Mehmet KARA
Milletlerarası piyasalarda petrol, kömür ve doğalgaz fiyatlarında patlama derecesinde artışlar gözleniyor. Bu alandaki gelişmeleri ve beklentileri milletlerarası danışmanlık şirketi Kearney’in Türkiye Ülke Önderi ve Şirket Ortağı Onur Okutur’a sorduk.
Onur Beyefendi, güç meblağlarına neler oluyor bu biçimde?
Yeni çağdaş dünyada her şey birbirini tetikliyor. COVID pandemisinin birinci çıktığı vakit içinderda düşen taleple herkes en pesimisttik senaryo ile durumunu aldı. Aşının da yaygınlaşmasıyla, ertelenen talep beklenenden daha süratli biçimde dünya iktisadına tesir etmeye başladı. Beşerler daha rahat tüketmeye geri döndüler ve bu tüketime eser yetiştirmek için fabrikalar epeyce daha süratli çalışmak zorunda kaldı.
Artan talebi karşılayacak kâfi arz yok muydu?
Çin’in güç talebinin fazlaca süratli artmasıyla, toparlamanın bu kadar süratli olacağını öngörmeyen öbür piyasa aktörleri ellerindeki stokları eritmeye başladı. Gerek Avrupa’da gerekse Amerika’da doğalgaz depolarındaki stok düzeyleri düştü. LNG gemileri filolar halinde Çin’e gaz yetiştirmeye başladılar.
Bu gelişmeler başka coğrafyaları nasıl etkiledi? Avrupa şu an bir güç krizinin ortasında. Eylül ayında olmamıza karşın, inanılmaz ölçüde yüksek elektrik ve doğalgaz meblağları oluşmaya başladı. Geçen hafta İspanyada megavatsaati (MWh) 150 Euro’nun üzerinde fiyatlar oluştu. İngiltere’de 200-220 Euro’yu görmeye başladık.
Tüm bu gelişmeler Türkiye’yi de etkiledi olağan olarak. Güç Piyasaları arı İşletme AŞ’nin (EPİAŞ) verilerinlerinde de bunları gördük. Gün Öncesi Piyasası’ndaki elektrik fiyat ortalamamız genelde 35 Euro civarınvarındayken son iki ayda yaklaşık k 5055 Euro düzeylerine çıktı. Alışılmış abii bunların ardında fiyat oluşuşumunu etkileyen farklı mekaniznizmalar da var.
Olağandışı ya da spekülatif bir tarafı yok bu gelişmelerin?
Evvel şunu söyleyeyim. Kömür ür meblağları da pandemi öncesinin in 3.5 katı düzeyleri gördü. Burada da spekülasyon sayılabilecek birkaç noktadan kelam edildiğini duyuuyuyoruz olağan olarak. Kuzey Akım 2 projesindeki gecikmelerin yol açtığı tesirler bunların başında geliyor. daha sonra, ABD’nin Rusya’ya ve Çin’e karşı aldığı birtakım durumlar, bunlar da piyasaları paniğe sürükledi deniliyor. O kadar da spekülatif bir mevzu sayılmaz aslında.
Hazırlıksız yakalanan depolama tesislerini biraz açar mısınız?
Avrupa’daki doğalgaz depolarındaki eser stokları, bundan evvelki sene ile karşılaştırdığımızda inanılmaz düşük düzeyde. Bunda, yavaş geçen bir yazdan daha sonra şirketlerin durum almakta gecikmesi tesirli oldu. Sert bir kışın bekleniyor oluşu şu anda yalnızca güçte değil ısınmada da talebi, ilgiyi arttırdı, bunun yol açtığı panik de meblağları tesirleri diyebiliriz.
Mevcut yüksek fiyatlar ne kadar kalıcı sizce?
Piyasa aktörleri mevcut düzeylerin ne kadar devam edeceğine ait farklı beklentiler ortasında. Bu mevzuları hem kimileri müşterimiz olan piyasa aktörleriyle birebir vakitte çeşitli uzmanlarla konuşuyoruz. her insanın üzerinde mutabık kaldığı bir kıymetlendirme yok. aslına bakarsan bunu söylemek için çabucak hemen çok erken güya. Zira daha kışa tam girilmedi. Lakin kesin olan bir şey var, o da önümüzdeki yakın vadede hem doğalgaz, hem elektrik ve birebir vakitte kömür meblağları geçen yılki düzeylerin üzerinde olacak.
Son devirdeki ani ve sert fiyat artışlarına bakılınca, bütün kesimin beklentisi, önümüzdeki periyotta bir ölçü da olsa fiyatlarda bir geri çekilme yaşanacağı istikametinde. Bunun da kışa girildikçe görüleceğini düşünüyorum. Kışın beklenildiği kadar soğuk geçmeyeceği görüldükçe, tahminen iktisatların planlandığı ya da beklendiği ölçüde büyümeyeceği anlaşıldıkça… Beyaz eşya, elektrikli mesken aletleri ya da öteki eserlere talebin epey hayli artmadığını gördükçe piyasanın olağana döneceğini düşünüyorum.
Güç arzının artması da fiyatları gevşetmez mi?
Genelde güç, özelde de elektrik, arzı bir anda artabilecek bir mevzu değil. Birincil güç kaynağı meblağları şu anda bir epeyce elektrik santralinin çalışmasını imkansız kılacak ölçüde yüksek. Hammadde o derece yükselince Türkiye elektrik piyasasındaki fiyatlar da üst çıktı haliyle lakin emtia fiyatlarındaki artışı birebir yansıtacak ölçüde üstte da değil.
Elektrikte gösterge niteliğindeki piyasa takas fiyatı, tavan fiyat düzeyinde seyrediyor. O yüzden yakın vakitte fiyatları aşağı çekecek bir arz artışı öngörmüyoruz. Lakin hem elektrikte tavan fiyat uygulaması tıpkı vakitte doğalgazda BOTAŞ’ın fiyat uygulamaları niçiniyle sistemde biriken bir güç var. Önümüzdeki periyotlarda tarifelerin güncellenmesi ile ya da Güç Borsası’nda, EPİAŞ tarafında birtakım uygulamaların düzenlenmesi ile olabilir, bu basınç bir biçimde dışarı çıkacak ve son tüketiciye yansıyacak diye düşünüyoruz.
Türkiye’yi gazsız bırakmamak için her kış olduğu üzere ek talep spot LNG ithalatı ile karşılanmak durumunda alışılmış. Bu maliyet artışının bir biçimde piyasaya yansıtılması gerekiyor. Geçmişten de çabucak hemen tarifelere yansıtılmamış maliyet artışları vardı. 1 Ekim’de tüm artışlar olduğu üzere mi yansıtılır, yani yüklü bir yansıtma mı olur yoksa yılbaşına kadar kademeli bir artışla mı piyasaya yansıtılır bunu daima birlikte nazaranceğiz.
Elektrik tedarikçinizle yakın temasta kalın
Demir çelik, çimento ve otomotiv üzere güç ağır bölümlerdeki aktörlerin güç harcamalarını âlâ yönetmelerini öneren Onur Okutur, “Büyük tüketiciler epey dikkat etsinler. Zira güç maliyetlerinde artış bekleniyor. Sanayicilere bu maliyet artışlarını da düşünerek konum almalarını öneririz. Endüstriciler, elektrik tedarikçileriyle yakın irtibatta kalsınlar. Kontratların yenilenmesinde, iki tarafı da mutsuz etmeyecek biçimde yeni fiyat uygulamasına gidebilirler” dedi.
Tüketici, üretici ve kamu diyaloğu kaide
Onur Okutur, geçtiğimiz günlerde İngiltere’deki en büyük gaz tedarikçilerinin bir ortaya gelerek “gaz meblağları berbata gidiyor, tüketiciye de yansıyacak” diye hükümeti uyardıklarını hatırlatarak “Türkiye’de de güç ağır dal temsilcilerinin, elektrik piyasası oyuncularının ve düzenleyici kurumun şeffaf bir biçimde konuşup bu maliyetin en az ziyanla nasıl yansıtabileceğini konuşması gerekiyor. Yani üretici, tedarikçi ve kamu diyaloğu büyük yarar sağlar” diye konuştu.
Artışlar elektrik ve gaz tarifesine yansır
Onur Okutur, güç fiyatlarındaki artışların 1 Ekim’de 3 aylık elektrik ve aylık gaz tarifelerine nasıl yansıyabileceği sorusu üzerine “Öncelikle bu bir yatırım tavsiyesi değildir. Kur artışları ile güç fiyatlarındaki artışların tarifelere yansıtılması gerekiyor. Boru gazı kontratlarımızda fiyatlar kısmen belirli fakat önümüz kış, ısınma emelli ek talep kelam konusu.”
Okumaya devam et...
Milletlerarası piyasalarda petrol, kömür ve doğalgaz fiyatlarında patlama derecesinde artışlar gözleniyor. Bu alandaki gelişmeleri ve beklentileri milletlerarası danışmanlık şirketi Kearney’in Türkiye Ülke Önderi ve Şirket Ortağı Onur Okutur’a sorduk.
Onur Beyefendi, güç meblağlarına neler oluyor bu biçimde?
Yeni çağdaş dünyada her şey birbirini tetikliyor. COVID pandemisinin birinci çıktığı vakit içinderda düşen taleple herkes en pesimisttik senaryo ile durumunu aldı. Aşının da yaygınlaşmasıyla, ertelenen talep beklenenden daha süratli biçimde dünya iktisadına tesir etmeye başladı. Beşerler daha rahat tüketmeye geri döndüler ve bu tüketime eser yetiştirmek için fabrikalar epeyce daha süratli çalışmak zorunda kaldı.
Artan talebi karşılayacak kâfi arz yok muydu?
Çin’in güç talebinin fazlaca süratli artmasıyla, toparlamanın bu kadar süratli olacağını öngörmeyen öbür piyasa aktörleri ellerindeki stokları eritmeye başladı. Gerek Avrupa’da gerekse Amerika’da doğalgaz depolarındaki stok düzeyleri düştü. LNG gemileri filolar halinde Çin’e gaz yetiştirmeye başladılar.
Bu gelişmeler başka coğrafyaları nasıl etkiledi? Avrupa şu an bir güç krizinin ortasında. Eylül ayında olmamıza karşın, inanılmaz ölçüde yüksek elektrik ve doğalgaz meblağları oluşmaya başladı. Geçen hafta İspanyada megavatsaati (MWh) 150 Euro’nun üzerinde fiyatlar oluştu. İngiltere’de 200-220 Euro’yu görmeye başladık.
Tüm bu gelişmeler Türkiye’yi de etkiledi olağan olarak. Güç Piyasaları arı İşletme AŞ’nin (EPİAŞ) verilerinlerinde de bunları gördük. Gün Öncesi Piyasası’ndaki elektrik fiyat ortalamamız genelde 35 Euro civarınvarındayken son iki ayda yaklaşık k 5055 Euro düzeylerine çıktı. Alışılmış abii bunların ardında fiyat oluşuşumunu etkileyen farklı mekaniznizmalar da var.
Olağandışı ya da spekülatif bir tarafı yok bu gelişmelerin?
Evvel şunu söyleyeyim. Kömür ür meblağları da pandemi öncesinin in 3.5 katı düzeyleri gördü. Burada da spekülasyon sayılabilecek birkaç noktadan kelam edildiğini duyuuyuyoruz olağan olarak. Kuzey Akım 2 projesindeki gecikmelerin yol açtığı tesirler bunların başında geliyor. daha sonra, ABD’nin Rusya’ya ve Çin’e karşı aldığı birtakım durumlar, bunlar da piyasaları paniğe sürükledi deniliyor. O kadar da spekülatif bir mevzu sayılmaz aslında.
Hazırlıksız yakalanan depolama tesislerini biraz açar mısınız?
Avrupa’daki doğalgaz depolarındaki eser stokları, bundan evvelki sene ile karşılaştırdığımızda inanılmaz düşük düzeyde. Bunda, yavaş geçen bir yazdan daha sonra şirketlerin durum almakta gecikmesi tesirli oldu. Sert bir kışın bekleniyor oluşu şu anda yalnızca güçte değil ısınmada da talebi, ilgiyi arttırdı, bunun yol açtığı panik de meblağları tesirleri diyebiliriz.
Mevcut yüksek fiyatlar ne kadar kalıcı sizce?
Piyasa aktörleri mevcut düzeylerin ne kadar devam edeceğine ait farklı beklentiler ortasında. Bu mevzuları hem kimileri müşterimiz olan piyasa aktörleriyle birebir vakitte çeşitli uzmanlarla konuşuyoruz. her insanın üzerinde mutabık kaldığı bir kıymetlendirme yok. aslına bakarsan bunu söylemek için çabucak hemen çok erken güya. Zira daha kışa tam girilmedi. Lakin kesin olan bir şey var, o da önümüzdeki yakın vadede hem doğalgaz, hem elektrik ve birebir vakitte kömür meblağları geçen yılki düzeylerin üzerinde olacak.
Son devirdeki ani ve sert fiyat artışlarına bakılınca, bütün kesimin beklentisi, önümüzdeki periyotta bir ölçü da olsa fiyatlarda bir geri çekilme yaşanacağı istikametinde. Bunun da kışa girildikçe görüleceğini düşünüyorum. Kışın beklenildiği kadar soğuk geçmeyeceği görüldükçe, tahminen iktisatların planlandığı ya da beklendiği ölçüde büyümeyeceği anlaşıldıkça… Beyaz eşya, elektrikli mesken aletleri ya da öteki eserlere talebin epey hayli artmadığını gördükçe piyasanın olağana döneceğini düşünüyorum.
Güç arzının artması da fiyatları gevşetmez mi?
Genelde güç, özelde de elektrik, arzı bir anda artabilecek bir mevzu değil. Birincil güç kaynağı meblağları şu anda bir epeyce elektrik santralinin çalışmasını imkansız kılacak ölçüde yüksek. Hammadde o derece yükselince Türkiye elektrik piyasasındaki fiyatlar da üst çıktı haliyle lakin emtia fiyatlarındaki artışı birebir yansıtacak ölçüde üstte da değil.
Elektrikte gösterge niteliğindeki piyasa takas fiyatı, tavan fiyat düzeyinde seyrediyor. O yüzden yakın vakitte fiyatları aşağı çekecek bir arz artışı öngörmüyoruz. Lakin hem elektrikte tavan fiyat uygulaması tıpkı vakitte doğalgazda BOTAŞ’ın fiyat uygulamaları niçiniyle sistemde biriken bir güç var. Önümüzdeki periyotlarda tarifelerin güncellenmesi ile ya da Güç Borsası’nda, EPİAŞ tarafında birtakım uygulamaların düzenlenmesi ile olabilir, bu basınç bir biçimde dışarı çıkacak ve son tüketiciye yansıyacak diye düşünüyoruz.
Türkiye’yi gazsız bırakmamak için her kış olduğu üzere ek talep spot LNG ithalatı ile karşılanmak durumunda alışılmış. Bu maliyet artışının bir biçimde piyasaya yansıtılması gerekiyor. Geçmişten de çabucak hemen tarifelere yansıtılmamış maliyet artışları vardı. 1 Ekim’de tüm artışlar olduğu üzere mi yansıtılır, yani yüklü bir yansıtma mı olur yoksa yılbaşına kadar kademeli bir artışla mı piyasaya yansıtılır bunu daima birlikte nazaranceğiz.
Elektrik tedarikçinizle yakın temasta kalın
Demir çelik, çimento ve otomotiv üzere güç ağır bölümlerdeki aktörlerin güç harcamalarını âlâ yönetmelerini öneren Onur Okutur, “Büyük tüketiciler epey dikkat etsinler. Zira güç maliyetlerinde artış bekleniyor. Sanayicilere bu maliyet artışlarını da düşünerek konum almalarını öneririz. Endüstriciler, elektrik tedarikçileriyle yakın irtibatta kalsınlar. Kontratların yenilenmesinde, iki tarafı da mutsuz etmeyecek biçimde yeni fiyat uygulamasına gidebilirler” dedi.
Tüketici, üretici ve kamu diyaloğu kaide
Onur Okutur, geçtiğimiz günlerde İngiltere’deki en büyük gaz tedarikçilerinin bir ortaya gelerek “gaz meblağları berbata gidiyor, tüketiciye de yansıyacak” diye hükümeti uyardıklarını hatırlatarak “Türkiye’de de güç ağır dal temsilcilerinin, elektrik piyasası oyuncularının ve düzenleyici kurumun şeffaf bir biçimde konuşup bu maliyetin en az ziyanla nasıl yansıtabileceğini konuşması gerekiyor. Yani üretici, tedarikçi ve kamu diyaloğu büyük yarar sağlar” diye konuştu.
Artışlar elektrik ve gaz tarifesine yansır
Onur Okutur, güç fiyatlarındaki artışların 1 Ekim’de 3 aylık elektrik ve aylık gaz tarifelerine nasıl yansıyabileceği sorusu üzerine “Öncelikle bu bir yatırım tavsiyesi değildir. Kur artışları ile güç fiyatlarındaki artışların tarifelere yansıtılması gerekiyor. Boru gazı kontratlarımızda fiyatlar kısmen belirli fakat önümüz kış, ısınma emelli ek talep kelam konusu.”
Okumaya devam et...