Kanal İstanbul’un ÇED Raporu’undan ihtarlar

semaver

Active member
Kanal İstanbul’un ÇED Raporu’undan ihtarlar AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kanal İstanbul’un inşaası için birinci temelin 26 Haziran’da atılacağını açıklamasının akabinde kanalın Marmara Bölgesi ve İstanbul’a tesiri bir defa daha tartışma konusu oldu. Muhalefetin karşı çıktığı projeye ait Erdoğan, “İsteseniz de istemeseniz de Kanal İstanbul’u yapacağız” demişti.

Kanal İstanbul’un, Ocak 2020 tarihindeki Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş. tarafınca hazırlanan Çevresel Tesir Değerlendirmesi Raporu’nda (ÇED), projenin yurttaşlara ve etrafa tesirine işaret eden değerli başlıklar yer alıyor.

Raporda, ortaya çıkması beklenen toplumsal tesirler; “Ziraî yerlerin süreksiz ve kalıcı olarak kaybı”, “Tarımsal eser ve ağaçların kaybı”, “Fiziksel bir daha yerleşim ve ekonomik yer değiştirme”, “Hayvancılıkla ilgili ahır, ağıl, barınak üzere yapıların kaybı” “Mera ve otlakların kaybı”, “Konut/yapı kayıpları” ve “Orman kayıpları” başlıkları altında sıralandı.

“TARIM, BALIKÇILIK, HAYVANCILIK ETKİLENCEK, İŞSİZLİK RİSKİ ORTAYA ÇIKACAK”

ÇED raporuna göre, proje; kanalın geçeceği bölgedeki tarım topraklarını ve balıkçılığı da etkileyecek. Tarım yerlerinin yok olması durumunda tarımdaki işsizlik artacak. Raporda bölgedeki tarım ve hayvancılığın nasıl etkileneceği şu biçimde anlatıldı:

Bölgede yaşayan ve kırsal yapısını sürdüren yerleşimlerde tarım hayvancılık üzere faaliyetlerle geçinen kıymetli bir nüfus bulunmaktadır ve bu nüfusun proje niçiniyle dış göçe maruz kalması durumunda bir istihdam açığı ortaya çıkabilecektir. Hakikaten yapılan görüşmelerde bu faaliyetlerle geçinen ve orta yaş üstü yoğunlukta olan kısmın öbür bir mesleksel maharetinin olmadığı ve bu faaliyetleri terk etmesi durumunda işsizlikle yüz yüze kalacağı saptanmıştır.

Bölgeden göç etmek durumunda kalan ve geçim kaynağı kayıpları yaşayacak bölümün bu istihdam imkanlarında evvelandirilmesi, projenin istihdam üstündeki olumsuz tesirlerini azaltabilecek bir tedbir olacaktır.

“HAFRİYAT DÖKÜLMESİ OLUMSUZ ETKİLEYECEK”

Tarım yerlerinin süreksiz yahut kalıcı olarak kaybedilmesi, arazi sahipleri üzerinde mümkün birtakım tesirlere niye olacaktır.
Bunlardan birisi geçim kaynağı kayıplarıdır ve bu haneler geçim kaynaklarını kaybetmek/değiştirmek zorunda kalabilirler. Proje alanı yakınındaki tarım topraklarının bitkisel toprak verimliliğinin kaybedilme riski de kelam konusudur. İnşaat çalışmaları sırasında iş makinelerinin verebileceği ziyanlar, hafriyat toprağı dökülmesi üzere durumlarda etraftaki tarım yerleri olumsuz etkilenebilecektir.

Ayrıyeten, Sazlıdere barajı, bilhassa Avcılar tarafındaki etkilenen yerleşimlerde ziraî sulama hedefli da kullanılmaktadır ve kaybedilmesi durumunda geçim kaynağı tesirine de yol açabilecektir. Avcılar Belediye Başkanlığı Plan ve Proje Müdürlüğü’nün kurum görüşünde, ilçenin ziraî sulama emelli kullanabileceği bir su kaynağının yahut suyolunun temin edilmesi gerektiği belirtilmektedir.

ÜRETİMİN YÜZDE 80’İ HANE İÇİ TÜKETİM

Yeniköy, Çilingir, Baklalı, Dursunköy, Sazlıbosna ve Tayakadın mahallelerinde ziraî üretim ve hayvancılık, hem hanelerin kendi muhtaçlıklarını karşılamada birebir vakitte gelir kaynağı olma açısından ehemmiyet taşımaktadır. Tahıl ve meyve üretimi daha hayli pazara yönelik iken, zerzevat ve yeşillik üretiminin büyük kısmı (yüzde 80) hane tüketimi içindir. Tarım toprakları üstündeki etkiyi kıymetlendirmek için projeden etkilenecek ziraî toprakları ve parsel büyüklükleri, arazi sahiplerinin sayısı ve mülkiyet durumu, topraklarda ne çeşit üretim yapıldığı, nasıl tazminat ödeneceği ve bu hanelerin sosyo-ekonomik özelliklerine ait ayrıntılı bilgiye gereksinim vardır.

“BAZI HANELERİN GEÇİM KAYNAĞI”

Bilhassa gelir seviyesi düşük hanelerde, ziraî eserleri hem kendi tüketimleri birebir vakitte bunların bir kısmını satarak gelir elde ettikleri için ziraî üretim büyük kıymet taşımaktadır. Proje kapsamı ortasında kalan “kırsal alanlarda” yaşayan kimi haneler geçimlerini sağlamak için bu topraklara bağlıdırlar.

Kırsal alanlarda yaşayan bu bireylerin eğitim düzeyinin düşük olması ve Türkiye’deki yüksek işsizlik oranı dikkate alındığında, süreksiz yahut daima olarak ziraî arazinin kaybı ve/veya ziraî eser kaybı, haneler üzerinde olumsuz tesirlere niye olabilir. Bu hanelerin fizikî olarak yerinden edilmesi kelam konusu olmasa bile ekonomik kayıplarının olma mümkünlüğü yüksektir.

Proje alanındaki geçim kaynaklarının ayrıntılı tespiti ve sürdürülebilirliğinin sağlanması hedefiyle Geçim Kaynakları Onarım Planı’nın hazırlanması ve uygulanması, olumsuz ekonomik tesirlerin en aza indirgenmesinde değerlidir. Ayrıyeten kamulaştırma bedellerinin tanzim edilmesi ve gerekmesi durumunda bir daha yerleşim uygulamalarının gerçekleştirilmesinde, ulusal mevzuatların yanı sıra milletlerarası finans kuruluşlarının (IFI) standartları da dikkate alınmalıdır.

“BALIKÇILAR DA İŞSİZ KALABİLİR”

Proje faaliyetleri niçiniyle gelir kaybı yaşayacağı iddia edilen bir öbür küme da balıkçılardır. Çalışma alanının kuzeyinde, 4 mahallede balıkçılıkla geçinen haneler mevcuttur. Yeniköy, Durusu ve Terkos mahallelerinde balıkçılıkla geçinen hanelerin sayısı sırasıyla 20, 20 ve 6 olmakla birlikte Karaburun’da nüfusun yarıdan fazlası balıkçılıkla geçinmektedir. Kendi teknesi olan hane sayısı başka mahalleler üzere 15 ile sınırlıyken her teknede en az 3 tayfa çalışmakta ve bu niçinle Karaburun’da geçimini balıkçılıktan sağlayanların hanelerin sayısı 300’ü bulmaktadır.

Balıkçılarla yapılan toplantıda, projenin inşaat ve işletme kademesinde denizdeki faaliyetlerden etkilenecekleri, balıkçılık yapmaya şu an avlandıkları alanlarda devam edemeyecekleri öğrenilmiştir. Proje niçiniyle balıkçıların nasıl etkileneceği, gelir kaybı yaşayıp yaşamayacakları konusunda ek bir çalışma yapılmalı ve gelir kaybı yaşamamaları için gerekli tedbirler alınmalıdır. Kıymetlendirme çalışmalarına yalnızca teknesi olanlar değil, tayfalar üzere balıkçılıktan gelir elde eden öbür kümeler da dâhil edilmelidir.

YEMDE MALİYET ARTIŞI


Kanal İstanbul Projesi kapsamında proje alanı olarak kullanılmak üzere mera vasfı değiştirilerek hazineye aktarılan alanlar da hala hayvancılık yapanlar tarafınca kullanılmaktadır. Proje çalışmaları başladığı vakit, bu mera alanları hayvancılar tarafınca kullanılamayacak, aslına bakarsan kısıtlı olan otlatma alanları daha da daralacaktır. Bu niçinle hayvancılar, otlatamadıkları hayvanlarını yem ile beslemeye yöneleceklerdir ve bu da girdi maliyetlerini daha da artacaktır. Bu kapsamda, alternatif mera alanlarının ve/veya hayvancılık faaliyetlerine ait dayanakların sağlanması (yem dayanağı gibi) ehemmiyet arz etmektedir.

Tarım-hayvancılık üzere geçim kaynaklarını kaybedecek şahısların sosyo-ekonomik statü kaybını önlemek hedefiyle, statü kaybına yol açabilecek iş imkânları sağlamak yerine öncelikli olarak eski geçim faaliyetlerini sürdürmeleri tarafında çalışmalar yapılmalıdır. Şayet eski geçim kaynaklarını devam ettirmeleri sağlanamıyorsa, statü kaybına yol açmayacak alternatif iş imkanları sağlanmalıdır.

Proje faaliyetlerinden etkilenebilecek tüm haneler için Proje özelinde bir şikâyet sistemi oluşturulmalıdır. Bu kapsamda bir projede paydaşların telaşları, soruları, şikâyetleri fazlaca fazla olacaktır ve bunlara ait vaktinde karşılık ve tahlil sağlanması gerekmektedir. Bu düzenek yörede yaşayan şahısların ulaşabileceği ve kolay kolay cevap alabilecekleri bir biçimde düzenlenmelidir.

Tesir alanındaki nüfusun sosyo-ekonomik mevcut durumu ve potansiyel olarak nasıl etkilenebileceği dikkate alınmalı ve mümkün olumsuz tesirleri bertaraf edecek ve/veya azaltacak tedbirler daha da geliştirilerek uygulanmalıdır. Ayrıyeten Proje’nin ilerleyen etaplarında rapor içerisinde önerilen ek araştırma ve çalışmalar yapılarak toplumsal tesirlerin başarılı bir biçimde yönetilmesi sağlanmalıdır.

“NÜFUS ARTIŞI SORUN YARATABİLİR”

İstanbul’un mevcut nüfusu, nüfus yoğunluğu, nüfus artış suratı, kentsel hareketliliği, aldığı göç oranları, kaldırabileceği nüfus kapasitesi, yapılan hesaplamalar ile bir arada dikkate alındığında, Kanal İstanbul Projesi ile birlikte planlanan oluşacak nüfus artışının bölgede kıymetli problemlere yol açabileceği öngörülmektedir. Ortaya çıkabilecek problemleri; kentsel hizmetlerin yetmemesi (altyapı, eğitim, sıhhat, içme suyu vb.), ulaşım sıkıntıları, istihdam açığı, ekolojik baskı üzere bir epeyce açıdan ele almak mümkündür.

İstanbul’un aslına bakarsanız nüfus yığılmasının meselelerini çözmeye çalışan bir kent olması, sarsıntı riski taşıması ve nüfus artışıyla zelzele anında yaşanacak kayıpların artma riskleri, doğal kaynakların korunması konusundaki eksiklikler üzere hususlar göz önüne alınarak, bilhassa kuzeye hakikat gelişimin denetim altına alınması ve kentin denetimli gelişmesi için bugüne kadar yapılan planlamalarda bir fazlaca strateji geliştirilmiştir.

“SU KAYNAKLARI BASKI ALTINDA KALACAK”

Lakin proje ile bir arada daha evvel korunması planlanan alanlarda kentsel gelişmenin desteklenecek olması nüfus ve yapılaşmayı ve ötürüsıyla da ekolojik baskıyı artıracaktır. Nüfus artışının ve yapılaşmanın sebep olacağı ekolojik baskı; su kaynaklarının yok olması, alternatif su kaynaklarına baskının artması, sulak alanların insan müdahalesine maruz kalması, bilhassa kuşlar ve başka hayvanların kentleşmeden olumsuz etkilenmesi üzere tesirlere yol açabilecektir.

İç göç tesirleri kıymetli bir nüfus artışına yol açacak olmakla birlikte, projenin kısa-orta-uzun vadedeki tesirleri ile birlikte düşünüldüğünde, bölgenin toplumsal dokusunu da büyük oranda dönüştürecektir. Bu durum dolaylı olarak kentsel hizmetlerde yetersizlik, ulaşım problemlerinin artması, ekosistem üstündeki baskının ağırlaşması, su kaynaklarının kaybedilmesi üzere bir fazlaca tesire yol açabilecektir.

“SUÇ HAREKETLERİNDE ARTIŞ OLABİLİR”

İstihdam imkanlarının sağlanmasının İstanbul’daki işsizlik sorununa değerli katkıları olacağı açıktır. Fakat, bölgeye gerçekleşmesi beklenen direkt ve dolaylı iş gücü akımının, hem olumlu hem olumsuz potansiyel tesirlere sebep olması beklenmektedir. Hakikat bir biçimde yönetilen işgücü akımı, toplum için potansiyel yararlar sağlayabilir. Potansiyel olumsuz tesirleri ise bölgede yaşayan halkın mevcut sosyo-kültürel dinamiklerinden dolayı yabancı personellerin gelmesinden rahatsız olması, hırsızlık, fizikî akınlar, cinsiyete dayalı şiddet, insan ticareti, alkol ve uyuşturucu kullanması, kaçakçılık vb. üzere hata hareketlerinde artış, trafiğin ağırlaşması ve kazalarda artış, ulaşım altyapısında ek yük oluşması olabilir.

200 BİN AĞAÇ ETKİLENECEK

Rapora nazaran proje için 200 bin 878 adet ağaç ya yerinde sökülecek ya da kesilecek
. Bu durun ÇED raporunda şöyleki belirtildi:

“Kanal İstanbul Projesi kapsamında bilgileri Tablo 5.4.1.3.1.’de sunulan yaklaşık 200 bin 878 adet ağaç için projenin inşaat öncesinde orman emvali yapılacak, dikili damga ile tespit edilecek ve büsbütün orman yönetimince değerlendirilecektir. Etkilenen ağaçların mümkün olduğu kadar öbür alanlara transferi sağlanacak, transferi yapılamayan ağaçların yerine uygun alanlarda ağaçlandırma yapılacaktır”