Baba tarafı Selanik göçmeni olan Meral Akşener, Atatürk’ün en sevdiği türkülerden birisi olan “Çalın Davulları” dinlerken gözyaşlarına hakim olamadı.
Meral Akşener’i canlı yayında ağlatan Çalın Davulları türküsü, Türklerin Yunan işgalinden daha sonra sürüldüğü Selanik’ten gelen göçmenler tarafınca Türkiye’ye tanıtılmıştır.
Türküde, çalışmak üzere köyünden Selanik’e gelen Mehmet isimli genç, kumaş dükkanı sahibi Rendalı Rüstem Ağa’nın yanında çalışmaya başlar. Mehmet, Rüstem Ağa’nın kızı Fitnat Hanım’a aşık olur. Fitnat Hanım da boş değildir, hisleri karşılıklıdır.
Mehmet ve Fitnat Hanım evlenmeye karar verir lakin düğün tarihindilk evvel kolera salgını başlar. Şifa bulma umuduyla Alaca İmareti’ne gdolayılen Fitnat Hanım’ın, orada bu türküyü söylemiş olduği rivayet edilir.
Türkü, Fitnat hanım için bir ağıt olsa da, Selanik Türkleri açısından, Balkan Savaşları (1912-1913) sırasında Yunan işgaline uğrayan ve o tarihten beri Yunanistan’da bulunan Selanik kenti için de bir ağıttır.
Türkü kelamlarının ve kıssalarının derlendiği turkusu.com isimli sitesinde, Çalın Davulları türküsünün öyküsü şöyle anlatılmıştır:
Selanik yöresine ilişkin pek hüzünlü ve bir o kadar da manalı olan Çalın Davulları (Selanik Türküsü) Türküsünü bilmeyeniniz yoktur. Çünkü Ulu Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün de en sevdiği türkülerden birisidir bu. Zara’dan Talga Çandar’a, Sevcan Orhan’dan Sezen Aksu’ya ve hatta Suzan Kardeş’e kadar biroldukca sanatkarın da seslendirdiği bu türkü birfazlaca sinema ve dizide de çalınarak halka duyurulmuştur. Hulusi Üstün’ün kitap haline getirdiği ve Müspet Yayınları tarafınca 2003 yılında basılan Türkü Hikayeleri yapıtından alıntılanan bu türkünün kıssasını şöyle kaleme almıştır;
Nedir kabahati o eski kentin ki ismine yakılan türküler “Selanik Selanik, ıssız kalasın…” diye bir ilenmeyle başlar. Bir kent için lisana getirilebilecek en büyük beddua ıssız kalmasını istemek olmaz mı? Tahminen bu yüzden terk edip gitti o kenti şenlendiren feraceli bayanlar, kırmızı fesli, kaytan bıyıklı kumral delikanlılar… Bu türküyü söyleyenin ahı tuttu tahminen de Selanik’i; Saatli Selimpaşa Camii’nin cemaati dağıldı, bezirganlar Hamzabey bedestenini boşalttı, Islahhane hamamının kurnalarından kaynar sular akmaz oldu, Alaca İmareti yıkılıp gitti, İkilüleli tekkesindeki zikir sesleri kesildi. Bu türkünün ilenciyle asırlık çınarlar devrildi, suyu soğuk çeşmeler kurudu, cumbalı meskenlerin kafesli pencerelerindeki utangaç kızlar kayboldu. Baldıranlar sardı o hoş kentin bahçelerini, bağlarını, bir asra yakındır ki Selanik yarsız kaldı, Türkçesiz kaldı, Türksüz kaldı…
Niye diğer kentler üzere övülmez türkülerde Selanik?
halbuki alabildiğine göz alıcı, alabildiğine cazip, alabildiğine sevgiliydi bir vakit içinder.
Varda Vadisinin ağzında Kolkidike ve Olimpos dağları ortasına konseyi Selanik, rengin her tipini barındıran bir çiçek tarhı üzere iken, çarşısında, pazarında, bedesteninde envai çeşit lisan dillenirken, körfezinde küfürbaz Rum kayıkçılar siya siya seyrederken, akşam saatleri esmer derili kaygısız Çingene bayanları yollarda çiçek dağıtırken, Pomak’ı, Yahudi’si, Avdeti’si, Rum’u, Ermeni’si, Arnavud’u, Türk’ü, bir arada yaşamaktan gocunmaz iken,
Selanik bizim iken, biz Selanikli iken…
Şehrin eski merkezinde, Türklerin Hortacı Süleyman Efendi dedikleri camii civarında, Rumların Hortacıdes dedikleri semtin Şadırvan mahallesine bakan istikametinde zaptiye binası yakınlarında çeşit çeşit kumaşla dolu büyük bir manifatura dükkanının sahibiydi Rendalı Rüstem Aga. Selanik’in büsbütün Türk olan mahallesiydi buralar. Karşıdan Susam değirmeninin ve derviş tekkesinin koca kapıları görünürdü.
Belindeki on iki kat Tarablus jenerasyonundan gümüş sat kösteği sarkan pala bıyıklı, esmerce bir yörük esnaftı Rüstem Aga. Selanik’in hanımları onun dükkanındaki kumaşlarla giyinirdi. Kollu güllü basmalar, ağır kadifeler, Şam işi ipekliler, Selanik dokumaları şık elbiseler, renk renk feraceler olup salınırdı Rumeli kızlarının sırtında.
Üç beş delikanlı dükkanın ortasında sağa sola koşturup müşteriyle ilgilenirken o, Hortacı Camii’nin önündeki asmalı sokak kahvesinde, sulanıp serinletilmiş bir çınar gölgesinde elma kokulu nargilesini fokurdatır, bol köpüklü şekersiz kahvesini yudumlayıp otururdu.
Ah Selanik, ne hoştu çınar altlarına yerleştirilmiş taburelerden oluşan kahve köşeleri varken.
Dağına göre kış verirmiş Yaradan. Rüstem Aga gözü gönlü tok, işi tıkırında, koca konağı dolum dolum bir esnaftı. Kaç kişi karın doyuruyordu kapısında. Atlarına bakanlar, aşını kaynatanlar, Nasıriç taraflarındaki çiftliğini çekip çevirenler, dükkanı işletenler… Geçimden yana kaygısı yoktu Rüstem Aga’nın lakin ne deva ki ezelden bu biçimde koymuşlar kuralı; zemheri ayında gül bulunur da başı sıkıntısız kul bulunmaz alemde. Rüstem Aga’nın da içini kemiren bir kuruntu vardı kaçtır. Güzel beğenilen, çift çubuk, konut bark, dükkan kiler vardı lakin ne olacaktı yarın? Selanik’in sayılı esnafından Rüstem Aga’nın bir oğulcuğu yoktu yazık. Çok mala bakacak, kendisinden daha sonra ocağını tüttürecek, soyunu sürdürecek bir erkek evlat vermemişti Hak Teala bu kuluna. Üç sefer evlenmiş, beş kız sahibi olmuştu, işte yaşı altmışa dayanmış lakin erkek evlat görmemişti kucağı. Nargilenin güzel kokusuna kendisini bırakınca bu kanılar ortasında boğulup gidiyordu. Çark üzere dönen tertibi boş geliyordu gözüne, eşin dostun içine girip dünya kaygılarını laflarken lisanına takılıp kalıyordu bir şeyler. Ne olurdu bir erkek evladı olsa da huzurla yumsa gözlerini şu dünyaya. İsmine hayır hasenat yapıp soyunu sopunu sürdürseydi. Haktan gelene istek göstermek, nimete şükür etmek öğretilmişti ona. Sabah namazı vakti çıkıp çalışanları denetim etmekle geçerdi günleri. Kar bol, sistem yeterli de başında bir tek oğul endişesi…
En küçük kızı on altısına yeni girmişti daha. Güleç yüzlü, gözleri tütün rengi, dişleri sedeften daha parlak, gamzesi can alıcı ok temreni üzere, perçemleri ak kağıda misal yüzüne yol yol dökülen bir dilber. Başı mavi yazmayla sıkmalı, elleri bir bebek eli üzere beyaz ve küçücek…
Adı Fitnat…
Rüstem Aga’nın malını mülkünü bilenler Fitnat’a eş olmak için can atıyorlardı. Her gün kapısını aşındırıyordu görücüye gelenler fakat kıyamıyordu Rüstem Aga kızına. İstemeye gelenlere “vakti var” dedirtiyordu. “Fitnat feraceye gireli kaç gün oldu daha. Çocukluğuna doysun, babasının yüreğine iyilik olsun.” Vakti gelince o da bulurdu konutunu ocağını. Öteki evlatları evlenip yuva kurmuştu ve bir Fitnat kalmıştı konakta. Akşam konutuna döndüğünde o karşılıyordu babasını, yüzünde gülücüklerle sarılıyordu boynuna boğazına, sırtından ceketini alıyor, sıcak su ibriğini hazırlıyordu abdest için.
Fitnat bu denli hoş olmasaydı, bu denli sevilmeseydi tahminen bedduası bu biçimdesine yakıp kavurmazdı Selanik’i…
Bir yaz günü Selanik yakınlarındaki Mazganlı isminde bir Türk köyünden kente gelmiş bir delikanlının yolu düştü Rüstem Aga’nın dükkanına. Avucuna aldığı kumaşları sıkıp denetim etti bu delikanlı. İpeklilerin parmakları içinden kayışını izledi. daha sonra biraz elbiselik, biraz mintanlık kumaş seçti. Jenerasyonunun ortasından parayı çıkarırken Rüstem Aga daha evvel dükkanına gelmemiş olan bu gence nereli olduğunu sordu.
-Mazganlı’danım, birkaç cambaz arkadaşla koyun getirdik Selanik pazarına.
Rüstem Aga güldü bu çoban halli köylü gence.
-Hayvanların hepsini sattın demek. Taa Mazganlı’dan buraya getirdiğine değdi mi bari.
-Getirmeyip ne yapacaktık. Aslında niyetim burada kalıp bir iş tutmaktı fakat bulamadım. Hayvanları sattım, biraz kumaş, şeker, tütün alıp köye döneceğim, yanıtını verdi.
-Anan baban var mı?
-Mazganlı’da ikisi de yaşıyor. Dört erkek kardeşin en küçüğüyüm.
Bir erkek evladın hasretini çeken Rüstem Aga kara gözlerini yere eğip iç geçirdi hafifçeten. Dört oğullu babalar da vardı dünyada ve oğullarını göz önünden ayırıp iş bulmaya yolluyorlardı demek. İçinde yanıp duran oğul hasreti dürtüsüyle bu aydınlık yüzlü delikanlıya bir düzgünlük etmek geldi birden aklına.
-Nedir senin ismin be delikanlı?
-Mehmet…
-Ne iş yaparsın sen?
-Hesaba kitaba aklım yatar, akçeden dirhemden, arşından endazeden anlarım. Ne iş olsa yaparım.
Delikanlının yanıtı yaşlı tüccarı güldürdü. Mazganlı’nın insanlarını tanırdı. Her biri sağlam, muteber adamlardı. Kaçtır dükkanın işlerinin yetişmediğinden şikayet ediyor, çalışanların yükünü hafifçeletecek birini arıyordu. Aklına gelen birinci şeyi söyleyiverdi bu gence.
-Gel çalış bu dükkanda. Ekmeğin aşın, uyuyacağın damın benden. Sırtına elbise alır, içebileceğin kadar tütün veririm, birkaç kuruşla da emeğinin hakkını öderim.
Beyaz keten mintanlı delikanlı başındaki kızılı soluk fesi çıkarıp alnının terini sildi. Şaşırmıştı bu ani teklif karşısında. Gülümseyerek elini uzattı Rüstem Aga’nın iri kemikli ellerine. Hararetle yanıt verdi akabinde.
-Daha ne isteyim Allah’tan be Ağam. Sen münasip gördüysen biz de senin itimadına layık olmaya çalışırız lakin.
Hemen o gün işe koyuldu Mazganlılı delikanlı. İki üç kesim eşyasını sakladığı kilimden heybesini bir kenara koyup işe soyundu. Dükkandaki üç çalışandan biri oldu. Her geçen gün hallettiği her kuvvetlik Rüstem Aga’nın gözünde değerini artırdı. Yaşlı tüccar birinci sefer gördüğü bu gence lütufta bulunduğu için pişman değildi. Bilakis gün geçtikçe Mazganlı Mehmet’e olan itimadı, inancı artıyor başka çıraklara yükleyemediği sorumlulukları Mehmet’e teklif etmekten çekinmiyordu. Konseyi yay üzere her an harekete hazır bir gençti Mehmet, kolay öğreniyor, çabuk yorulmuyordu. Onu bu biçimde uğraşla çalışır görür görmez iç çekiyor,
-Ah, diyordu Rüstem Aga. Hak bana bu biçimde bir oğul vereydi ne olurdu…
Aklının ucuna gelmezdi bu Rumeli delikanlısının ki; gün gelir onun kemikleri toz olup mezarının yeri bilinmeze karışır da türküsü kentler, denizler, dağlar ötesinde lisana gelir. Her lisana getirilişinde Selanik’ten çıkıp uzak diyarlarda yeni hayat kurmuş Rumelililerin çocuklarının içini yakar. Garip, tuhaf, ismi konulmaz bir gönül yangınının acısını duyar her biri ortasında. Yazık ki Selanik’te bilinmez olur isimleri sanları. Arşın arşın kumaş sattığı bu dükkanın yerinde, Hortacı Camii’nin avlusunda, Susam değirmeninde ondan bir iz kalmaz, onun müziği duyulmaz olur…
Elinin ulağı olmuştu Rüstem Aga’nın. Bütün gün istenilen her işe koşuyor, terliyor fakat yüzünden gülümsemeyi eksik etmiyordu. Akşam olunca tütün denklerinin ortasına serili şilteye uzanıp uyuyordu. Kendisine verilenle yetinmeyi biliyordu Mazganlılı Mehmet. İşi, başlangıçta kumaş toplarını indirip bindirmek, dükkanı süpürüp temizlemek iken, vakit içinde tezgahın başına oturacak kadar inanç kazanmıştı.
Günler geçti, Rüstem Aga Mehmet’e iş verdiğine pişman değildi. Mehmet de burada çalışıyor olmaktan hoşnuttu. Dükkana gelen müşterilere de, etraf esnafa da kısa vakitte sevdirmişti kendisini.
Rüstem Aga onu birtakım kimi konutuna yolluyor, ya unuttuğu bir eşyayı aldırıyor, ya da çarşıdan aldığı nevaleyi konuta ulaştırıyordu onunla. Her seferinde kapının gerisine yarım saklanarak gencin uzattığı torbayı serçe ürkekliğinde, güvercin beyazlığında, kuşkonmaz narinliğinde bir el içeri alıyordu. Mehmet başını eğip çekiliyordu kapıdan. Fakat ismi üstünde delikanlıydı o da. Oturup uzun uzunluklu düşünecek çağda değildi, çakır gözlerindeki ışıltıyla kandırıverdi bu beyaz ve küçücek ellerin sahibini.
lafdan hayli gözlerle anlaşılırdı o demlerde…
İki genç bilgisiz akla uyup bir akşam çiftliğin samanlığında, balyaların içinde görüşüverdi ayaküstü. İlahtan öteki hiç kimsenin görmediği karanlık bir köşede birbirlerinden utanarak fısıldaştılar. Fitnatcık Mazganlılı delikanlıya gönül verdiğini itiraf etti. Bu mecnun oğlana ellerinin sıcaklığını teslim etti.
O akşamın akabinde gelen bütün akşamlar iki genç için de düşünceli geçer oldu. İkisi de birbirinden farklı yerlerde büyüttüler içlerindeki isteği. Olduğundan farklı görünemezdi o periyotlarda beşerler, bu yüzden iki gencin de duruşundan, oturuşundan aşk sarhoşu olduğunu seziliyordu. Fitnat kızın falına bakan komşu hanım çilli bakla tanelerinde çakır gözlü kumral bir delikanlı görüyordu. “Dolunaylı bir gecede aynaya bakıp Yasin okursan sen de sevgilinin yüzünü görürsün,” diyordu. Mehmet sokaktan geçen her pembe feraceli kıza doğrulup bakıyor, daha sonra beklediği yüzle karşılaşmamanın kırıklığıyla yere indiriyordu gözlerini.
Rumeli sevdalar diyarıdır aslına bakarsanız. Her köyü her kenti sevda müzikleriyle anılır hala. Pak, içten ve gerçek yürek yangınıdır buralarda yaşanan. Rumeli rengarenk bir ebru teknesini andırır biraz da. Envai çeşit renk birbirine girer, alacalanır, dalgalanır. Yaşanmış sevdaları, yakıcı hasretleri ebedileştirmek için söylenir orada türküler. Ritmin, temponun, melodinin her cinsinin kolkola girdiği bir diyardır orası.
Mehmet, velinimeti Rüstem Aga’ya açılıp kızına duyduğu sevdayı söylemeye çekinedursun, bir oğlun hasretiyle yaşayan Rüstem Aga da aklından geçirmiyor değildi bu delikanlıyı damat etmeyi. Aylarca sınamış, bakılırsav vermiş ve Mehmet’in ne kadar sağlam bir delikanlı olduğunu görmüştü. Bir yatsı vakti sedirinde oturmuş cigarasını tüttürürken bayanı açıvermişti mevzuyu.
-Fitnat’ta son günlerde bir gariplik var ki sorma. Bir ananın gözünden kaçmaz kızının hali. Bu kız senin dükkandaki mecnun oğlana tutuluverdi galiba. Birbirlerinin gözlerinin içine dalıp kalıyorlar. Birisi sokaktan Mehmet’in ismini ünlese bizim kız yarışa çıkacak kısrak üzere eşelenip duruyor. Bir mecnunluk yapıp bu ne cins olduğu bilinmedik oğlana kaçmasın, ismimizi sanımızı karalamasın.
Rüstem Aga karısını şaşırtan bir müsamahayla gülümsedi,
-Genç bunlar hanım. Öbür dört kızımı nasıl el konutuna gelin gönderdiysem bunu da bir gün yuvadan uçuracağım. Mehmet’ten daha uygununu nereden bulacağız. Eli iş meblağ dürüst namuslu bir genç. Kızı isteyecek olursa veririz. Biz dünyadan el çekecek olursak gözümüz geride gitmez.
Babasıyla anasının yaptığı bu konuşma Fitnatcık’ın kulağına gittiğinde elindeki sürme hokkasını, gümüş aynayı bir tarafa atıp sıçrayıverdi yerinden. Sevincinden güz elması üzere kızardı yanakları. Eli ayağı birbirine dolaştı. Nerede var nerede yok bahçıvanın kızını bulup haber gönderdi Mehmet’e,
-Sevenin işini İlah kollarmış Mehmet’im. Haber uçur anana babana da gelip istesinler beni…
Adı şanlı Kadir Mevla’ya şükretti Mehmet. Sonraki sabahtan tezi yok, birkaç günlüğüne ana babasını görmeye gideceğini söyleyip müsaade aldı Rüstem Aga’dan. Evdekilerin gönlünü etmeyi kolaylaştıracak tipten birkaç kesim hediyeyi heybesine koyup çekti dükkanın kapısını. Uçarcasına geçti Hortacılar Camii’ni, Mazganlıya giden bir at otomobiline atlayıp yola çıktı…
Fitnat kıpır kıpır yüreciğiyle Mehmet’in ana babasının görücüye geleceği günü saymaya başladı.
Mehmet, Mazganlı’daki meskeninde hasretle karşılandı. Kocamış ana babası yürek şenliği evlatlarına sarılıp neler yaptığını sordular. Düzgün görmüşlerdi Mehmet’i. Elbiseleri pırıl pırıl, yüzü gözü ışıltılı, bakımlı ve sağlıklıydı. Telaşlarının yersiz olduğunu görmek sevindirmişti onları. Mehmet çalıştığı dükkandan, kaldığı yerden, Rendalı Rüstem Aga’dan ve onun hoş kızından bahsetti. “Görüştük anlaştık, istemeye gelsinler, gerisi kolay dediler. Hatırımı kırmayıp giderseniz muradım yerine gelir” dedi. Bu ani istek her ne kadar ana babayı şaşırttıysa da oğullarının içini ferahlatıcı kelamlar söylemiş olduler. Alışılmış ki evlenme yaşı gelmişti. Şayet bahsetmiş olduğu kıza gönlü ısındı, gözü beğendiyse ana babaya kalkıp kapılarına gitmek düşüyordu.
Bir sabah Rüstem Aga’nın Hortacı’daki meskeninin önünde duran yaylı at arabasından iniverdi yaşlı karı koca. Kapıda kendilerini karşılayan konut bayanına “Mehmet’in ana babasıyız, ziyaretinize geldik” dediler. Ummadıkları bir sıcaklıkla karşılandılar. İçeri buyur edilip gül suyuyla serinletildiler, cevizli lokumla ağızları tatlandırıldı. Köpüklü kahveler geldi. Gördükleri zenginlik karşısında biraz ezile büzüle geliş niçinlerini anlattı karı koca. Oğulları Mehmet’e Fitnat’ı istiyorlardı Allah’ın buyruğuyla. Rüstem Aga gülümseyip baş salladı.
-Ben de Fitnat’ın anasını baba konutundan ayırıp getirdiydim. Bu dünyanın tertibi bu biçimde, edersin bulursun, diye latife yaptı ve ekledi. Yazgının yazdığını kullar silemez. İyiyse, Hak Teala yazdıysa olur. Oğlunuzu biliriz, severiz. Lakin demem o ki kocamış bir karı kocayız biz. Bu kız konutumuzun şenliği, aksak ayağımızın asası. Evlenecek olursa damat bizim konutumuza gelsin, içimizde kalsın, kızı bizden koparmasın dileriz.
Mazganlılı ana baba birbirine bakıp baş salladı. Bu mevzu düşündürüyordu onları aslına bakarsan. Dört erkek evlat sahibiydiler ve evlendiğinde Mehmet’i yanlarına alamazlardı. Köyde ne iş yapacak, nasıl geçinecek. Bu niçinle Rüstem Aga’nın teklifinden son derece hoşnut olup yanıt verdiler.
-Niyetimiz sizinle hısım olmaktır, hasım olmak değil. Oğul bizim olduğu kadar sizindir de. Bu koca kentte onu yanınıza alıp iş güç sahibi ettiniz, hoşnut kaldınız. Yanınıza da alabilirsiniz, bu bize erdem verir.
Fitnatcık kapı gerisinde konuşmaları dinlerken sevinçten uçuyordu. Her şeyin kendi istekleri doğrultusunda bu kadar kolay gelişmesi onu şaşırtıyordu.
Usulen teklifi kızlarına götüreceklerini söyleyip yolcu ettiler gelenleri. İç güveyi alacaklarına nazaran beklemeye gerek yoktu. Fitnat olur verirse Nasiriç’teki çiftlikte davul çaldırılıp düğün yapılır, yeni bir yuva kurarlardı meskenleri ortasında.
Rüstem Aga’nın konutunda bunlar olup biterken Selanik’in üstünde berbat günlerin tartısını taşıyan bulutlar uçuşuyordu. Yalnızca Selanik değil, bütün Serez bölgesini ismine kolera denilen bir hastalık kasıp kavurmaya başlamıştı. Kimisi bu hastalığın Selanik limanlarındaki
ecnebi gemicilerden yayıldığını söylüyor, kimisi Balkan içlerinde alevlenen savaştan kaçıp kente sığınan göçmenlere bağlıyordu her şeyi. Azrail kol geziyordu ortalıkta. İstanbul’dan hekimler,,sıhhiyeciler akın etmişti Selanik’e. Gün geçmiyordu kentin eski mescitlerinin minarelerinden sala sesi duyulmasın, sıra sıra cemaat cenaze namazına durmasın, çocuklar bayanlar teneşir başlarında ağlamasın.
Selanik için felaketin başlangıcıydı tahminen bu. Tahminen bu koca kent gelecek makûs günler için kahırlanıyor, silkiniyordu.
Bu berbat günler yaşanırken iki aile tekrar bir ortaya gelip gün kararlaştırdılar. Mehmet aslına bakarsanız Rüstem Aga’nın yanında çalıştığından düğün gününü uzatmak yanlış olur, etrafta laf kelam edilirdi. Üç hafta daha sonra temmuz ayı sonunda düğün yapılacaktı. Düğün yeri Rüstem Aga’nın Nasiriç’teki çiftliği.
İki genç her şey olup bitmiş gözüyle bakıyordu artık. Mehmet o konutun çocuğuydu bundan daha sonra. Rüstem Aga’nın bahis komşusu bu ani evlilik sonucunı duyduğunda yadırgamıştı gerçi. Koca tüccar kendine yakışır birini damat etmeliydi onların fikrince. Fakat bazıları ocağını tüttürecek oğlu olmayan Rüstem Aga’ya hak da veriyordu. Ahir ömründe yakınında evladı üzere bileceği birine gereksinimi vardı zira.
Düğün gününe bir hafta kaldı kalmadı…
Kafes ortasında saklanan, yanlışsız dürüst kimseyle görüşmeyen Fitnat kıza Selanik’i yakıp kavuran illetin nereden bulaştığını kimse anlayamadı. Başlangıçta önemsemedi, anlamadılar onun suskunlaşıp solmasını. Evlenecek olmanın heyecanına bağladılar. Zira daha fazlaca kentin fakir mahallelerinden can almıştı bu keder. Fakat gün geçtikçe düğün günü yaklaştıkça güçten düştü, eridi, bütün bedenini saran ateşi dindirmeye elma sirkesine batırılmış tülbentler yetmedi. Ana babayı bir telaş aldı ki gibisi yok… Hastaneye taşıdılar çabucak. Yaşlı bir Yahudi hekim muayene etti genç kızı ve gözleri yaşararak ana babanın duymamak istediği o illetin ismini söylemiş oldu. “Kolera.”
Yüzlerce can alan illet Fitnat’a da pençesini atmıştı demek. Rendalı Rüstem Aga çaresizlik ortasında kıvranıp durdu. Heyecanla düğün gününü bekleyen Mehmet’e nasıl duyuracaktı bu haberi. Delikanlı aslına bakarsan olağanüstü bir şeyler olduğunu seziyordu ancak nasıl söylenirdi nişanlanıp birkaç güne kadar evleneceği eşinin kolera illetine tutulduğu, günden güne yaşama tutunan elinin gevşediği…
Güçten düşmüş mevt bekleyen hastalarla dolu Alaca İmaretine taşıdılar Fitnat’ı. Baş ucunda hastabakıcılar, tabipler dönüp durdu kuş misali. Vakit geçtikçe gevşiyordu yaşama tutunmasını sağlayan bağlar. Tütün rengi gözlerinin feri sönüyor, gül yüzü sararıp soluyordu. Selanik küsmüştü taşını toprağını şenlendiren sevdalılara. Devran dönmüş olmalıydı ki mukadderat sevenleri ayırıyordu.
Koca dünyanın karanlık devranı gelip çattı.
Selanik bir bitimsiz kuru yaza teslim oldu ki sıcağı kavurup bıraktı yüreklerdeki baharı.
Dün şen çingenelerin lavta sesleriyle çınlayan konak duvarlarında vefat ağıtları çınlar oldu.
Camiler, kiliseler havralar karalara bürünmüş beşerlerle doldu.
Fitnat kız yakasına yapışan bu devasız sıkıntının kendisini alıp götüreceğini anlayıp mukadderatına boyun eğdi. Gün be gün tartısı daha bir dayanılmaz hal alan hastalığın pençesinde kıvranırken türkülere döktü içini. Halsiz dudaklarından daima yeşil kalan ümitlerini solduran, güler yüzü yalancı dünyaya sitemler eden, kara bahtına ilenen kelamlar döküldü.
Çalın davulları çaydan aşağıya
Mezarımı kazın bre dostlar belden aşağıya
Suyumu kaynatın kazan doluncaya…
Aman mevt zalim mevt üç gün orta ver.
Al başımdan bu sevdayı götür ağyara ver.
Ve solgun dudaklarında yarım kalıverdi türküsü…
bu biçimde olur daima. Dünyanın kanunudur bu. Vefatla doğum, memnunlukla sıkıntı daima at başı gider… Hiç kimse yoktur ki yazgı onun beklentilerini daima gerçekleştirsin, daima yeşil kalsın ümitleri, ayrılık acısıyla vefatın yıkıcılığını tatmasın… Hiç kimse yoktur.
Fitnat’ın da yaşama tutunduğu soluk kesiliverdi bir kara gecede. Sabah seherinde çığlıklarla kaldırdılar cesedini, tazecik bedenini yıkayıp namazını kılmak üzere Hortacı Camii’ne taşıdılar. Kara bulutlarla kaplı Selanik göklerini Hortacı Camii’nden yükselen sala sesleri çınlattı. Türküde lisana getirdiği üzere boyunca mezar kazdılar, suyunu ısıttılar yazgısı kadar kararmış, kaç sevgililerin eşlerini son kere yıkamış kazanlar ortasında. Davullu zurnalı gelin edilecekken tazecik bedenini kara toprağa hazırladılar.
Birkaç güne kadar evlenip kuracağı yuvasını ve sevgili Fitnat’ına kavuşacağı günleri düşleyen Mazganlılı Mehmet, nasıl olup da her şeyin birden teğe felakete dönüştüğünü anlayamamanın şokundaydı. Hortacı Camii’nin bir köşesine çöküp Fitnat’ını bırakacağı kara toprağı ıslattı gözyaşlarıyla ve ilendi Selanik’e,
Selanik ortasında sala okunur,
Salanın sedası cana dokunur.
Gelin olan kıza kına yakılır.
Aman mevt zalim vefat üç gün orta ver.
Al başımdan bu sevdayı, götür ağyara ver.
Yolunu yitirmiş kuşlar konar oldu Fitnat kızın hece taşına. Vefat tez gelmişti garip kızın başına fakat ne deva karışılmaz, sorgu olmaz kadir Mevla işine…
Ya Selanik ne oldu Fitnat’ı taze ümitleri, sıcacık yüreğiyle toprağa alınca. Güneş birebir yerden doğup birebir zirvelerden mi battı. Tıpkı serinlikle mi okşadı yüzleri yaz esintileri. Çarşısı pazarı envai çeşit lisanla şenlendi mi bir daha. Şen çingeneler genç yüreklerin ağırbaşlı sevdalarını lisana getirdi mi müziklerde. Cumbalı konaklara ne oldu ya, asırlık çınarlara ve alabildiğine açık mavi gökyüzüne ne oldu. Onlar da değişti Fitnat ölünce. Bu yazgısı kargaşık yazılmış kızın ilenmesinden midir ne, gülünden bahçesinden, şenliğinden sıyrılıp yas diyarı oldu Selanik.
Selanik Selanik… Issız kalasın.
Taşına toprağına bre dostlar, diken dolası
Sen de benim üzere yarsız kalasın.
Aman vefat zalim vefat üç gün orta ver.
Al başımdan bu sevdayı, götür ağyara ver.
Issız kaldı Selanik epeyce geçmeden… Beşerler kimliklerini de yanlarına alıp ayrıldılar bu kentten.
Her biri Fitnat kadar hoş olan ak yüzlü güleç kızlar, kumral delikanlılar, beli nesilli kocamışlar, feraceli hanımlar yollara düştü. Dağılıp modül kesim oldular. Savruldular dünyanın dört bir yanına. Yüreklerini mevtten beter bir vatan hasreti yakıp kavurur biçimde terk ettiler diyarlarını. Çeşmeler akmaz oldu, minareler şakımaz oldu, çınarlar devrildi köşe başlarında. Şen yuvaların bahçelerini baldıranlar, dikenler sardı. Mazganlılı Mehmet de, Rumelinin incisi Selanik de yarsız kaldı, Türkçesiz kaldı, Türksüz kaldı.
Gittiği yerde iğreti bir göçmen olup kalıverdi ahali. hiçbiri koyup gittiği yurdundaki tertibini kuramadı. Her birinin gözünde günden güne belirsizleşen, silikleşen bir Selanik manzarasıyla, lisanında hikayesini unuttukları Fitnat kızın ilenmesi, kargışı kaldı…
Selanik’teyse artık ne Rüstem Aga’nın dükkanını, ne Hortacı Camii’ni, ne Mazganlılı Mehmet ile Fitnat’ı, ne de onların garip sevdasını bilen kimsecikler kalmadı.
Selanik (Çalın Davulları) Türküsünün Kelamları;
Çalın davulları çaydan aşağı
Mezarımı kazın belden aşağı
Suyunu da dökün uzunluktan aşağı
Aman mevt zalim vefat üç gün orta ver
Al başımdan bu sevdayı götür yare ver
Selanik Selanik viran olası
Taşını toprağını seller alası
Sen de benim üzere yarsız kalası
Aman mevt zalim vefat üç gün orta ver
Al başımdan bu sevdayı götür yare ver
Selanik ortasında selam okunur
Selamın sedası cana dokunur
Gelin olanlara kına yakılır
Aman vefat zalim mevt üç gün orta ver
Al başımdan bu sevdayı götür yare ver
Meral Akşener’i canlı yayında ağlatan Çalın Davulları türküsü, Türklerin Yunan işgalinden daha sonra sürüldüğü Selanik’ten gelen göçmenler tarafınca Türkiye’ye tanıtılmıştır.
Türküde, çalışmak üzere köyünden Selanik’e gelen Mehmet isimli genç, kumaş dükkanı sahibi Rendalı Rüstem Ağa’nın yanında çalışmaya başlar. Mehmet, Rüstem Ağa’nın kızı Fitnat Hanım’a aşık olur. Fitnat Hanım da boş değildir, hisleri karşılıklıdır.
Mehmet ve Fitnat Hanım evlenmeye karar verir lakin düğün tarihindilk evvel kolera salgını başlar. Şifa bulma umuduyla Alaca İmareti’ne gdolayılen Fitnat Hanım’ın, orada bu türküyü söylemiş olduği rivayet edilir.
Türkü, Fitnat hanım için bir ağıt olsa da, Selanik Türkleri açısından, Balkan Savaşları (1912-1913) sırasında Yunan işgaline uğrayan ve o tarihten beri Yunanistan’da bulunan Selanik kenti için de bir ağıttır.
Türkü kelamlarının ve kıssalarının derlendiği turkusu.com isimli sitesinde, Çalın Davulları türküsünün öyküsü şöyle anlatılmıştır:
Selanik yöresine ilişkin pek hüzünlü ve bir o kadar da manalı olan Çalın Davulları (Selanik Türküsü) Türküsünü bilmeyeniniz yoktur. Çünkü Ulu Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün de en sevdiği türkülerden birisidir bu. Zara’dan Talga Çandar’a, Sevcan Orhan’dan Sezen Aksu’ya ve hatta Suzan Kardeş’e kadar biroldukca sanatkarın da seslendirdiği bu türkü birfazlaca sinema ve dizide de çalınarak halka duyurulmuştur. Hulusi Üstün’ün kitap haline getirdiği ve Müspet Yayınları tarafınca 2003 yılında basılan Türkü Hikayeleri yapıtından alıntılanan bu türkünün kıssasını şöyle kaleme almıştır;
Nedir kabahati o eski kentin ki ismine yakılan türküler “Selanik Selanik, ıssız kalasın…” diye bir ilenmeyle başlar. Bir kent için lisana getirilebilecek en büyük beddua ıssız kalmasını istemek olmaz mı? Tahminen bu yüzden terk edip gitti o kenti şenlendiren feraceli bayanlar, kırmızı fesli, kaytan bıyıklı kumral delikanlılar… Bu türküyü söyleyenin ahı tuttu tahminen de Selanik’i; Saatli Selimpaşa Camii’nin cemaati dağıldı, bezirganlar Hamzabey bedestenini boşalttı, Islahhane hamamının kurnalarından kaynar sular akmaz oldu, Alaca İmareti yıkılıp gitti, İkilüleli tekkesindeki zikir sesleri kesildi. Bu türkünün ilenciyle asırlık çınarlar devrildi, suyu soğuk çeşmeler kurudu, cumbalı meskenlerin kafesli pencerelerindeki utangaç kızlar kayboldu. Baldıranlar sardı o hoş kentin bahçelerini, bağlarını, bir asra yakındır ki Selanik yarsız kaldı, Türkçesiz kaldı, Türksüz kaldı…
Niye diğer kentler üzere övülmez türkülerde Selanik?
halbuki alabildiğine göz alıcı, alabildiğine cazip, alabildiğine sevgiliydi bir vakit içinder.
Varda Vadisinin ağzında Kolkidike ve Olimpos dağları ortasına konseyi Selanik, rengin her tipini barındıran bir çiçek tarhı üzere iken, çarşısında, pazarında, bedesteninde envai çeşit lisan dillenirken, körfezinde küfürbaz Rum kayıkçılar siya siya seyrederken, akşam saatleri esmer derili kaygısız Çingene bayanları yollarda çiçek dağıtırken, Pomak’ı, Yahudi’si, Avdeti’si, Rum’u, Ermeni’si, Arnavud’u, Türk’ü, bir arada yaşamaktan gocunmaz iken,
Selanik bizim iken, biz Selanikli iken…
Şehrin eski merkezinde, Türklerin Hortacı Süleyman Efendi dedikleri camii civarında, Rumların Hortacıdes dedikleri semtin Şadırvan mahallesine bakan istikametinde zaptiye binası yakınlarında çeşit çeşit kumaşla dolu büyük bir manifatura dükkanının sahibiydi Rendalı Rüstem Aga. Selanik’in büsbütün Türk olan mahallesiydi buralar. Karşıdan Susam değirmeninin ve derviş tekkesinin koca kapıları görünürdü.
Belindeki on iki kat Tarablus jenerasyonundan gümüş sat kösteği sarkan pala bıyıklı, esmerce bir yörük esnaftı Rüstem Aga. Selanik’in hanımları onun dükkanındaki kumaşlarla giyinirdi. Kollu güllü basmalar, ağır kadifeler, Şam işi ipekliler, Selanik dokumaları şık elbiseler, renk renk feraceler olup salınırdı Rumeli kızlarının sırtında.
Üç beş delikanlı dükkanın ortasında sağa sola koşturup müşteriyle ilgilenirken o, Hortacı Camii’nin önündeki asmalı sokak kahvesinde, sulanıp serinletilmiş bir çınar gölgesinde elma kokulu nargilesini fokurdatır, bol köpüklü şekersiz kahvesini yudumlayıp otururdu.
Ah Selanik, ne hoştu çınar altlarına yerleştirilmiş taburelerden oluşan kahve köşeleri varken.
Dağına göre kış verirmiş Yaradan. Rüstem Aga gözü gönlü tok, işi tıkırında, koca konağı dolum dolum bir esnaftı. Kaç kişi karın doyuruyordu kapısında. Atlarına bakanlar, aşını kaynatanlar, Nasıriç taraflarındaki çiftliğini çekip çevirenler, dükkanı işletenler… Geçimden yana kaygısı yoktu Rüstem Aga’nın lakin ne deva ki ezelden bu biçimde koymuşlar kuralı; zemheri ayında gül bulunur da başı sıkıntısız kul bulunmaz alemde. Rüstem Aga’nın da içini kemiren bir kuruntu vardı kaçtır. Güzel beğenilen, çift çubuk, konut bark, dükkan kiler vardı lakin ne olacaktı yarın? Selanik’in sayılı esnafından Rüstem Aga’nın bir oğulcuğu yoktu yazık. Çok mala bakacak, kendisinden daha sonra ocağını tüttürecek, soyunu sürdürecek bir erkek evlat vermemişti Hak Teala bu kuluna. Üç sefer evlenmiş, beş kız sahibi olmuştu, işte yaşı altmışa dayanmış lakin erkek evlat görmemişti kucağı. Nargilenin güzel kokusuna kendisini bırakınca bu kanılar ortasında boğulup gidiyordu. Çark üzere dönen tertibi boş geliyordu gözüne, eşin dostun içine girip dünya kaygılarını laflarken lisanına takılıp kalıyordu bir şeyler. Ne olurdu bir erkek evladı olsa da huzurla yumsa gözlerini şu dünyaya. İsmine hayır hasenat yapıp soyunu sopunu sürdürseydi. Haktan gelene istek göstermek, nimete şükür etmek öğretilmişti ona. Sabah namazı vakti çıkıp çalışanları denetim etmekle geçerdi günleri. Kar bol, sistem yeterli de başında bir tek oğul endişesi…
En küçük kızı on altısına yeni girmişti daha. Güleç yüzlü, gözleri tütün rengi, dişleri sedeften daha parlak, gamzesi can alıcı ok temreni üzere, perçemleri ak kağıda misal yüzüne yol yol dökülen bir dilber. Başı mavi yazmayla sıkmalı, elleri bir bebek eli üzere beyaz ve küçücek…
Adı Fitnat…
Rüstem Aga’nın malını mülkünü bilenler Fitnat’a eş olmak için can atıyorlardı. Her gün kapısını aşındırıyordu görücüye gelenler fakat kıyamıyordu Rüstem Aga kızına. İstemeye gelenlere “vakti var” dedirtiyordu. “Fitnat feraceye gireli kaç gün oldu daha. Çocukluğuna doysun, babasının yüreğine iyilik olsun.” Vakti gelince o da bulurdu konutunu ocağını. Öteki evlatları evlenip yuva kurmuştu ve bir Fitnat kalmıştı konakta. Akşam konutuna döndüğünde o karşılıyordu babasını, yüzünde gülücüklerle sarılıyordu boynuna boğazına, sırtından ceketini alıyor, sıcak su ibriğini hazırlıyordu abdest için.
Fitnat bu denli hoş olmasaydı, bu denli sevilmeseydi tahminen bedduası bu biçimdesine yakıp kavurmazdı Selanik’i…
Bir yaz günü Selanik yakınlarındaki Mazganlı isminde bir Türk köyünden kente gelmiş bir delikanlının yolu düştü Rüstem Aga’nın dükkanına. Avucuna aldığı kumaşları sıkıp denetim etti bu delikanlı. İpeklilerin parmakları içinden kayışını izledi. daha sonra biraz elbiselik, biraz mintanlık kumaş seçti. Jenerasyonunun ortasından parayı çıkarırken Rüstem Aga daha evvel dükkanına gelmemiş olan bu gence nereli olduğunu sordu.
-Mazganlı’danım, birkaç cambaz arkadaşla koyun getirdik Selanik pazarına.
Rüstem Aga güldü bu çoban halli köylü gence.
-Hayvanların hepsini sattın demek. Taa Mazganlı’dan buraya getirdiğine değdi mi bari.
-Getirmeyip ne yapacaktık. Aslında niyetim burada kalıp bir iş tutmaktı fakat bulamadım. Hayvanları sattım, biraz kumaş, şeker, tütün alıp köye döneceğim, yanıtını verdi.
-Anan baban var mı?
-Mazganlı’da ikisi de yaşıyor. Dört erkek kardeşin en küçüğüyüm.
Bir erkek evladın hasretini çeken Rüstem Aga kara gözlerini yere eğip iç geçirdi hafifçeten. Dört oğullu babalar da vardı dünyada ve oğullarını göz önünden ayırıp iş bulmaya yolluyorlardı demek. İçinde yanıp duran oğul hasreti dürtüsüyle bu aydınlık yüzlü delikanlıya bir düzgünlük etmek geldi birden aklına.
-Nedir senin ismin be delikanlı?
-Mehmet…
-Ne iş yaparsın sen?
-Hesaba kitaba aklım yatar, akçeden dirhemden, arşından endazeden anlarım. Ne iş olsa yaparım.
Delikanlının yanıtı yaşlı tüccarı güldürdü. Mazganlı’nın insanlarını tanırdı. Her biri sağlam, muteber adamlardı. Kaçtır dükkanın işlerinin yetişmediğinden şikayet ediyor, çalışanların yükünü hafifçeletecek birini arıyordu. Aklına gelen birinci şeyi söyleyiverdi bu gence.
-Gel çalış bu dükkanda. Ekmeğin aşın, uyuyacağın damın benden. Sırtına elbise alır, içebileceğin kadar tütün veririm, birkaç kuruşla da emeğinin hakkını öderim.
Beyaz keten mintanlı delikanlı başındaki kızılı soluk fesi çıkarıp alnının terini sildi. Şaşırmıştı bu ani teklif karşısında. Gülümseyerek elini uzattı Rüstem Aga’nın iri kemikli ellerine. Hararetle yanıt verdi akabinde.
-Daha ne isteyim Allah’tan be Ağam. Sen münasip gördüysen biz de senin itimadına layık olmaya çalışırız lakin.
Hemen o gün işe koyuldu Mazganlılı delikanlı. İki üç kesim eşyasını sakladığı kilimden heybesini bir kenara koyup işe soyundu. Dükkandaki üç çalışandan biri oldu. Her geçen gün hallettiği her kuvvetlik Rüstem Aga’nın gözünde değerini artırdı. Yaşlı tüccar birinci sefer gördüğü bu gence lütufta bulunduğu için pişman değildi. Bilakis gün geçtikçe Mazganlı Mehmet’e olan itimadı, inancı artıyor başka çıraklara yükleyemediği sorumlulukları Mehmet’e teklif etmekten çekinmiyordu. Konseyi yay üzere her an harekete hazır bir gençti Mehmet, kolay öğreniyor, çabuk yorulmuyordu. Onu bu biçimde uğraşla çalışır görür görmez iç çekiyor,
-Ah, diyordu Rüstem Aga. Hak bana bu biçimde bir oğul vereydi ne olurdu…
Aklının ucuna gelmezdi bu Rumeli delikanlısının ki; gün gelir onun kemikleri toz olup mezarının yeri bilinmeze karışır da türküsü kentler, denizler, dağlar ötesinde lisana gelir. Her lisana getirilişinde Selanik’ten çıkıp uzak diyarlarda yeni hayat kurmuş Rumelililerin çocuklarının içini yakar. Garip, tuhaf, ismi konulmaz bir gönül yangınının acısını duyar her biri ortasında. Yazık ki Selanik’te bilinmez olur isimleri sanları. Arşın arşın kumaş sattığı bu dükkanın yerinde, Hortacı Camii’nin avlusunda, Susam değirmeninde ondan bir iz kalmaz, onun müziği duyulmaz olur…
Elinin ulağı olmuştu Rüstem Aga’nın. Bütün gün istenilen her işe koşuyor, terliyor fakat yüzünden gülümsemeyi eksik etmiyordu. Akşam olunca tütün denklerinin ortasına serili şilteye uzanıp uyuyordu. Kendisine verilenle yetinmeyi biliyordu Mazganlılı Mehmet. İşi, başlangıçta kumaş toplarını indirip bindirmek, dükkanı süpürüp temizlemek iken, vakit içinde tezgahın başına oturacak kadar inanç kazanmıştı.
Günler geçti, Rüstem Aga Mehmet’e iş verdiğine pişman değildi. Mehmet de burada çalışıyor olmaktan hoşnuttu. Dükkana gelen müşterilere de, etraf esnafa da kısa vakitte sevdirmişti kendisini.
Rüstem Aga onu birtakım kimi konutuna yolluyor, ya unuttuğu bir eşyayı aldırıyor, ya da çarşıdan aldığı nevaleyi konuta ulaştırıyordu onunla. Her seferinde kapının gerisine yarım saklanarak gencin uzattığı torbayı serçe ürkekliğinde, güvercin beyazlığında, kuşkonmaz narinliğinde bir el içeri alıyordu. Mehmet başını eğip çekiliyordu kapıdan. Fakat ismi üstünde delikanlıydı o da. Oturup uzun uzunluklu düşünecek çağda değildi, çakır gözlerindeki ışıltıyla kandırıverdi bu beyaz ve küçücek ellerin sahibini.
lafdan hayli gözlerle anlaşılırdı o demlerde…
İki genç bilgisiz akla uyup bir akşam çiftliğin samanlığında, balyaların içinde görüşüverdi ayaküstü. İlahtan öteki hiç kimsenin görmediği karanlık bir köşede birbirlerinden utanarak fısıldaştılar. Fitnatcık Mazganlılı delikanlıya gönül verdiğini itiraf etti. Bu mecnun oğlana ellerinin sıcaklığını teslim etti.
O akşamın akabinde gelen bütün akşamlar iki genç için de düşünceli geçer oldu. İkisi de birbirinden farklı yerlerde büyüttüler içlerindeki isteği. Olduğundan farklı görünemezdi o periyotlarda beşerler, bu yüzden iki gencin de duruşundan, oturuşundan aşk sarhoşu olduğunu seziliyordu. Fitnat kızın falına bakan komşu hanım çilli bakla tanelerinde çakır gözlü kumral bir delikanlı görüyordu. “Dolunaylı bir gecede aynaya bakıp Yasin okursan sen de sevgilinin yüzünü görürsün,” diyordu. Mehmet sokaktan geçen her pembe feraceli kıza doğrulup bakıyor, daha sonra beklediği yüzle karşılaşmamanın kırıklığıyla yere indiriyordu gözlerini.
Rumeli sevdalar diyarıdır aslına bakarsanız. Her köyü her kenti sevda müzikleriyle anılır hala. Pak, içten ve gerçek yürek yangınıdır buralarda yaşanan. Rumeli rengarenk bir ebru teknesini andırır biraz da. Envai çeşit renk birbirine girer, alacalanır, dalgalanır. Yaşanmış sevdaları, yakıcı hasretleri ebedileştirmek için söylenir orada türküler. Ritmin, temponun, melodinin her cinsinin kolkola girdiği bir diyardır orası.
Mehmet, velinimeti Rüstem Aga’ya açılıp kızına duyduğu sevdayı söylemeye çekinedursun, bir oğlun hasretiyle yaşayan Rüstem Aga da aklından geçirmiyor değildi bu delikanlıyı damat etmeyi. Aylarca sınamış, bakılırsav vermiş ve Mehmet’in ne kadar sağlam bir delikanlı olduğunu görmüştü. Bir yatsı vakti sedirinde oturmuş cigarasını tüttürürken bayanı açıvermişti mevzuyu.
-Fitnat’ta son günlerde bir gariplik var ki sorma. Bir ananın gözünden kaçmaz kızının hali. Bu kız senin dükkandaki mecnun oğlana tutuluverdi galiba. Birbirlerinin gözlerinin içine dalıp kalıyorlar. Birisi sokaktan Mehmet’in ismini ünlese bizim kız yarışa çıkacak kısrak üzere eşelenip duruyor. Bir mecnunluk yapıp bu ne cins olduğu bilinmedik oğlana kaçmasın, ismimizi sanımızı karalamasın.
Rüstem Aga karısını şaşırtan bir müsamahayla gülümsedi,
-Genç bunlar hanım. Öbür dört kızımı nasıl el konutuna gelin gönderdiysem bunu da bir gün yuvadan uçuracağım. Mehmet’ten daha uygununu nereden bulacağız. Eli iş meblağ dürüst namuslu bir genç. Kızı isteyecek olursa veririz. Biz dünyadan el çekecek olursak gözümüz geride gitmez.
Babasıyla anasının yaptığı bu konuşma Fitnatcık’ın kulağına gittiğinde elindeki sürme hokkasını, gümüş aynayı bir tarafa atıp sıçrayıverdi yerinden. Sevincinden güz elması üzere kızardı yanakları. Eli ayağı birbirine dolaştı. Nerede var nerede yok bahçıvanın kızını bulup haber gönderdi Mehmet’e,
-Sevenin işini İlah kollarmış Mehmet’im. Haber uçur anana babana da gelip istesinler beni…
Adı şanlı Kadir Mevla’ya şükretti Mehmet. Sonraki sabahtan tezi yok, birkaç günlüğüne ana babasını görmeye gideceğini söyleyip müsaade aldı Rüstem Aga’dan. Evdekilerin gönlünü etmeyi kolaylaştıracak tipten birkaç kesim hediyeyi heybesine koyup çekti dükkanın kapısını. Uçarcasına geçti Hortacılar Camii’ni, Mazganlıya giden bir at otomobiline atlayıp yola çıktı…
Fitnat kıpır kıpır yüreciğiyle Mehmet’in ana babasının görücüye geleceği günü saymaya başladı.
Mehmet, Mazganlı’daki meskeninde hasretle karşılandı. Kocamış ana babası yürek şenliği evlatlarına sarılıp neler yaptığını sordular. Düzgün görmüşlerdi Mehmet’i. Elbiseleri pırıl pırıl, yüzü gözü ışıltılı, bakımlı ve sağlıklıydı. Telaşlarının yersiz olduğunu görmek sevindirmişti onları. Mehmet çalıştığı dükkandan, kaldığı yerden, Rendalı Rüstem Aga’dan ve onun hoş kızından bahsetti. “Görüştük anlaştık, istemeye gelsinler, gerisi kolay dediler. Hatırımı kırmayıp giderseniz muradım yerine gelir” dedi. Bu ani istek her ne kadar ana babayı şaşırttıysa da oğullarının içini ferahlatıcı kelamlar söylemiş olduler. Alışılmış ki evlenme yaşı gelmişti. Şayet bahsetmiş olduğu kıza gönlü ısındı, gözü beğendiyse ana babaya kalkıp kapılarına gitmek düşüyordu.
Bir sabah Rüstem Aga’nın Hortacı’daki meskeninin önünde duran yaylı at arabasından iniverdi yaşlı karı koca. Kapıda kendilerini karşılayan konut bayanına “Mehmet’in ana babasıyız, ziyaretinize geldik” dediler. Ummadıkları bir sıcaklıkla karşılandılar. İçeri buyur edilip gül suyuyla serinletildiler, cevizli lokumla ağızları tatlandırıldı. Köpüklü kahveler geldi. Gördükleri zenginlik karşısında biraz ezile büzüle geliş niçinlerini anlattı karı koca. Oğulları Mehmet’e Fitnat’ı istiyorlardı Allah’ın buyruğuyla. Rüstem Aga gülümseyip baş salladı.
-Ben de Fitnat’ın anasını baba konutundan ayırıp getirdiydim. Bu dünyanın tertibi bu biçimde, edersin bulursun, diye latife yaptı ve ekledi. Yazgının yazdığını kullar silemez. İyiyse, Hak Teala yazdıysa olur. Oğlunuzu biliriz, severiz. Lakin demem o ki kocamış bir karı kocayız biz. Bu kız konutumuzun şenliği, aksak ayağımızın asası. Evlenecek olursa damat bizim konutumuza gelsin, içimizde kalsın, kızı bizden koparmasın dileriz.
Mazganlılı ana baba birbirine bakıp baş salladı. Bu mevzu düşündürüyordu onları aslına bakarsan. Dört erkek evlat sahibiydiler ve evlendiğinde Mehmet’i yanlarına alamazlardı. Köyde ne iş yapacak, nasıl geçinecek. Bu niçinle Rüstem Aga’nın teklifinden son derece hoşnut olup yanıt verdiler.
-Niyetimiz sizinle hısım olmaktır, hasım olmak değil. Oğul bizim olduğu kadar sizindir de. Bu koca kentte onu yanınıza alıp iş güç sahibi ettiniz, hoşnut kaldınız. Yanınıza da alabilirsiniz, bu bize erdem verir.
Fitnatcık kapı gerisinde konuşmaları dinlerken sevinçten uçuyordu. Her şeyin kendi istekleri doğrultusunda bu kadar kolay gelişmesi onu şaşırtıyordu.
Usulen teklifi kızlarına götüreceklerini söyleyip yolcu ettiler gelenleri. İç güveyi alacaklarına nazaran beklemeye gerek yoktu. Fitnat olur verirse Nasiriç’teki çiftlikte davul çaldırılıp düğün yapılır, yeni bir yuva kurarlardı meskenleri ortasında.
Rüstem Aga’nın konutunda bunlar olup biterken Selanik’in üstünde berbat günlerin tartısını taşıyan bulutlar uçuşuyordu. Yalnızca Selanik değil, bütün Serez bölgesini ismine kolera denilen bir hastalık kasıp kavurmaya başlamıştı. Kimisi bu hastalığın Selanik limanlarındaki
ecnebi gemicilerden yayıldığını söylüyor, kimisi Balkan içlerinde alevlenen savaştan kaçıp kente sığınan göçmenlere bağlıyordu her şeyi. Azrail kol geziyordu ortalıkta. İstanbul’dan hekimler,,sıhhiyeciler akın etmişti Selanik’e. Gün geçmiyordu kentin eski mescitlerinin minarelerinden sala sesi duyulmasın, sıra sıra cemaat cenaze namazına durmasın, çocuklar bayanlar teneşir başlarında ağlamasın.
Selanik için felaketin başlangıcıydı tahminen bu. Tahminen bu koca kent gelecek makûs günler için kahırlanıyor, silkiniyordu.
Bu berbat günler yaşanırken iki aile tekrar bir ortaya gelip gün kararlaştırdılar. Mehmet aslına bakarsanız Rüstem Aga’nın yanında çalıştığından düğün gününü uzatmak yanlış olur, etrafta laf kelam edilirdi. Üç hafta daha sonra temmuz ayı sonunda düğün yapılacaktı. Düğün yeri Rüstem Aga’nın Nasiriç’teki çiftliği.
İki genç her şey olup bitmiş gözüyle bakıyordu artık. Mehmet o konutun çocuğuydu bundan daha sonra. Rüstem Aga’nın bahis komşusu bu ani evlilik sonucunı duyduğunda yadırgamıştı gerçi. Koca tüccar kendine yakışır birini damat etmeliydi onların fikrince. Fakat bazıları ocağını tüttürecek oğlu olmayan Rüstem Aga’ya hak da veriyordu. Ahir ömründe yakınında evladı üzere bileceği birine gereksinimi vardı zira.
Düğün gününe bir hafta kaldı kalmadı…
Kafes ortasında saklanan, yanlışsız dürüst kimseyle görüşmeyen Fitnat kıza Selanik’i yakıp kavuran illetin nereden bulaştığını kimse anlayamadı. Başlangıçta önemsemedi, anlamadılar onun suskunlaşıp solmasını. Evlenecek olmanın heyecanına bağladılar. Zira daha fazlaca kentin fakir mahallelerinden can almıştı bu keder. Fakat gün geçtikçe düğün günü yaklaştıkça güçten düştü, eridi, bütün bedenini saran ateşi dindirmeye elma sirkesine batırılmış tülbentler yetmedi. Ana babayı bir telaş aldı ki gibisi yok… Hastaneye taşıdılar çabucak. Yaşlı bir Yahudi hekim muayene etti genç kızı ve gözleri yaşararak ana babanın duymamak istediği o illetin ismini söylemiş oldu. “Kolera.”
Yüzlerce can alan illet Fitnat’a da pençesini atmıştı demek. Rendalı Rüstem Aga çaresizlik ortasında kıvranıp durdu. Heyecanla düğün gününü bekleyen Mehmet’e nasıl duyuracaktı bu haberi. Delikanlı aslına bakarsan olağanüstü bir şeyler olduğunu seziyordu ancak nasıl söylenirdi nişanlanıp birkaç güne kadar evleneceği eşinin kolera illetine tutulduğu, günden güne yaşama tutunan elinin gevşediği…
Güçten düşmüş mevt bekleyen hastalarla dolu Alaca İmaretine taşıdılar Fitnat’ı. Baş ucunda hastabakıcılar, tabipler dönüp durdu kuş misali. Vakit geçtikçe gevşiyordu yaşama tutunmasını sağlayan bağlar. Tütün rengi gözlerinin feri sönüyor, gül yüzü sararıp soluyordu. Selanik küsmüştü taşını toprağını şenlendiren sevdalılara. Devran dönmüş olmalıydı ki mukadderat sevenleri ayırıyordu.
Koca dünyanın karanlık devranı gelip çattı.
Selanik bir bitimsiz kuru yaza teslim oldu ki sıcağı kavurup bıraktı yüreklerdeki baharı.
Dün şen çingenelerin lavta sesleriyle çınlayan konak duvarlarında vefat ağıtları çınlar oldu.
Camiler, kiliseler havralar karalara bürünmüş beşerlerle doldu.
Fitnat kız yakasına yapışan bu devasız sıkıntının kendisini alıp götüreceğini anlayıp mukadderatına boyun eğdi. Gün be gün tartısı daha bir dayanılmaz hal alan hastalığın pençesinde kıvranırken türkülere döktü içini. Halsiz dudaklarından daima yeşil kalan ümitlerini solduran, güler yüzü yalancı dünyaya sitemler eden, kara bahtına ilenen kelamlar döküldü.
Çalın davulları çaydan aşağıya
Mezarımı kazın bre dostlar belden aşağıya
Suyumu kaynatın kazan doluncaya…
Aman mevt zalim mevt üç gün orta ver.
Al başımdan bu sevdayı götür ağyara ver.
Ve solgun dudaklarında yarım kalıverdi türküsü…
bu biçimde olur daima. Dünyanın kanunudur bu. Vefatla doğum, memnunlukla sıkıntı daima at başı gider… Hiç kimse yoktur ki yazgı onun beklentilerini daima gerçekleştirsin, daima yeşil kalsın ümitleri, ayrılık acısıyla vefatın yıkıcılığını tatmasın… Hiç kimse yoktur.
Fitnat’ın da yaşama tutunduğu soluk kesiliverdi bir kara gecede. Sabah seherinde çığlıklarla kaldırdılar cesedini, tazecik bedenini yıkayıp namazını kılmak üzere Hortacı Camii’ne taşıdılar. Kara bulutlarla kaplı Selanik göklerini Hortacı Camii’nden yükselen sala sesleri çınlattı. Türküde lisana getirdiği üzere boyunca mezar kazdılar, suyunu ısıttılar yazgısı kadar kararmış, kaç sevgililerin eşlerini son kere yıkamış kazanlar ortasında. Davullu zurnalı gelin edilecekken tazecik bedenini kara toprağa hazırladılar.
Birkaç güne kadar evlenip kuracağı yuvasını ve sevgili Fitnat’ına kavuşacağı günleri düşleyen Mazganlılı Mehmet, nasıl olup da her şeyin birden teğe felakete dönüştüğünü anlayamamanın şokundaydı. Hortacı Camii’nin bir köşesine çöküp Fitnat’ını bırakacağı kara toprağı ıslattı gözyaşlarıyla ve ilendi Selanik’e,
Selanik ortasında sala okunur,
Salanın sedası cana dokunur.
Gelin olan kıza kına yakılır.
Aman mevt zalim vefat üç gün orta ver.
Al başımdan bu sevdayı, götür ağyara ver.
Yolunu yitirmiş kuşlar konar oldu Fitnat kızın hece taşına. Vefat tez gelmişti garip kızın başına fakat ne deva karışılmaz, sorgu olmaz kadir Mevla işine…
Ya Selanik ne oldu Fitnat’ı taze ümitleri, sıcacık yüreğiyle toprağa alınca. Güneş birebir yerden doğup birebir zirvelerden mi battı. Tıpkı serinlikle mi okşadı yüzleri yaz esintileri. Çarşısı pazarı envai çeşit lisanla şenlendi mi bir daha. Şen çingeneler genç yüreklerin ağırbaşlı sevdalarını lisana getirdi mi müziklerde. Cumbalı konaklara ne oldu ya, asırlık çınarlara ve alabildiğine açık mavi gökyüzüne ne oldu. Onlar da değişti Fitnat ölünce. Bu yazgısı kargaşık yazılmış kızın ilenmesinden midir ne, gülünden bahçesinden, şenliğinden sıyrılıp yas diyarı oldu Selanik.
Selanik Selanik… Issız kalasın.
Taşına toprağına bre dostlar, diken dolası
Sen de benim üzere yarsız kalasın.
Aman vefat zalim vefat üç gün orta ver.
Al başımdan bu sevdayı, götür ağyara ver.
Issız kaldı Selanik epeyce geçmeden… Beşerler kimliklerini de yanlarına alıp ayrıldılar bu kentten.
Her biri Fitnat kadar hoş olan ak yüzlü güleç kızlar, kumral delikanlılar, beli nesilli kocamışlar, feraceli hanımlar yollara düştü. Dağılıp modül kesim oldular. Savruldular dünyanın dört bir yanına. Yüreklerini mevtten beter bir vatan hasreti yakıp kavurur biçimde terk ettiler diyarlarını. Çeşmeler akmaz oldu, minareler şakımaz oldu, çınarlar devrildi köşe başlarında. Şen yuvaların bahçelerini baldıranlar, dikenler sardı. Mazganlılı Mehmet de, Rumelinin incisi Selanik de yarsız kaldı, Türkçesiz kaldı, Türksüz kaldı.
Gittiği yerde iğreti bir göçmen olup kalıverdi ahali. hiçbiri koyup gittiği yurdundaki tertibini kuramadı. Her birinin gözünde günden güne belirsizleşen, silikleşen bir Selanik manzarasıyla, lisanında hikayesini unuttukları Fitnat kızın ilenmesi, kargışı kaldı…
Selanik’teyse artık ne Rüstem Aga’nın dükkanını, ne Hortacı Camii’ni, ne Mazganlılı Mehmet ile Fitnat’ı, ne de onların garip sevdasını bilen kimsecikler kalmadı.
Selanik (Çalın Davulları) Türküsünün Kelamları;
Çalın davulları çaydan aşağı
Mezarımı kazın belden aşağı
Suyunu da dökün uzunluktan aşağı
Aman mevt zalim vefat üç gün orta ver
Al başımdan bu sevdayı götür yare ver
Selanik Selanik viran olası
Taşını toprağını seller alası
Sen de benim üzere yarsız kalası
Aman mevt zalim vefat üç gün orta ver
Al başımdan bu sevdayı götür yare ver
Selanik ortasında selam okunur
Selamın sedası cana dokunur
Gelin olanlara kına yakılır
Aman vefat zalim mevt üç gün orta ver
Al başımdan bu sevdayı götür yare ver