulunuyorum -kesin- lakin “yayınlama hakkını sansürlemek” de hiç beğenilen değil diye düşünüyorum. Doğal akış elekte kalacaklar ile dökülecekleri ayıklar… bir daha de vicdan diyor ki “usta yazarlar” olabildiğince özenerek, asgarî safra ile “güzel örnek” olabilirler.
Kanka Meclisi romanımda İkinci Yeni’deki hem “güzel safraları” birebir vakitte “hayat safraları”nı enine uzunluğuna Prokrustes’in Yatağı’na sereceğim! Gençlikte yazılanlar/yaşananlar her neyse de…. İlerleyen yaşlarında hâlâ ergenliğin retoriğini ve düşlerini Dünya’nın merkezine yerleştirmeye çalışanları anlamakta zorlanıyorum.
Alaattin Topçu