Nurzen Amuran – Yangınların ağır bilançosunu yaşarken Karadeniz’de bir sel felaketi daha yaşadık. Pandemi, sığınmacılar orman yangınları ve seller. Son olarak hafta ortasında Kastamonu’nun Bozkurt ilçesindeki ağır yağış daha sonrasında Ezine Çayı’nın taşması ile ortaya çıkan sel, bölgede can ve mal kayıplarına yol açtı. Binalar yıkıldı. Yüzlerce vatandaşımız evsiz kaldı. Artık özeleştiri vakti, artık tahlil vakti. Global iklim değişikliğiyle bir arada bu risklerle her vakit karşılaşılacak, kıymetli olan alınacak tedbirlerle risklerin aza indirilmesi. Cumhuriyet tarihinin en büyük orman yangınlarını yaşadık. Dünya, etraf haklarını tabiatın sahip olduğu hakları insan haklarıyla birlikte savunurken biz ne yapıyoruz? Bugün bir maddeyi ele alacağız. Çok tartışılan bir yasa. Konuğumuz pahalı Anayasa hukukçumuz ve İstanbul Milletvekili Sayın İbrahim Kaboğlu.
Sayın Kaboğlu, TBMM tatile girmedilk evvel ormanların insan elinden kurtarılması için uğraş verdiniz. Turizmi Teşvik Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifinin yasalaşmaması için sabahlara kadar bu yasanın tabiatımıza vereceği muhtemel ziyanları ve getirilen teklifin Anayasa’ya muhalif olduğunu anlattınız. Ancak yasa çıktı. Anayasa Mahkemesi’ne götüreceğinizi deklare ettinız. Kamuoyu detaylı olarak bu yasanın ne manaya geldiğini bilemedi gereğince öğrenemedi. Evvel yaşadığımız afetleri konuşalım sonrasındasında ilgili yasanın hangi düzenlemelerinin Anayasa’ya ters olduğunu sizden öğrenelim. Bilhassa orman yangınları için neler diyeceksiniz?
İbrahim Kaboğlu – Öncelikle belirtilmesi gereken, yangınların da sel felaketleri üzere, iklim değişikliği (veya krizi) dizisinde yer alan doğal yahut insan faaliyetlerinden direkt yahut dolaylı kaynaklı felaketler olarak algılanması. Tıpkı zelzele üzere. Kurumsal yapıları ve kuralsal düzenlemeleri buna göre oluşturma gereği var. Bu çerçevede, doğal afet öncesi, esnası ve daha sonrası olmak üzere üç evreli tedbirler dizisini oluşturma gereği, yangınlar için de geçerli.
Birinci saptama, bunun yapılmamış olduğu, bu büyük ülkesel felaket sırasında teyit edilmiş oldu. Paris İklim Sözleşmesi’ni onaylamak bir yana, tartışmaya bile açabilmiş değiliz.
İkinci saptama, tek kişi idaresini meşrulaştırıcı öge olarak kullanılan, “hızlı karar” öne sürülen nedeni. Şayet tek kişi idaresinin bu biçimde bir özelliği olsa idi, büyük yangın, kendini kanıtlama vesilesi olabilirdi. Ne var ki tam aksisi oldu.
Üçüncü saptama ise, “yıkılan” üzerine: 2017 Anayasa değişikliği, hükümeti ilga ettiği üzere hesap verebilir idare prensibini de ortadan kaldırdı ve konsey halinde bütün siyasal karar düzeneklerini dağıttı.
Tarım ve Orman Bakanlığı, (md.169’un ana muhatabı olarak) ormanların en üst ve genel kamusal örgütlenmesidir. Türkiye’nin siyasal ve yönetimsel yapısında klasikleşmiş olan Bakanlık teşkilatı, Parti Başkanlığı Yoluyla Devlet Başkanlığı ve Yürütme (PBYDBY) periyodunda, Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlığı olarak biroldukça bakanlığı birleştiren bir örgüt haline getirildi. Dahası, Orman Bakanlığı makamı, klasik olarak orman mühendisliği formasyonu ile özdeşleştiği biçimde, bu sefer bu prensibe de hürmet gösterilmedi. Orman Genel Müdürlüğü (OGM) de, kamu idaresinde liyakat prensibinden genel olarak uzaklaşma eğiliminden nasibini aldı.
İklim değişikliğinin birlikteinde getirdiği “ekolojik terör” çağında, yangınların giderek sıklaştığı olgusu karşısında bile Türk Hava Kurumu (THK), fonksiyonsuz hale getirildi.
Yangın felaketi siyaset üstü bir işbirliği ve dayanışmayı gerekli kılsa da, Cumhurbaşkanlığı, siyaset üstü bir kurum olmaktan çıkarıldı. Bu niçinle, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Hukukî kişiliğini temsil eden günlük siyasal olaylar ve çekişmeler haricinde kalan ve üstünde yer alan bir Devlet lideri bulunmuyor.
Şayet hükümet ilga edilmemiş olsa idi, başbakanın eşgüdüm, bakanlar heyetinin ise karar alma fonksiyonu öne çıkacaktı.
Bu niçinle, ‘TSK, niye çabucak vazife çağrılmadı?’ vb. sorular, ortak karar düzeneğinin bulunmadığı bir devlet yapısında daima boşlukta kalacaktır.
Özetle tablo şu: Kereste ticareti, maden ruhsatları ve turistik tesisler başta gelmek üzere, siyasal ve yönetimsel makamların daima orman kabahatleri yoluyla ülke yağmalandı ve de YAKILDI.
Amuran – Orman yangınlarında CHP Büyükşehir Belediyeleri olağanüstü çalışarak, halkın ortasına katılarak “yangın bölgesindeyiz” deyip duvarların gerisine saklanmadan çaba verdiler. Ancak sizin de değindiğiniz üzere, geciken kararlar yüzünden devletin aldığı tedbirler zararın büyümesine yol açtı. CHP’nin planları nedir şu anda?
Kaboğlu – CHP’nin planları, evvela mahallî idarelerin anayasal yetkilerini kullanabilmesidir. Bu vesile ile CHP’li Belediyeler ve Büyükşehir Belediyeleri içindeki eşgüdüm ve işbirliği öne çıkıyor.
Türk Hava Kurumu’nun ihyası bu çerçevede yer alan bir gaye olarak kayda kıymet.
CHP’li belediyelerin yardımlaşma ve demokrasi konusundaki başarısı, CHP’nin demokratik hukuk devleti anayasası inşasında kaldıraç fonksiyonu gorecektir.
Amuran – Uzmanlar artık orman-insan bağına daha büyük aralar koymalıyız diye uyarıyor. Biz ne yapıyoruz. Ormanın içine rant uğruna turizmi sokmaya çalışıyoruz. Turizm Teşvik Yasasının bu çerçevede çıkmaması için TBMM’de, CHP olarak büyük uğraş verdiğinizi biliyoruz. Hangi münasebetlerle karşı çıkmıştınız?
Kaboğlu – Öncelikle, çevrebilim ve sıhhat bağlamında, Turizmi Teşvik torba yasa teklifine, karşı çıkış gerekçelerimden bir cümleyi paylaşmak isterim: “Bilim insanlarının acı bir biçimde şahit olduğumuz pandemilerde insan-doğa ve insan-çevre ilgisinin en önemli sebebi olduğunu söylemiş oldukleri bir devirde, Türkiye’de bu doğal kıymetlerimiz üzerinde bu kadar hovardaca, bu kadar yalnızca paraya ve ranta endeksli bir yaklaşım, yeni virüs alanlarına ve talana yol açacaktır”.
Öncelikle, 4 aylık vakit dilimine yayılan teklifin üretim usulü üzerine birkaç hatırlatma yapmakta fayda var. Nisan ayı başında komitede kabul basamağında esas dört sorun öne çıkmıştı.
Komite basamağındaki ön ve genel itirazlarımız, şu biçimde özetlenebilir:
1-Alt kurul kurulması: Etraf ve Orman Bakanlıklarının dışlanmış olması niçiniyle, uzmanlık bakımından yetkili kurula ait itirazlarımızı öne sürdük. Bunlar kabul edilmeyince, teklif metninin bir daha yazılması için bir alt kurul kurulmasını önerdik.
2-Anayasa’ya uygunluk incelemesi: İçtüzük unsur 38 gereği, Teklifin, Anayasanın lafına özüne ters olup olmadığına ait Komisyon’un inceleme yapma yükümlülüğünü hatırlatarak, terslik münasebetlerimizi sıraladık.
3-Yasa tesir tahlili: Teklif, Türkiye’nin doğal alanlarının turizme açılmasını öngörmesi itibariyle, bir “yasa tesir analizi”nin yapılması gereğini öne sürdük.
4-Çevresel tesir değerlendirmesi (ÇED): Teklif, Türkiye etrafının şimdi bütün bileşenlerini ilgilendirdiğinden bu yasa teklifinin lakin ÇED eşliğinde gündeme getirilebileceğini belirttik.
Bütün tekliflerimiz, AKP-MHP’li komite üyelerince reddedilerek unsur görüşmelerine geçildi. Hususlara ait değişiklik tekliflerimiz de reddedildi.
Yasa önerisi, kıyılar, ormanlar, meralar, kışlak ve yaylalar başta gelmek üzere doğal ortamları ilgilendirdiği biçimde, ne tesir tahlili ne de etraf tesir değerlendirmesi yapıldı.
Yasa önerisi, bir yandan, kentsel, kırsal ve kültürel etraf üzerine, öte yandan, tarih, kültür ve tabiat varlıkları üzerine biroldukca karar öngördüğü biçimde bütüncül olarak kamu faydası açısından değerlendirilmemişti.
halbuki, ‘kamu yararı’, anayasal ölçüt olarak Teklifin turistik tesislere açmayı öngördüğü kıymet ve varlıkları düzenleyen Anayasa hususlarının üst ve çerçeve kavramı idi: kıyılardan yararlanmadan tarım yerleri ile mera ve çayırların kullanmasına kadar ülkesel ve doğal kıymetler kamu faydasında olup, bu alanların korunması turistik tesislere bakılırsa öncelik taşımakta idi(md.43 vd.)
13 Temmuz günü Genel Konsey gündemine alındığı sırada, yasa tesir tahlili ve ÇED üzere rastgele bir ilerlemenin kaydedilmemiş olması, yasamadaki özensizliğin yanı sıra etik problemini da ortaya çıkarıyordu.
Yasa, ormanlık alanların turistik tesislere açılmasına imkan tanıdığı için, ormanların korunması ve geliştirilmesini düzenleyen unsur 169’a açıkça ve epey taraflı olarak karşıt idi.
Amuran – Anayasa’nın 169.maddesi hayli değerli. Biraz daha sonra detaylı olarak ele alalım. Lakin evvel bu torba kanunda dikkati çeken bir diğer düzenleme var. Bu düzenleme üzerinde duralım: “Yerel idarelerin birtakım yetkilerinin merkezi hükümet tarafınca el konulması.” Sizce lokal idarelerde elde edilen siyasi kazanımların yansısı midir, buradaki gaye nedir ve bu yetkileri ele geçirerek ne üzere avantajlar sağlanacak?
Kaboğlu – Öncelikle, doğal bedellerin korunması ile lokal idarelerin yetkileri içinde direkt temastan hareketle, Avrupa Mahallî İdareler Özerklik Koşulu hatırlanmalı: yurttaşların kendi beldelerine, yörelerine sahip çıkmaları, demokratik hukuk devletinin temel prensiplerinden biridir.
Anayasa husus 127 de, bu bağlamda yer almakta. Milyonlarca seçmenin seçtiği belediye liderlerinin yetkisini ellerinden alıp, siyasal sorumluluğu olmayan atanmış bürokratlara verilmesinin, demokratik hukuk devletine vurulan öbür bir darbe ve tek kişi idaresinin yansıması formunda karşımıza çıkmakta.
Ülkenin doğal, tarihi ve kültürel pahaları ile birlikte âdeta Türkiye’nin parsel parsel torbaya konularak ranta açan teklif ile, bugüne kadar mahallî idarelerin yetkisinde olan gorev+yetki+sorumlulukları merkeze geçiren ve belediyelerin mülkiyetlerinin Bakanlık tarafınca tahsis edilebilmesi ytesirinin öngörülmesi, Anayasa’nın merkezî yönetim-yerel idareler ilgisini düzenleyen 127. ve “kamu yararı” ana başlığı altında düzenlenen unsurlarına alışılmamıştır.
Meclis’te yaptığım açıklamalarda, “Meraları, yaylaları köylünün elinden alınmasının önünü açan ve ranta kurban eden teklif, ormanları, kıyıları da ranta ve yapılaşmaya kurban edecektir” saptamasıyla, Cumhurbaşkanı’na Kültür ve Turizm Müdafaa ve Geliştirme Bölgeleri’ni tek kişinin yatırımına verebilmesi yetkisini “derebeylik” kurma yetkisi olarak nitelemiştim.
Anayasa’nın 104. hususunda sayılan Cumhurbaşkanı yetkilerinin ülke alanında yapılacak ihalelerin kime verileceğini belirleme yetkisine hakikat genişletilmesi, lokal idarelerin, Bakanlıkların, özerk kuruluşların, müdafaa heyetlerinin bakılırsav ve yetkilerine hücumdur. Doğal ve kültürel alanların tek kişinin iradesiyle –keyfi halde- seçeceği bireye tahsis edilmesi yoluyla, turizm ve turizmin getirisinin, Anayasa unsur 63’ün koruduğu kültürel, doğal ve tarihi pahaların önüne geçirilmesi manasına gelmektedir.
Amuran – Okurlarımıza somut bir örnek verelim: Sizin de deklare ettiğınız üzere Turizm Teşvik Yasasında yer alan birinci düzenleme, çoğunluğun ortak kullandığı yetkiyi tek bir karar merciine devretmesi. Bu birinci maddeyi biraz daha ayrıntılandırır mısınız ayrıyeten bu yasal düzenleme, var olduğu tez edilen demokrasiyle nasıl bağdaşır? niye Anayasaya karşıtlık taşımaktadır?
Kaboğlu – Yasanın 1. Hususuna bakılırsa; “Kültür ve turizm müdafaa ve gelişim bölgeleri turist hareketleri ve faaliyetleri tarafından ehemmiyet taşıyan yahut doğal, tarihî ve kültürel pahaların ağır olarak yer aldığı, korunması ve geliştirilmesinde kamu faydası bulunan yerlerde, müdafaa, kullanma istikrarı gözetilerek sektörel kalkınmanın sağlanması ve turizm dalının planlı ve denetimli gelişmeninin sağlanması maksadıyla yeri, mevkisi ve hudutları Cumhurbaşkanı sonucuyla tespit edilen, tespit ve ilan edilen alanlar.” ‘Turizm Merkezleri’ de tıpkı biçimde ilan edilmektedir.
“Ormanlara ziyan verebilecek hiç bir faaliyet ve harekete müsaade edilemez” halindeki ayrıksız Anayasa kararı karşısında, doğal ve ormanlık alanlar, Cumhurbaşkanının öne sürülen sebebiz sonucuyla, turizme, tesislere ve yatırımlara açılamaz. Bunun manası, kamu ihalesine ve ÇED sürecine tabi olmadan bütün Türkiye’yi, kamu faydasından olan tarıma elverişli yerleri, kıyıları, ormanları, çayırları, yaylaları ve meraları, nakdî beklenti ölçütüyle yatırımlara açmak manasına gelir.
Öte yandan, bu biçimde bir yetki, Anayasa unsur 56’nın öngördüğü ve devlet için öngördüğü doğal alanların merkezinde yer aldığı çevresel istikrarın bozulmasını önlemek, bunu korumak ve geliştirmek halindeki üçlü yükümlülüğü de ihlal edilmektedir.
Bilhassa ormanlık alanda ve doğal alanda geçerli olan ekolojik istikrarın bozulması, Anayasa unsur 13’ün garanti altına aldığı “ölçülülük” prensibine terstir ve bir daha birebir unsurda öngörülen hakkın özüne dokunma yasağına da terstir.
Daha genel olarak, insan merkezli, insan hakları anlayışından etraf merkezli insan hakları anlayışına geçiş çağında, doğal alanlar turistik tesislere açılamaz.
Amuran – Turizmi Teşvik Yasasının Anayasa’nın “Ormanların korunmasına ve geliştirilmesine” ait teminatları düzenleyen 169’a unsuruna alışılmamış olduğunu söylemiş olduniz. 169. hususun en kıymetli özelliği nedir?
Kaboğlu – ‘Ormanların korunması ve geliştirilmesi’ unsuru (md. 169), ormanların anayasal statüsünü emredici ve yasaklayıcı kurallarla belirliyor ve düzenliyor. Bu unsura göre;
Ormanlara ziyan verebilecek hiç bir faaliyet ve aksiyona müsaade edilemez.
Ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasi propaganda yapılamaz; münhasıran orman cürümleri için genel ve özel af çıkarılamaz.
Ormanları yakmak, ormanı yok etmek yahut daraltmak maksadıyla işlenen kabahatler genel ve özel af kapsamına alınamaz.
Bu yasakları şu biçimde somutlaştırabilirim:
1-“hiç bir faaliyet ve eylem”: Hiç kimse, hiç kimseye ormanlara ziyan verebilecek hiç bir faaliyet ve harekete, kelamla yahut yazı ile müsaade veremez. Hiç kimse, bu biçimde bir faaliyete girişemez.
2-“Siyasi propaganda yasağı”: Ormanların tahrip edilmesine yönelik görüş açıklanamaz. Milletvekilleri bu bahiste, yasama sorumsuzluğundan yararlanamaz. hiç bir yurttaş, bu hedefle siyasal propaganda için söz özgürlüğünü kullanamaz.
3-“Af yasağı”: TBMM, orman kabahatleri için genel ve özel af çıkaramaz.
4-“Anayasal suç”: Ormanları yakmak, yok etmek yahut daraltmak gayesiyle işlenen kabahatleri TBMM, özel yahut genel af kapsamına alamaz.
Unsur 169’da sıralanan unsurlar ve yasaklar ile orman köylüsünün korunması (md.170), kıyıların korunması (md.43), toprak mülkiyeti (md.44), tarım ve hayvancılık (md.45) üzerine hami kararlar bütünü, “orman ekosistemi” yahut “orman kamu düzeni” garantilerini oluşturur.
“Orman kamu düzeni” kuralları, “yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetim makamlarını ve başka kuruluş ve kişileri” bağlar (md.11).
Bu niçinle, mesela, ormanlık alanlarda “tabii servetlerin ve kaynakların aranması ve işletilmesi” (md.168), md. 169 yasaklarına karşıt olarak yapılamaz.
Orman kamu nizamının anayasal sacayağı şu biçimde belirtilebilir:
-md.169 ve 170; md.43 vd.
-md.63: doğal/kültürel ve tarihi varlıklar
-md.56: Türkiye ekosistemi.
Bunlar ve diğer kurallarla güvencelenen, “çevresel kamu düzeni” ve “orman kamu düzeni” eksenindeki ekolojik istikrarın bozulmasında ana etken, ülkeye ait Anayasa kurallarının (ve unsur 11’in) daima ihlali ve Anayasa cürmü işlenmesidir.
Bu özellikleriyle unsur 169, yasama yetkisini en hayli sonlandıran Anayasa hususudur. O denli ki, ormanlar, TBMM’nin asli ve genel yasama yetkisini, hudutlu ve kayıtlı bir yetkiye dönüştürür: Korumak ve geliştirmek. Yasamanın, karar alma yetkisi ve yasama sorumsuzluğu vb. anayasal ayrıcalıklar yasaklanıyor.
Özetle; TBMM’de CHP ve HDP muhalefetine rağmen AKP-MHP dayatması 7334 sayılı Turizmi Teşvik torba yasası, md.169’un açık ihlali ötesinde bir anayasal orman hatası sürecidir.
Amuran – 169.Madde tabiatın korunmasını sağlayan en kuvvetli düzenleme. Maddede Anayasa’nın 43. 45. ve 63.maddeleriyle uyuşmayan düzenlemelerin yer aldığını vurguladınız. Anayasa’nın özel ve istisnai olarak koruduğu ülkesel kıymetler ve varlıkların turizme ve turistik tesislere açılmasını, biraz daha ayrıntılandırır mısınız?
Kaboğlu – “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” kısmının, kıyıların korunması, toprak mülkiyeti, tarım ve hayvancılık (md.43-45), belirttiğim üzere, “kamu yararı” genel başlığı altında düzenleniyor. Bunun manası, kıyılar, tarım yerleri, çayır, mera ve yaylalar, kamu faydası niteliği taşıyan alanlar olup, asıl olan bu alanların korunması ve bunun bozulmasının önlenmesidir.
7334 sayılı yasanın düzenlediği mevzular, Anayasa husus 169’un ve unsur 63’ün koruduğu alanlar, tıpkı husus 43 ve devamının koruduğu ile 56’ncı husus çerçevesinde korunan kıymetler ve varlıkları zedeleyici süreç ve hareketlere açacaktır. Bunda, açıklandıği üzere, 1. Husus çerçeve nitelik taşımakta. Husus 16 da, öbürleri içinde bir örnek olarak belirtilebilir: “…kültür ve turizm müdafaa ve gelişim bölgeleri ile turizm merkezleri ortasında ve bu bölge ile merkezlerin haricinde olmakla bir arada denize kıyısı olan ilçelerde, içerisinde her tıp ve kapasitede konaklama tesisi bulunan mesire yerlerini tahsis etmeye,… Bakanlık yetkilidir.” Görüldüğü üzere, genelleştirilen bu bakanlık yetki alanı, yalnızca biraz evvel değinilen hususlara değil, tüzel güvenlik unsurunu de zedeleyici nitelik taşıdığından, hukuk devletine karşıttır (md.2).
Özetle, tabiata bağlı haklar yoluyla bir tıp hukuk ihtilaline şahit olduğumuz çağımızda, mevzuyla ilgili esirgeyici Anayasa kararlarına bile yasa yoluyla meydan okunabilmektedir.
Amuran – Maddeyi, deklare ettiğınız bu münasebetlerle Anayasa Mahkemesi’ne götüreceksiniz. Lakin, Anayasa Mahkemesinin sonucuna kadar yapılan uygulamalar geçerlik kazanacaktır. Bu kadar yangından selden daha sonra kamuoyunun yaşadığı bu acı travmalardan daha sonra, yasanın uygulanması kolay mı sizce? Siyaseten nasıl bir tedbir alınması gerekir? Telafisi mümkün olmayan ziyanlar ortaya çıkabilir mi?
Kaboğlu – Yürütme, bu büyük felaketten daha sonra yasanın bilhassa Anayasa’ya karşıt ve kamu faydası için sakıncalı olan unsurlarını uygulamaktan kaçınma yükümlülüğü ile karşı karşıyadır.
AYM müracaatına gelince; müracaata bahis olacak yasalar içinde 7334 sayılı yasaya öncelik tanıyarak, AYM’den çabuk olarak yürürlüğün durdurulması isteminde bulunulacak.
Her ne olursa olsun, AYM’nin bu yasa hakkında evvela karar vereceğini umuyorum.
Bu ortada, gerekçeli bir halde Anayasa’ya tersliğini öne sürdüğümüz kuralları uygulamaktan kaçınmak, hukuk devleti (md.2) gereği her insanın yükümlülüğü olup, “telafisi mümkün olmayan ziyanların ortaya çıkma riski” sorumluluğunu da birlikteinde getirmektedir.
Amuran – Bu mevzuda da ilgilenenleri uyarmak gerekir. TBMM’de yaptığınız konuşmada, “Bu yasa önerisi, bir tıp, Türkiye’yi örtme yasa teklifidir saydam olmayan bir halde bunu görüştük, tatile sıkıştırıldı halkın yasama faaliyetinden bilgilenme hakkının engellenmesi kelam konusudur.” demiştiniz. Şeffaflıktan niye kaçılıyor? Halkın benimsemeyeceği ikna olmayacağı bir yasa demokratik teamüllere uygun mudur?
Kaboğlu – Bilindiği üzere TBMM Genel Konsey görüşmeleri TRT tarafınca canlı olarak yayımlanır (Salı: s.15.00-21.00; Çarşamba ve Perşembe: s.14.00-21.00).
Komisyon’da, 1 ve 5 Nisan günleri görüşülen ve kabul edilen teklifin bekletildiği aylarda, Genel Heyet, toplam beş sefer Perşembe günleri çalıştırılmadı.
TV canlı yayını, seçmenlerin temsilcilerinin yasama faaliyeti üzerine direkt bilgi edinme imkanını sunar. 7334 sayılı Yasa üzere Türkiye’nin yalnızca bugününü değil, gelecek jenerasyonları da direkt ilgilendiren bir yasa üstündeki görüşmelerden direkt bilgilenme hakkının yaşamsal niteliği, ülkeyi kasıp kavuran yangınlarla doğrulandı.
Ne var ki, 7334 sayılı yasa görüşmeleri, 13 ve 14 Temmuz günleri çoklukla saat 21.00 daha sonrasına kaydığı ve hafta sonu TV yayını yapılmadığı için TV yayını, birkaç saatle hudutlu kaldı.
Müsaadenizle, bu sorunun cevabını 25 saatlik oturumda yaptığım son konuşmadan alıntı ile noktalamak isterim:
“Artık, bu yasa önerisi, bir cins, Türkiye’yi örtme yasa teklifidir. Bu, yapılış usulünden da aşikâr oluyor zira saydam olmayan bir halde bunu görüştük, tatile sıkıştırıldı. Sıkıştırılmış bir sandviç yasa kelam konusudur, halkın yasama faaliyetinden bilgilenme hakkının engellenmesi kelam konusudur, halkın çevresel bilgilenme hakkının engellenmesi kelam konusudur ve gelecek jenerasyonlara yönelik nasıl bir Türkiye bırakacağımıza dair, olup bitenin halktan saklanması manasına gelmektedir. Nitekim bu sıkıştırılmış ve saklanmış sandviç ikizi… Birincisi, sabahleyin oyladığımız, toplumu ilgilendiren, iktidarı daima kılmak amacıyla… Bu ise çevreyi ilgilendirmek, ülke ile para karşılaştırılmasında paraya öncelik vermek amacıyla… Lakin olağan ki gelecek jenerasyonları şu bakımdan düşünmemiz gerekir: Hukuk azaldıkça, iktidar tek bireyde toplandıkça nitelikli turist de ülkeye gelmez. Nitelikli ülkemiz olursa nitelikli turist gelir, hukuk güvenliği olursa Türkiye’ye daha epey turist gelir, Türkiye’nin etrafı ve tabiatı daha fazlaca korunur.
Evet, bu vesileyle, bütün bunları belirttikten daha sonra, doğal, bu yasa da Anayasa Mahkemesine gdolayılmesi gereken ve gdolayılecek olan bir yasadır. “Flora, fauna ve homo sapiens” beraberliğinin hiç bir vakit göz arkası edilmediği, Anadolu ve Rumeli bütünlüğünün koruma edildiği ve kanallarla parçalanmadığı ve Türkiye’nin çölleşmediği birçok bayramlar diliyorum.”
Amuran – Evet bu konuşmanız sahiden kıymetliydi. Şeffaflıktan kelam edince yangınla gayrette akılda kalan bir bahis daha var: RTÜK’le ilgili. Üst Heyet Üyesi İlhan Taşcı, RTÜK Başkanı’nın kapalı devre çizgi üzerinden yayıncıları aradığını ve “Yangın manzaralarını ekranlara taşımaya devam ederseniz, cezalandırılacaksınız” söylemiş olduğini deklare etti. çabucak sonrasında ihsası reyde bulunduğu öne sürülerek, gündemi yangınlar olan son toplantıya alınmadı. İlhan Taşçı da vaktinde yeterli bir araştırmacı gazeteci olduğu için şunu anımsattı: “Gazetecilerin bakılırsavi, gerçeği kamuoyuna aktarmak, kamu faydası doğrultusunda gerçeğin izini sürmektir.” Yangın sel üzere olağanüstü vakit içinderda grup çalışmasında medyanın da tedbirlere katkısı olacağı unutulmamalı. Kimi yangın yerlerindeki gelişmeleri yangını yönetenler de medyadan öğrendi. RTÜK bir sansür merkezi üzere algılanıyor. Ne dersiniz?
Kaboğlu – Halkın, bütün toplumu ve toplumun varlık sebebi olan ülkenin karşı karşıya bulunduğu büyük felaketten haberdar olma hakkı yaşamsaldır.
RTÜK’ün varlık sebebi, görsel-işitsel irtibat özgürlüğünün kullanılabilmesine yönelik düzenlemeler yapmak ve tedbirler almaktır. Uygulamada ise, tam aykırısını yaparak sansür ve yaptırım kurumuna dönüştü. bu biçimde bir uygulamanın Anayasa ve maddelerle ilgisi yok. Bunun sebebi, TRT üzere resmi TV kanallarını değil yalnızca, bütün TV kanallarını “iktidarın beka kaldıracı” haline getirme gayretidir.
Gerçekten hayli geçmeden, Halk TV yayınına akında bulunuldu. Bu hücum, aslında yalnızca Halk TV yayınına değil RTÜK’e ve kamu makamlarına hücum manasına geliyor.
Cuma namazı çıkışı Cumhurbaşkanı, ayaküstü bir demeçle yangın alanına bakılırsavli haricinde kimse girmeyecek dedi…
11 Ağustos günü RTÜK, bu defa, yaptıkları haberleri niçiniyle Halk TV, Haber Türk, Fox TV, Tele 1 ve KRT TV’ye yaptırım uyguladı.
Bu uygulama, yalnızca Anayasa’ya ters değil, yangın söndürme faaliyetini gevşetme ve geciktirme kararınu doğuran, haliyle kayıpların ağırlaşması riskini birlikteinde getiren bir uygulamadır. Bunun manası şudur: Yangın söndürme kaybedilecek her dakika, “flora+fauna+insan” kaybının artması demektir.
Bu vesile ile, milletlerarası yardım tartışmalarına da değinmek uygun düşer. Çevresel felaketlerde, memleketler arası insancıl hukuk, devletin egemenlik hakkını nazaranceli hale getirdiğinden, haklı ve geçerli bir niye yoksa şayet, felakete uğrayan devletin yardımı ret yetkisini sonlar.
Amuran – Geçen hafta Yeniçağ Gazetesinde bir manşet vardı: “Önce yetki değişti, daha sonra yangın çıktı, artık ilanlar patladı! Yangınların söndürülmesini bile beklemediler. Fırsatçılar vakit kaybetmeden denize sıfır bölgelerde inşaat yapılabilir notunu düşerek ilan paylaştı” haberi yer aldı. Reaksiyonlar üzerine ilan daha sonra kaldırılmış. Marmaris de yanan bölgelerde maden ruhsatları verilmiş. Tabiat nasıl özgür bırakılacak? Bu rant tutkusuna karşı CHP’nin ormanları toprağımızı koruyacak bir programı var mı?
Kaboğlu – İşte, tam da 7334 sayılı yasaya karşı çıkma niçinlerimiz. Maddeyi nitelemek için en epeyce kullanılan üç eleştirel sözcük: “Para, rant, talan”. Hatta, birfazlaca düzenlemesi için, “adrese teslim madde” isimlendirmesi yapıldı. Bu yasanın ardında Turizm Bakanı’nın olduğu söylendi. Yangın sırasında yanan yerler ile yasanın uygulama alanı içinde irtibatlar kuruldu.
Aslında bu yasanın uygulanması, yalnızca sürdürülebilir gelişme unsurunu değil, sürdürülebilir turizm unsurunu de zedeleyici sonuçlar doğuracaktır.
CHP olarak, hem 2. Yüzyıl Beyannamesinde birebir vakitte Anayasa raporunda ekosistem hakkını temel alarak tahlil tekliflerini sıraladık. Bu ortada, Paris İklim Sözleşmesi’ne Türkiye’nin taraf olması, Parti siyasetidir.
Lakin daha kıymetlisi, yürürlükteki Anayasa kararlarını bir bütün olarak ülkesel bedellerin korunması ereğinde yorumlamaktır. Bunu yaparken, toplumsal devlet gereklerini uygulamaya koymak, bir toplumsal demokrat parti olarak CHP’nin öncelikli bakılırsavidir. Devletin “sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen vazifelerini, bu vazifelerin gayelerine uygun evvelari gözetme” yükümlülüğü (md.65) mucibince, yatırım tercihlerini “ülke ekosistemini” müdafaa ereğinde belirlemesi öne çıkmaktadır.
Maden ruhsatlarının ve kereste ticaretinin “siyasal kliantelist” bağ aracı olarak kullanılmasına son vermek, Anayasa unsur 169’un minimum gereğidir.
Amuran -Yeni sistemin işlemediğini AKP de fark etti ve yeni bir Anayasa taslağı hazırlattı. Bu yasa taslağında Cumhurbaşkanlığı sisteminden vazgeçilmedi lakin Meclis’e birtakım konularda daha geniş yetkiler tanınması önerildi. Kontrol ytesirinin genişletilmesi ve atanacak bakanları Meclisin onaylaması üzere. Sistem değişmedikçe yapılacak düzenlemeler, demokratik nizamı geri getirir mi? Yaşanılan bu süreçte en büyük siyasi çıkmaz ne oldu?
Kaboğlu – Evvel, neler gdolayıldü bakalım: Hükümet ve bakanlar heyeti ilga edildi; konsey halinde bütün karar düzenekleri ortadan kaldırıldı. Siyasal sorumluluk ve hesap verebilir idare kuralları tasfiye edildi. özetlemek gerekirsesı, Türkiye’nin anayasal-siyasal belleği silinmek istendi.
daha sonra, ne getirildi? Devlet başkanlığı ve yürütme yetkisi, tek şahısta birleştirildi; o kişi, daha sonradan parti lideri oldu. bu biçimdece, ‘Parti Başkanlığı Yoluyla Devlet Başkanlığı ve Yürütme’ (PBYDBY) biçiminde isimlendirilebilecek, demokratik olmayan bir tek kişi idaresi (parti lideri monokrasisi) ortaya çıktı.
İşleyiş stili bakımından, keyfilik ötesinde kapalı ve saydam olmayan bir idare karşısındayız. Şimdiki bir sıkıntıdan örnek vereyim: Türkiye’nin ulusal savunmasından sorumlu olan MSB, Mehmetçik yaşındaki Afgan gençlerin haftalardır Anadolu’ya akın akın gelişi üzerine kelam etmiyor; fakat tam bilakis, “Afganistan’a Mehmetçik göndermeye talibiz” diyebiliyor. Bu ne yaman çelişki!
Kim düzeltebilir? Türkiye’nin anayasal ve siyasal belleğini silmek isteyen AKP-MHP ittifakı, 3 yıllık “parti başkanlığı monokrasisi”nin yarattığı çöküşten çıkış için bir daha Anayasa yoluyla tahlil iradesini ortaya koydu. halbuki Einstein şöyleki diyor: “Bir sorun, onu ortaya çıkaran niyet stilleri ile çözülemez.”
Amuran – CHP’nin Anayasa teklifinde en değerli özelliğin sistem değişikliği olduğunu biliyoruz. “Güçlendirilmiş Parlamenter” sistem diyorsunuz. Parlamenter sistemi kâfi bulmuyorsunuz. Güçlendirilen hangi kurumlar olacak?
Kaboğlu – Burada kastedilen, TBMM’nin ortasından çıkan ve TBMM önünde sorumlu olan bir yürütmenin var olduğu, anayasal kurumların işleyişinde bir daha TBMM’nin eksen alındığı bir siyasal rejim yahut sistem. Buna, Anayasa’nın 2. Unsurunun tanımladığı halde “demokratik hukuk devleti” yahut daha geniş halde, “insan haklarına dayanan laik ve demokratik toplumsal hukuk devleti” denebilir.
Bunun için şu üç kavram öne çıkıyor:
-Hesap verebilir bir hükümet,
-bakılırsav+yetki+sorumluluk,
-Anayasal istikrar ve kontrol düzenekleri.
Bunların her biri, erkler ayrılığı ve yargı bağımsızlığı ekseninde anayasal kurumlar, kurallar ve pahalar bütününde mana kazanıyor. Lakin değerli olan, anayasal kavramları hakikat kullanmak. Bu niçinle, anayasal bilgilenme hakkı ve anayasal kamuoyu önemsenmeli.
Örneğin, ‘istikrar’ kavramı, parlamenter rejimi yıkma öne sürülen nedeni olarak sıkça kullanıldı ve kullanılmakta. Fakat hangi istikrar? Şayet bu ‘siyasal istikrar’ ise, AKP idaresinde hiç siyasal istikrar sağlanmadı; varlığını sürdürmesi için tahminen de buna gereksinmesi var.
Ya hükümet istikrarı? Hükümet istikrarı ismine, parlamenter rejim yıkıldı; hükümet kaldırıldı, lakin kaç bakan gitti, çekilme hakları bile bulunmadığı tek kişi maiyetinde? Bakan, affını istiyor; monokrat ise, Resmi Gazete’de af iradesini yayınlıyor. İşte sorunun özü burada: ‘af’ tüzel bir kavram ve hatalılar için kullanılır. Ne var ki, Anayasa ve hukukun üstünde konumlanan tek kişi, her mevzuda birinci ve son kelamı söyleme hak ve yetkisini kendisinde görmekte. İşte, “parti başkanlığı monokrasisi” budur ve bu durum, Cumhuriyet ve Osmanlı tarihine yabancıdır.
Tarihine ihanet üzerine inşa edilen hiç bir siyasal ve anayasal kurgu, sürdürülebilir değildir.
Amuran – Bize doyurucu bilgiler verdiniz. Anayasa’nın insan ve etraf haklarıyla ilgili kollayıcı düzenlemelerinin değerine değindiniz. Dileğimiz yakın bir periyotta yeni bir anayasa ile sistem eski pozisyonuna kavuşturulur. Çok teşekkür ederiz.
Kaboğlu – Ben teşekkür ederim.
Nurzen Amuran
Sayın Kaboğlu, TBMM tatile girmedilk evvel ormanların insan elinden kurtarılması için uğraş verdiniz. Turizmi Teşvik Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifinin yasalaşmaması için sabahlara kadar bu yasanın tabiatımıza vereceği muhtemel ziyanları ve getirilen teklifin Anayasa’ya muhalif olduğunu anlattınız. Ancak yasa çıktı. Anayasa Mahkemesi’ne götüreceğinizi deklare ettinız. Kamuoyu detaylı olarak bu yasanın ne manaya geldiğini bilemedi gereğince öğrenemedi. Evvel yaşadığımız afetleri konuşalım sonrasındasında ilgili yasanın hangi düzenlemelerinin Anayasa’ya ters olduğunu sizden öğrenelim. Bilhassa orman yangınları için neler diyeceksiniz?
İbrahim Kaboğlu – Öncelikle belirtilmesi gereken, yangınların da sel felaketleri üzere, iklim değişikliği (veya krizi) dizisinde yer alan doğal yahut insan faaliyetlerinden direkt yahut dolaylı kaynaklı felaketler olarak algılanması. Tıpkı zelzele üzere. Kurumsal yapıları ve kuralsal düzenlemeleri buna göre oluşturma gereği var. Bu çerçevede, doğal afet öncesi, esnası ve daha sonrası olmak üzere üç evreli tedbirler dizisini oluşturma gereği, yangınlar için de geçerli.
Birinci saptama, bunun yapılmamış olduğu, bu büyük ülkesel felaket sırasında teyit edilmiş oldu. Paris İklim Sözleşmesi’ni onaylamak bir yana, tartışmaya bile açabilmiş değiliz.
İkinci saptama, tek kişi idaresini meşrulaştırıcı öge olarak kullanılan, “hızlı karar” öne sürülen nedeni. Şayet tek kişi idaresinin bu biçimde bir özelliği olsa idi, büyük yangın, kendini kanıtlama vesilesi olabilirdi. Ne var ki tam aksisi oldu.
Üçüncü saptama ise, “yıkılan” üzerine: 2017 Anayasa değişikliği, hükümeti ilga ettiği üzere hesap verebilir idare prensibini de ortadan kaldırdı ve konsey halinde bütün siyasal karar düzeneklerini dağıttı.
Tarım ve Orman Bakanlığı, (md.169’un ana muhatabı olarak) ormanların en üst ve genel kamusal örgütlenmesidir. Türkiye’nin siyasal ve yönetimsel yapısında klasikleşmiş olan Bakanlık teşkilatı, Parti Başkanlığı Yoluyla Devlet Başkanlığı ve Yürütme (PBYDBY) periyodunda, Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlığı olarak biroldukça bakanlığı birleştiren bir örgüt haline getirildi. Dahası, Orman Bakanlığı makamı, klasik olarak orman mühendisliği formasyonu ile özdeşleştiği biçimde, bu sefer bu prensibe de hürmet gösterilmedi. Orman Genel Müdürlüğü (OGM) de, kamu idaresinde liyakat prensibinden genel olarak uzaklaşma eğiliminden nasibini aldı.
İklim değişikliğinin birlikteinde getirdiği “ekolojik terör” çağında, yangınların giderek sıklaştığı olgusu karşısında bile Türk Hava Kurumu (THK), fonksiyonsuz hale getirildi.
Yangın felaketi siyaset üstü bir işbirliği ve dayanışmayı gerekli kılsa da, Cumhurbaşkanlığı, siyaset üstü bir kurum olmaktan çıkarıldı. Bu niçinle, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Hukukî kişiliğini temsil eden günlük siyasal olaylar ve çekişmeler haricinde kalan ve üstünde yer alan bir Devlet lideri bulunmuyor.
Şayet hükümet ilga edilmemiş olsa idi, başbakanın eşgüdüm, bakanlar heyetinin ise karar alma fonksiyonu öne çıkacaktı.
Bu niçinle, ‘TSK, niye çabucak vazife çağrılmadı?’ vb. sorular, ortak karar düzeneğinin bulunmadığı bir devlet yapısında daima boşlukta kalacaktır.
Özetle tablo şu: Kereste ticareti, maden ruhsatları ve turistik tesisler başta gelmek üzere, siyasal ve yönetimsel makamların daima orman kabahatleri yoluyla ülke yağmalandı ve de YAKILDI.
Amuran – Orman yangınlarında CHP Büyükşehir Belediyeleri olağanüstü çalışarak, halkın ortasına katılarak “yangın bölgesindeyiz” deyip duvarların gerisine saklanmadan çaba verdiler. Ancak sizin de değindiğiniz üzere, geciken kararlar yüzünden devletin aldığı tedbirler zararın büyümesine yol açtı. CHP’nin planları nedir şu anda?
Kaboğlu – CHP’nin planları, evvela mahallî idarelerin anayasal yetkilerini kullanabilmesidir. Bu vesile ile CHP’li Belediyeler ve Büyükşehir Belediyeleri içindeki eşgüdüm ve işbirliği öne çıkıyor.
Türk Hava Kurumu’nun ihyası bu çerçevede yer alan bir gaye olarak kayda kıymet.
CHP’li belediyelerin yardımlaşma ve demokrasi konusundaki başarısı, CHP’nin demokratik hukuk devleti anayasası inşasında kaldıraç fonksiyonu gorecektir.
Amuran – Uzmanlar artık orman-insan bağına daha büyük aralar koymalıyız diye uyarıyor. Biz ne yapıyoruz. Ormanın içine rant uğruna turizmi sokmaya çalışıyoruz. Turizm Teşvik Yasasının bu çerçevede çıkmaması için TBMM’de, CHP olarak büyük uğraş verdiğinizi biliyoruz. Hangi münasebetlerle karşı çıkmıştınız?
Kaboğlu – Öncelikle, çevrebilim ve sıhhat bağlamında, Turizmi Teşvik torba yasa teklifine, karşı çıkış gerekçelerimden bir cümleyi paylaşmak isterim: “Bilim insanlarının acı bir biçimde şahit olduğumuz pandemilerde insan-doğa ve insan-çevre ilgisinin en önemli sebebi olduğunu söylemiş oldukleri bir devirde, Türkiye’de bu doğal kıymetlerimiz üzerinde bu kadar hovardaca, bu kadar yalnızca paraya ve ranta endeksli bir yaklaşım, yeni virüs alanlarına ve talana yol açacaktır”.
Öncelikle, 4 aylık vakit dilimine yayılan teklifin üretim usulü üzerine birkaç hatırlatma yapmakta fayda var. Nisan ayı başında komitede kabul basamağında esas dört sorun öne çıkmıştı.
Komite basamağındaki ön ve genel itirazlarımız, şu biçimde özetlenebilir:
1-Alt kurul kurulması: Etraf ve Orman Bakanlıklarının dışlanmış olması niçiniyle, uzmanlık bakımından yetkili kurula ait itirazlarımızı öne sürdük. Bunlar kabul edilmeyince, teklif metninin bir daha yazılması için bir alt kurul kurulmasını önerdik.
2-Anayasa’ya uygunluk incelemesi: İçtüzük unsur 38 gereği, Teklifin, Anayasanın lafına özüne ters olup olmadığına ait Komisyon’un inceleme yapma yükümlülüğünü hatırlatarak, terslik münasebetlerimizi sıraladık.
3-Yasa tesir tahlili: Teklif, Türkiye’nin doğal alanlarının turizme açılmasını öngörmesi itibariyle, bir “yasa tesir analizi”nin yapılması gereğini öne sürdük.
4-Çevresel tesir değerlendirmesi (ÇED): Teklif, Türkiye etrafının şimdi bütün bileşenlerini ilgilendirdiğinden bu yasa teklifinin lakin ÇED eşliğinde gündeme getirilebileceğini belirttik.
Bütün tekliflerimiz, AKP-MHP’li komite üyelerince reddedilerek unsur görüşmelerine geçildi. Hususlara ait değişiklik tekliflerimiz de reddedildi.
Yasa önerisi, kıyılar, ormanlar, meralar, kışlak ve yaylalar başta gelmek üzere doğal ortamları ilgilendirdiği biçimde, ne tesir tahlili ne de etraf tesir değerlendirmesi yapıldı.
Yasa önerisi, bir yandan, kentsel, kırsal ve kültürel etraf üzerine, öte yandan, tarih, kültür ve tabiat varlıkları üzerine biroldukca karar öngördüğü biçimde bütüncül olarak kamu faydası açısından değerlendirilmemişti.
halbuki, ‘kamu yararı’, anayasal ölçüt olarak Teklifin turistik tesislere açmayı öngördüğü kıymet ve varlıkları düzenleyen Anayasa hususlarının üst ve çerçeve kavramı idi: kıyılardan yararlanmadan tarım yerleri ile mera ve çayırların kullanmasına kadar ülkesel ve doğal kıymetler kamu faydasında olup, bu alanların korunması turistik tesislere bakılırsa öncelik taşımakta idi(md.43 vd.)
13 Temmuz günü Genel Konsey gündemine alındığı sırada, yasa tesir tahlili ve ÇED üzere rastgele bir ilerlemenin kaydedilmemiş olması, yasamadaki özensizliğin yanı sıra etik problemini da ortaya çıkarıyordu.
Yasa, ormanlık alanların turistik tesislere açılmasına imkan tanıdığı için, ormanların korunması ve geliştirilmesini düzenleyen unsur 169’a açıkça ve epey taraflı olarak karşıt idi.
Amuran – Anayasa’nın 169.maddesi hayli değerli. Biraz daha sonra detaylı olarak ele alalım. Lakin evvel bu torba kanunda dikkati çeken bir diğer düzenleme var. Bu düzenleme üzerinde duralım: “Yerel idarelerin birtakım yetkilerinin merkezi hükümet tarafınca el konulması.” Sizce lokal idarelerde elde edilen siyasi kazanımların yansısı midir, buradaki gaye nedir ve bu yetkileri ele geçirerek ne üzere avantajlar sağlanacak?
Kaboğlu – Öncelikle, doğal bedellerin korunması ile lokal idarelerin yetkileri içinde direkt temastan hareketle, Avrupa Mahallî İdareler Özerklik Koşulu hatırlanmalı: yurttaşların kendi beldelerine, yörelerine sahip çıkmaları, demokratik hukuk devletinin temel prensiplerinden biridir.
Anayasa husus 127 de, bu bağlamda yer almakta. Milyonlarca seçmenin seçtiği belediye liderlerinin yetkisini ellerinden alıp, siyasal sorumluluğu olmayan atanmış bürokratlara verilmesinin, demokratik hukuk devletine vurulan öbür bir darbe ve tek kişi idaresinin yansıması formunda karşımıza çıkmakta.
Ülkenin doğal, tarihi ve kültürel pahaları ile birlikte âdeta Türkiye’nin parsel parsel torbaya konularak ranta açan teklif ile, bugüne kadar mahallî idarelerin yetkisinde olan gorev+yetki+sorumlulukları merkeze geçiren ve belediyelerin mülkiyetlerinin Bakanlık tarafınca tahsis edilebilmesi ytesirinin öngörülmesi, Anayasa’nın merkezî yönetim-yerel idareler ilgisini düzenleyen 127. ve “kamu yararı” ana başlığı altında düzenlenen unsurlarına alışılmamıştır.
Meclis’te yaptığım açıklamalarda, “Meraları, yaylaları köylünün elinden alınmasının önünü açan ve ranta kurban eden teklif, ormanları, kıyıları da ranta ve yapılaşmaya kurban edecektir” saptamasıyla, Cumhurbaşkanı’na Kültür ve Turizm Müdafaa ve Geliştirme Bölgeleri’ni tek kişinin yatırımına verebilmesi yetkisini “derebeylik” kurma yetkisi olarak nitelemiştim.
Anayasa’nın 104. hususunda sayılan Cumhurbaşkanı yetkilerinin ülke alanında yapılacak ihalelerin kime verileceğini belirleme yetkisine hakikat genişletilmesi, lokal idarelerin, Bakanlıkların, özerk kuruluşların, müdafaa heyetlerinin bakılırsav ve yetkilerine hücumdur. Doğal ve kültürel alanların tek kişinin iradesiyle –keyfi halde- seçeceği bireye tahsis edilmesi yoluyla, turizm ve turizmin getirisinin, Anayasa unsur 63’ün koruduğu kültürel, doğal ve tarihi pahaların önüne geçirilmesi manasına gelmektedir.
Amuran – Okurlarımıza somut bir örnek verelim: Sizin de deklare ettiğınız üzere Turizm Teşvik Yasasında yer alan birinci düzenleme, çoğunluğun ortak kullandığı yetkiyi tek bir karar merciine devretmesi. Bu birinci maddeyi biraz daha ayrıntılandırır mısınız ayrıyeten bu yasal düzenleme, var olduğu tez edilen demokrasiyle nasıl bağdaşır? niye Anayasaya karşıtlık taşımaktadır?
Kaboğlu – Yasanın 1. Hususuna bakılırsa; “Kültür ve turizm müdafaa ve gelişim bölgeleri turist hareketleri ve faaliyetleri tarafından ehemmiyet taşıyan yahut doğal, tarihî ve kültürel pahaların ağır olarak yer aldığı, korunması ve geliştirilmesinde kamu faydası bulunan yerlerde, müdafaa, kullanma istikrarı gözetilerek sektörel kalkınmanın sağlanması ve turizm dalının planlı ve denetimli gelişmeninin sağlanması maksadıyla yeri, mevkisi ve hudutları Cumhurbaşkanı sonucuyla tespit edilen, tespit ve ilan edilen alanlar.” ‘Turizm Merkezleri’ de tıpkı biçimde ilan edilmektedir.
“Ormanlara ziyan verebilecek hiç bir faaliyet ve harekete müsaade edilemez” halindeki ayrıksız Anayasa kararı karşısında, doğal ve ormanlık alanlar, Cumhurbaşkanının öne sürülen sebebiz sonucuyla, turizme, tesislere ve yatırımlara açılamaz. Bunun manası, kamu ihalesine ve ÇED sürecine tabi olmadan bütün Türkiye’yi, kamu faydasından olan tarıma elverişli yerleri, kıyıları, ormanları, çayırları, yaylaları ve meraları, nakdî beklenti ölçütüyle yatırımlara açmak manasına gelir.
Öte yandan, bu biçimde bir yetki, Anayasa unsur 56’nın öngördüğü ve devlet için öngördüğü doğal alanların merkezinde yer aldığı çevresel istikrarın bozulmasını önlemek, bunu korumak ve geliştirmek halindeki üçlü yükümlülüğü de ihlal edilmektedir.
Bilhassa ormanlık alanda ve doğal alanda geçerli olan ekolojik istikrarın bozulması, Anayasa unsur 13’ün garanti altına aldığı “ölçülülük” prensibine terstir ve bir daha birebir unsurda öngörülen hakkın özüne dokunma yasağına da terstir.
Daha genel olarak, insan merkezli, insan hakları anlayışından etraf merkezli insan hakları anlayışına geçiş çağında, doğal alanlar turistik tesislere açılamaz.
Amuran – Turizmi Teşvik Yasasının Anayasa’nın “Ormanların korunmasına ve geliştirilmesine” ait teminatları düzenleyen 169’a unsuruna alışılmamış olduğunu söylemiş olduniz. 169. hususun en kıymetli özelliği nedir?
Kaboğlu – ‘Ormanların korunması ve geliştirilmesi’ unsuru (md. 169), ormanların anayasal statüsünü emredici ve yasaklayıcı kurallarla belirliyor ve düzenliyor. Bu unsura göre;
Ormanlara ziyan verebilecek hiç bir faaliyet ve aksiyona müsaade edilemez.
Ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasi propaganda yapılamaz; münhasıran orman cürümleri için genel ve özel af çıkarılamaz.
Ormanları yakmak, ormanı yok etmek yahut daraltmak maksadıyla işlenen kabahatler genel ve özel af kapsamına alınamaz.
Bu yasakları şu biçimde somutlaştırabilirim:
1-“hiç bir faaliyet ve eylem”: Hiç kimse, hiç kimseye ormanlara ziyan verebilecek hiç bir faaliyet ve harekete, kelamla yahut yazı ile müsaade veremez. Hiç kimse, bu biçimde bir faaliyete girişemez.
2-“Siyasi propaganda yasağı”: Ormanların tahrip edilmesine yönelik görüş açıklanamaz. Milletvekilleri bu bahiste, yasama sorumsuzluğundan yararlanamaz. hiç bir yurttaş, bu hedefle siyasal propaganda için söz özgürlüğünü kullanamaz.
3-“Af yasağı”: TBMM, orman kabahatleri için genel ve özel af çıkaramaz.
4-“Anayasal suç”: Ormanları yakmak, yok etmek yahut daraltmak gayesiyle işlenen kabahatleri TBMM, özel yahut genel af kapsamına alamaz.
Unsur 169’da sıralanan unsurlar ve yasaklar ile orman köylüsünün korunması (md.170), kıyıların korunması (md.43), toprak mülkiyeti (md.44), tarım ve hayvancılık (md.45) üzerine hami kararlar bütünü, “orman ekosistemi” yahut “orman kamu düzeni” garantilerini oluşturur.
“Orman kamu düzeni” kuralları, “yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetim makamlarını ve başka kuruluş ve kişileri” bağlar (md.11).
Bu niçinle, mesela, ormanlık alanlarda “tabii servetlerin ve kaynakların aranması ve işletilmesi” (md.168), md. 169 yasaklarına karşıt olarak yapılamaz.
Orman kamu nizamının anayasal sacayağı şu biçimde belirtilebilir:
-md.169 ve 170; md.43 vd.
-md.63: doğal/kültürel ve tarihi varlıklar
-md.56: Türkiye ekosistemi.
Bunlar ve diğer kurallarla güvencelenen, “çevresel kamu düzeni” ve “orman kamu düzeni” eksenindeki ekolojik istikrarın bozulmasında ana etken, ülkeye ait Anayasa kurallarının (ve unsur 11’in) daima ihlali ve Anayasa cürmü işlenmesidir.
Bu özellikleriyle unsur 169, yasama yetkisini en hayli sonlandıran Anayasa hususudur. O denli ki, ormanlar, TBMM’nin asli ve genel yasama yetkisini, hudutlu ve kayıtlı bir yetkiye dönüştürür: Korumak ve geliştirmek. Yasamanın, karar alma yetkisi ve yasama sorumsuzluğu vb. anayasal ayrıcalıklar yasaklanıyor.
Özetle; TBMM’de CHP ve HDP muhalefetine rağmen AKP-MHP dayatması 7334 sayılı Turizmi Teşvik torba yasası, md.169’un açık ihlali ötesinde bir anayasal orman hatası sürecidir.
Amuran – 169.Madde tabiatın korunmasını sağlayan en kuvvetli düzenleme. Maddede Anayasa’nın 43. 45. ve 63.maddeleriyle uyuşmayan düzenlemelerin yer aldığını vurguladınız. Anayasa’nın özel ve istisnai olarak koruduğu ülkesel kıymetler ve varlıkların turizme ve turistik tesislere açılmasını, biraz daha ayrıntılandırır mısınız?
Kaboğlu – “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” kısmının, kıyıların korunması, toprak mülkiyeti, tarım ve hayvancılık (md.43-45), belirttiğim üzere, “kamu yararı” genel başlığı altında düzenleniyor. Bunun manası, kıyılar, tarım yerleri, çayır, mera ve yaylalar, kamu faydası niteliği taşıyan alanlar olup, asıl olan bu alanların korunması ve bunun bozulmasının önlenmesidir.
7334 sayılı yasanın düzenlediği mevzular, Anayasa husus 169’un ve unsur 63’ün koruduğu alanlar, tıpkı husus 43 ve devamının koruduğu ile 56’ncı husus çerçevesinde korunan kıymetler ve varlıkları zedeleyici süreç ve hareketlere açacaktır. Bunda, açıklandıği üzere, 1. Husus çerçeve nitelik taşımakta. Husus 16 da, öbürleri içinde bir örnek olarak belirtilebilir: “…kültür ve turizm müdafaa ve gelişim bölgeleri ile turizm merkezleri ortasında ve bu bölge ile merkezlerin haricinde olmakla bir arada denize kıyısı olan ilçelerde, içerisinde her tıp ve kapasitede konaklama tesisi bulunan mesire yerlerini tahsis etmeye,… Bakanlık yetkilidir.” Görüldüğü üzere, genelleştirilen bu bakanlık yetki alanı, yalnızca biraz evvel değinilen hususlara değil, tüzel güvenlik unsurunu de zedeleyici nitelik taşıdığından, hukuk devletine karşıttır (md.2).
Özetle, tabiata bağlı haklar yoluyla bir tıp hukuk ihtilaline şahit olduğumuz çağımızda, mevzuyla ilgili esirgeyici Anayasa kararlarına bile yasa yoluyla meydan okunabilmektedir.
Amuran – Maddeyi, deklare ettiğınız bu münasebetlerle Anayasa Mahkemesi’ne götüreceksiniz. Lakin, Anayasa Mahkemesinin sonucuna kadar yapılan uygulamalar geçerlik kazanacaktır. Bu kadar yangından selden daha sonra kamuoyunun yaşadığı bu acı travmalardan daha sonra, yasanın uygulanması kolay mı sizce? Siyaseten nasıl bir tedbir alınması gerekir? Telafisi mümkün olmayan ziyanlar ortaya çıkabilir mi?
Kaboğlu – Yürütme, bu büyük felaketten daha sonra yasanın bilhassa Anayasa’ya karşıt ve kamu faydası için sakıncalı olan unsurlarını uygulamaktan kaçınma yükümlülüğü ile karşı karşıyadır.
AYM müracaatına gelince; müracaata bahis olacak yasalar içinde 7334 sayılı yasaya öncelik tanıyarak, AYM’den çabuk olarak yürürlüğün durdurulması isteminde bulunulacak.
Her ne olursa olsun, AYM’nin bu yasa hakkında evvela karar vereceğini umuyorum.
Bu ortada, gerekçeli bir halde Anayasa’ya tersliğini öne sürdüğümüz kuralları uygulamaktan kaçınmak, hukuk devleti (md.2) gereği her insanın yükümlülüğü olup, “telafisi mümkün olmayan ziyanların ortaya çıkma riski” sorumluluğunu da birlikteinde getirmektedir.
Amuran – Bu mevzuda da ilgilenenleri uyarmak gerekir. TBMM’de yaptığınız konuşmada, “Bu yasa önerisi, bir tıp, Türkiye’yi örtme yasa teklifidir saydam olmayan bir halde bunu görüştük, tatile sıkıştırıldı halkın yasama faaliyetinden bilgilenme hakkının engellenmesi kelam konusudur.” demiştiniz. Şeffaflıktan niye kaçılıyor? Halkın benimsemeyeceği ikna olmayacağı bir yasa demokratik teamüllere uygun mudur?
Kaboğlu – Bilindiği üzere TBMM Genel Konsey görüşmeleri TRT tarafınca canlı olarak yayımlanır (Salı: s.15.00-21.00; Çarşamba ve Perşembe: s.14.00-21.00).
Komisyon’da, 1 ve 5 Nisan günleri görüşülen ve kabul edilen teklifin bekletildiği aylarda, Genel Heyet, toplam beş sefer Perşembe günleri çalıştırılmadı.
TV canlı yayını, seçmenlerin temsilcilerinin yasama faaliyeti üzerine direkt bilgi edinme imkanını sunar. 7334 sayılı Yasa üzere Türkiye’nin yalnızca bugününü değil, gelecek jenerasyonları da direkt ilgilendiren bir yasa üstündeki görüşmelerden direkt bilgilenme hakkının yaşamsal niteliği, ülkeyi kasıp kavuran yangınlarla doğrulandı.
Ne var ki, 7334 sayılı yasa görüşmeleri, 13 ve 14 Temmuz günleri çoklukla saat 21.00 daha sonrasına kaydığı ve hafta sonu TV yayını yapılmadığı için TV yayını, birkaç saatle hudutlu kaldı.
Müsaadenizle, bu sorunun cevabını 25 saatlik oturumda yaptığım son konuşmadan alıntı ile noktalamak isterim:
“Artık, bu yasa önerisi, bir cins, Türkiye’yi örtme yasa teklifidir. Bu, yapılış usulünden da aşikâr oluyor zira saydam olmayan bir halde bunu görüştük, tatile sıkıştırıldı. Sıkıştırılmış bir sandviç yasa kelam konusudur, halkın yasama faaliyetinden bilgilenme hakkının engellenmesi kelam konusudur, halkın çevresel bilgilenme hakkının engellenmesi kelam konusudur ve gelecek jenerasyonlara yönelik nasıl bir Türkiye bırakacağımıza dair, olup bitenin halktan saklanması manasına gelmektedir. Nitekim bu sıkıştırılmış ve saklanmış sandviç ikizi… Birincisi, sabahleyin oyladığımız, toplumu ilgilendiren, iktidarı daima kılmak amacıyla… Bu ise çevreyi ilgilendirmek, ülke ile para karşılaştırılmasında paraya öncelik vermek amacıyla… Lakin olağan ki gelecek jenerasyonları şu bakımdan düşünmemiz gerekir: Hukuk azaldıkça, iktidar tek bireyde toplandıkça nitelikli turist de ülkeye gelmez. Nitelikli ülkemiz olursa nitelikli turist gelir, hukuk güvenliği olursa Türkiye’ye daha epey turist gelir, Türkiye’nin etrafı ve tabiatı daha fazlaca korunur.
Evet, bu vesileyle, bütün bunları belirttikten daha sonra, doğal, bu yasa da Anayasa Mahkemesine gdolayılmesi gereken ve gdolayılecek olan bir yasadır. “Flora, fauna ve homo sapiens” beraberliğinin hiç bir vakit göz arkası edilmediği, Anadolu ve Rumeli bütünlüğünün koruma edildiği ve kanallarla parçalanmadığı ve Türkiye’nin çölleşmediği birçok bayramlar diliyorum.”
Amuran – Evet bu konuşmanız sahiden kıymetliydi. Şeffaflıktan kelam edince yangınla gayrette akılda kalan bir bahis daha var: RTÜK’le ilgili. Üst Heyet Üyesi İlhan Taşcı, RTÜK Başkanı’nın kapalı devre çizgi üzerinden yayıncıları aradığını ve “Yangın manzaralarını ekranlara taşımaya devam ederseniz, cezalandırılacaksınız” söylemiş olduğini deklare etti. çabucak sonrasında ihsası reyde bulunduğu öne sürülerek, gündemi yangınlar olan son toplantıya alınmadı. İlhan Taşçı da vaktinde yeterli bir araştırmacı gazeteci olduğu için şunu anımsattı: “Gazetecilerin bakılırsavi, gerçeği kamuoyuna aktarmak, kamu faydası doğrultusunda gerçeğin izini sürmektir.” Yangın sel üzere olağanüstü vakit içinderda grup çalışmasında medyanın da tedbirlere katkısı olacağı unutulmamalı. Kimi yangın yerlerindeki gelişmeleri yangını yönetenler de medyadan öğrendi. RTÜK bir sansür merkezi üzere algılanıyor. Ne dersiniz?
Kaboğlu – Halkın, bütün toplumu ve toplumun varlık sebebi olan ülkenin karşı karşıya bulunduğu büyük felaketten haberdar olma hakkı yaşamsaldır.
RTÜK’ün varlık sebebi, görsel-işitsel irtibat özgürlüğünün kullanılabilmesine yönelik düzenlemeler yapmak ve tedbirler almaktır. Uygulamada ise, tam aykırısını yaparak sansür ve yaptırım kurumuna dönüştü. bu biçimde bir uygulamanın Anayasa ve maddelerle ilgisi yok. Bunun sebebi, TRT üzere resmi TV kanallarını değil yalnızca, bütün TV kanallarını “iktidarın beka kaldıracı” haline getirme gayretidir.
Gerçekten hayli geçmeden, Halk TV yayınına akında bulunuldu. Bu hücum, aslında yalnızca Halk TV yayınına değil RTÜK’e ve kamu makamlarına hücum manasına geliyor.
Cuma namazı çıkışı Cumhurbaşkanı, ayaküstü bir demeçle yangın alanına bakılırsavli haricinde kimse girmeyecek dedi…
11 Ağustos günü RTÜK, bu defa, yaptıkları haberleri niçiniyle Halk TV, Haber Türk, Fox TV, Tele 1 ve KRT TV’ye yaptırım uyguladı.
Bu uygulama, yalnızca Anayasa’ya ters değil, yangın söndürme faaliyetini gevşetme ve geciktirme kararınu doğuran, haliyle kayıpların ağırlaşması riskini birlikteinde getiren bir uygulamadır. Bunun manası şudur: Yangın söndürme kaybedilecek her dakika, “flora+fauna+insan” kaybının artması demektir.
Bu vesile ile, milletlerarası yardım tartışmalarına da değinmek uygun düşer. Çevresel felaketlerde, memleketler arası insancıl hukuk, devletin egemenlik hakkını nazaranceli hale getirdiğinden, haklı ve geçerli bir niye yoksa şayet, felakete uğrayan devletin yardımı ret yetkisini sonlar.
Amuran – Geçen hafta Yeniçağ Gazetesinde bir manşet vardı: “Önce yetki değişti, daha sonra yangın çıktı, artık ilanlar patladı! Yangınların söndürülmesini bile beklemediler. Fırsatçılar vakit kaybetmeden denize sıfır bölgelerde inşaat yapılabilir notunu düşerek ilan paylaştı” haberi yer aldı. Reaksiyonlar üzerine ilan daha sonra kaldırılmış. Marmaris de yanan bölgelerde maden ruhsatları verilmiş. Tabiat nasıl özgür bırakılacak? Bu rant tutkusuna karşı CHP’nin ormanları toprağımızı koruyacak bir programı var mı?
Kaboğlu – İşte, tam da 7334 sayılı yasaya karşı çıkma niçinlerimiz. Maddeyi nitelemek için en epeyce kullanılan üç eleştirel sözcük: “Para, rant, talan”. Hatta, birfazlaca düzenlemesi için, “adrese teslim madde” isimlendirmesi yapıldı. Bu yasanın ardında Turizm Bakanı’nın olduğu söylendi. Yangın sırasında yanan yerler ile yasanın uygulama alanı içinde irtibatlar kuruldu.
Aslında bu yasanın uygulanması, yalnızca sürdürülebilir gelişme unsurunu değil, sürdürülebilir turizm unsurunu de zedeleyici sonuçlar doğuracaktır.
CHP olarak, hem 2. Yüzyıl Beyannamesinde birebir vakitte Anayasa raporunda ekosistem hakkını temel alarak tahlil tekliflerini sıraladık. Bu ortada, Paris İklim Sözleşmesi’ne Türkiye’nin taraf olması, Parti siyasetidir.
Lakin daha kıymetlisi, yürürlükteki Anayasa kararlarını bir bütün olarak ülkesel bedellerin korunması ereğinde yorumlamaktır. Bunu yaparken, toplumsal devlet gereklerini uygulamaya koymak, bir toplumsal demokrat parti olarak CHP’nin öncelikli bakılırsavidir. Devletin “sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen vazifelerini, bu vazifelerin gayelerine uygun evvelari gözetme” yükümlülüğü (md.65) mucibince, yatırım tercihlerini “ülke ekosistemini” müdafaa ereğinde belirlemesi öne çıkmaktadır.
Maden ruhsatlarının ve kereste ticaretinin “siyasal kliantelist” bağ aracı olarak kullanılmasına son vermek, Anayasa unsur 169’un minimum gereğidir.
Amuran -Yeni sistemin işlemediğini AKP de fark etti ve yeni bir Anayasa taslağı hazırlattı. Bu yasa taslağında Cumhurbaşkanlığı sisteminden vazgeçilmedi lakin Meclis’e birtakım konularda daha geniş yetkiler tanınması önerildi. Kontrol ytesirinin genişletilmesi ve atanacak bakanları Meclisin onaylaması üzere. Sistem değişmedikçe yapılacak düzenlemeler, demokratik nizamı geri getirir mi? Yaşanılan bu süreçte en büyük siyasi çıkmaz ne oldu?
Kaboğlu – Evvel, neler gdolayıldü bakalım: Hükümet ve bakanlar heyeti ilga edildi; konsey halinde bütün karar düzenekleri ortadan kaldırıldı. Siyasal sorumluluk ve hesap verebilir idare kuralları tasfiye edildi. özetlemek gerekirsesı, Türkiye’nin anayasal-siyasal belleği silinmek istendi.
daha sonra, ne getirildi? Devlet başkanlığı ve yürütme yetkisi, tek şahısta birleştirildi; o kişi, daha sonradan parti lideri oldu. bu biçimdece, ‘Parti Başkanlığı Yoluyla Devlet Başkanlığı ve Yürütme’ (PBYDBY) biçiminde isimlendirilebilecek, demokratik olmayan bir tek kişi idaresi (parti lideri monokrasisi) ortaya çıktı.
İşleyiş stili bakımından, keyfilik ötesinde kapalı ve saydam olmayan bir idare karşısındayız. Şimdiki bir sıkıntıdan örnek vereyim: Türkiye’nin ulusal savunmasından sorumlu olan MSB, Mehmetçik yaşındaki Afgan gençlerin haftalardır Anadolu’ya akın akın gelişi üzerine kelam etmiyor; fakat tam bilakis, “Afganistan’a Mehmetçik göndermeye talibiz” diyebiliyor. Bu ne yaman çelişki!
Kim düzeltebilir? Türkiye’nin anayasal ve siyasal belleğini silmek isteyen AKP-MHP ittifakı, 3 yıllık “parti başkanlığı monokrasisi”nin yarattığı çöküşten çıkış için bir daha Anayasa yoluyla tahlil iradesini ortaya koydu. halbuki Einstein şöyleki diyor: “Bir sorun, onu ortaya çıkaran niyet stilleri ile çözülemez.”
Amuran – CHP’nin Anayasa teklifinde en değerli özelliğin sistem değişikliği olduğunu biliyoruz. “Güçlendirilmiş Parlamenter” sistem diyorsunuz. Parlamenter sistemi kâfi bulmuyorsunuz. Güçlendirilen hangi kurumlar olacak?
Kaboğlu – Burada kastedilen, TBMM’nin ortasından çıkan ve TBMM önünde sorumlu olan bir yürütmenin var olduğu, anayasal kurumların işleyişinde bir daha TBMM’nin eksen alındığı bir siyasal rejim yahut sistem. Buna, Anayasa’nın 2. Unsurunun tanımladığı halde “demokratik hukuk devleti” yahut daha geniş halde, “insan haklarına dayanan laik ve demokratik toplumsal hukuk devleti” denebilir.
Bunun için şu üç kavram öne çıkıyor:
-Hesap verebilir bir hükümet,
-bakılırsav+yetki+sorumluluk,
-Anayasal istikrar ve kontrol düzenekleri.
Bunların her biri, erkler ayrılığı ve yargı bağımsızlığı ekseninde anayasal kurumlar, kurallar ve pahalar bütününde mana kazanıyor. Lakin değerli olan, anayasal kavramları hakikat kullanmak. Bu niçinle, anayasal bilgilenme hakkı ve anayasal kamuoyu önemsenmeli.
Örneğin, ‘istikrar’ kavramı, parlamenter rejimi yıkma öne sürülen nedeni olarak sıkça kullanıldı ve kullanılmakta. Fakat hangi istikrar? Şayet bu ‘siyasal istikrar’ ise, AKP idaresinde hiç siyasal istikrar sağlanmadı; varlığını sürdürmesi için tahminen de buna gereksinmesi var.
Ya hükümet istikrarı? Hükümet istikrarı ismine, parlamenter rejim yıkıldı; hükümet kaldırıldı, lakin kaç bakan gitti, çekilme hakları bile bulunmadığı tek kişi maiyetinde? Bakan, affını istiyor; monokrat ise, Resmi Gazete’de af iradesini yayınlıyor. İşte sorunun özü burada: ‘af’ tüzel bir kavram ve hatalılar için kullanılır. Ne var ki, Anayasa ve hukukun üstünde konumlanan tek kişi, her mevzuda birinci ve son kelamı söyleme hak ve yetkisini kendisinde görmekte. İşte, “parti başkanlığı monokrasisi” budur ve bu durum, Cumhuriyet ve Osmanlı tarihine yabancıdır.
Tarihine ihanet üzerine inşa edilen hiç bir siyasal ve anayasal kurgu, sürdürülebilir değildir.
Amuran – Bize doyurucu bilgiler verdiniz. Anayasa’nın insan ve etraf haklarıyla ilgili kollayıcı düzenlemelerinin değerine değindiniz. Dileğimiz yakın bir periyotta yeni bir anayasa ile sistem eski pozisyonuna kavuşturulur. Çok teşekkür ederiz.
Kaboğlu – Ben teşekkür ederim.
Nurzen Amuran