Gurur OĞUZ – Hakan GÜLDAĞ – Vahap MUNYAR
Aksoy Holding Kurucu ve İdare Heyeti Lideri Erdal Aksoy “Gündem Özel” sohbetimizde sorularımızı yanıtlarken, “Endüstri Parkı” önerisi için “Singapur Modeli Sanayi Parkı, yüksek teknolojiye dayalı kalkınma atağı için geliştirilmiş yeni jenerasyon sanayi kümelenmesi ve sosyo-kültürel gelişme modelidir” dedi. Aksoy, Singapurlu paydaşlarının da bu projeye epey inandıklarını söyleyerek, “İstekli olmasalardı inanın bizi 10 yıl beklemezlerdi” yorumunu yaptı. Aksoy Holding Kurucu ve İdare Şurası Lideri Erdal Aksoy’a sorularımız ve cevapları şöyleki:
Petkim’in özelleştirilmesi ihalesine bir arada girerek Azerbaycan devlet petrol şirketi Socar’ın Türkiye’ye gelmesine vesile olmuştunuz. Socar, Petkim’le girdiği Türkiye’ye Star Rafinerisi, TANAP derken 18- 20 milyar dolar yatırdı. Bu fitili siz ateşlemiş oldunuz. Son senelerda siz de, Lider Yardımcınız ve oğlunuz Batu Aksoy da elinizde, bilgisayarınızda bir evrak ile dolaşıyorsunuz: “Endüstri Parkı”… Singapur modeli bir “Endüstri Parkı” öneriyorsunuz. Hükümetler yıllardır bölgesel teşvikler uyguluyor, ona stratejik teşvikler, Ar-Ge teşvikleri ekliyor. “Endüstri Parkı” nasıl bir fark yaratacak?
Bir elektronik mühendisi olarak iş hayatına atıldığımda, bugüne kadar yapılmayanı yapmayı ve olabildiğince memleketler arası şirketlerle işbirliği içerisinde dünyaya açılmayı kendime amaç olarak belirlemiştim. Bu konuda biroldukca zorlukların üstesinden gelerek, kıymetli bir aralık katettim. Bu sefer edindiğim birikimleri ülkem için nasıl değerlendirebilirim, torunlarıma daha yeterli bir ülke bırakmak için ben neler yapabilirim çabasına düştüm. Türkiye iktisadına taraf veren projelerden daha büyüklerinde de aktif roller aldım. Ülkem için kıymet yaratacak projelerde olmak her vakit önceliğim oldu.
Singapur Modeli Sanayi Parkı, yüksek teknolojiye dayalı kalkınma atılımı için geliştirilmiş yeni kuşak sanayi kümelenmesi ve sosyo-kültürel gelişme modelidir, yani içerisinde akıllı kenti de barındırmaktadır ve etrafındaki demografiyi yeni yetkinliklerle donatmaktadır. Sanayi Parkları bununla birlikte akıllı yönetişimi, yeşil kentleşme modeli ve çıktıları ile bir daha sonraki üretim yatırımının kümelenmeye katılması için motive edici olmaktadır. Sanayi parkları, tüm varlıkların hayatına katkı sağlayacak , kalkınmayı destekleyecek, iklim değişikliğine karşı dayanıklılığını artıracak yenilikçi, sürdürülebilir kapsayıcı uygulama ile radikal ve süratli bir değişim, bütünsel yaklaşım ile dönüşüm projesidir.
Geçtiğimiz haftalarda katıldığım, COVID-19 daha sonrası dünya ve Türkiye gündemini ele alan Forum İstanbul Konferansı’nın “Yeni Dünya Tertibinde Akıllı Kentlerin Geleceği” temalı oturumunda akıllı kentleri ve bileşenlerini ele aldık. İşte bizim projemiz, bütün bunları en yeterli uygulayıcı Singapurluların nezaretinde sağlayan, başka kentlerimizin de akıllı kentlere evrilmesinde rol model olacak laboratuvar bir uygulamadır.
Yatırımcı finansman getirecek
Singapurlu paydaşlarınızla bir arada Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde milletlerarası yatırımcılar için bir teknoloji üretim üssü, model kent kurmak istediğinizi lisana getiriyorsunuz. Bunu, “Türkiye’nin kalkınma projesi” olarak görüyorsunuz. Singapurlu paydaşlarınız bu projede yer almak için istekli mi? Projenin hayata geçmesi için ne kadar finansman gerekecek?
Singapurlu paydaşlarımızın bu projeye fazlaca inandıklarını ve projenin başından itibaren kendileriyle bağlantımızın çok güçlü olduğunu söyleyebilirim. İstekli olmasalardı inanın bizi 10 yıl beklemezlerdi. Bu çerçevede Singapurluların çalışma usulü konusunda sizi özetlemek gerekirse bilgilendirmek isterim. Bugün araştırdığınızda dünyanın bir hayli yerinde hayata geçirdikleri bu üslup uygulamaların hepsi başarılı. Prensipleri, yatırımın yapıldığı ülkenin ve kendilerinin istek edilen dönüşümü elde etme konusunda başarılı olmaları, tıpkı vakitte portföylerindeki tüm yatırımcılara yanlış bir teklifte bulunmamak ve kendi reputasyonlarını riske atmamaktır.
Aksoy Holding olarak Surbana Jurong ile bu planlamaya yıllarımızı verdik. Evvel tasarlıyoruz, yönetişim planını hazırlıyoruz, lokal gücün pazara çıkış stratejisini belirliyoruz, orta malın ve son eserin pazar araştırmasını yapıyoruz. Sanayi Parkı’nın yönetişim planını hazırlıyoruz, bu dallardaki en kuvvetli kurumlara niye bizim Sanayi Parkı’mızın en gerçek yatırım yeri olduğunu anlatıyoruz. Surbana Jurong-Aksoy iştirakindeki İdare Şirketi’nin üstleneceği Sanayi Parkı içi müsaadeler süreci ile bütün yatırım müsaadeleri bir noktadan alınıp, yatırımcının süratle yatırıma geçmesi sağlanıyor. olağan olarak ki her basamakta kamu idaresi ile lokal mevzuata tam ahenk aslı ile hareket ediyoruz. Yatırımcının muhtaçlık duyacağı yetkinliklerin gelişimi ve sosyokültürel habitat için bir daha planlamayı yatırımcı ile birlikte yapıyoruz, yerleşim, sanat ve kültür merkezleri, rekreasyon alanları ve sürdürülebilir tarım alanları ile yeşil kentleşmeyi oluşturuyoruz. Her yatırımcı kendi finansmanı ile geliyor. Yatırımcının yatırım sonucu toplumsal gelişmenin sağlanması için tetikleyici öge. Her kurulacak tesis kendi ekosistem gereksinimlerinin finansmanının önünü açıyor. Kredi kuruluşları, planlı ve bütünsel gelişime duyduğu itimatla bu modelin ortasında olmanın yolunu arıyor. Bu çerçevede proje için devletin yapacağı yatırım fazlarla yer tahsisi yapıp, yalnızca altyapıyı üstlenmek olacaktır. Denenmiş ve başarılı olmuş bir model olması bu inancı artırıyor.
Türkiye’nin yeni öyküsünü yazıyoruz
Milletlerarası reyting kuruluşları Türkiye’yi “yatırım yapılabilir ülke” kategorisinden çıkardı. Memleketler arası yatırımcılar için riskleri ortaya koyan CDS’lere bakılınca Türkiye hak etmediği seviyede yüksek riskte görünüyor. Hal bu biçimde iken memleketler arası yatırımcıları Diyarbakır-Şanlıurfa sınırına çekmek mümkün müdür?
Bizim modelimiz tam da bu noktayı hedefl iyor. Türkiye’nin yeni kıssasını yazıyoruz, bölgesel kümelenme ve yerinde idare. Süratli süreçler, ehil ve kendini daima yenileyen işgücü, bütünselliği bir “Endüstri Parkı”ndan başkasına bağlanarak sağlanmış sürdürülebilir bir model. Pınarın başından denize ulaşan planlı bir gelişim modeli. Yatırımcı daha fazla bir itimat aramıyor. CDS geriden gelen bir inanç göstergesidir, risklerinizi değerlendirenlere o risklerin olmadığını ispat etmeli ve yatırımcıya makul getiri imkanı sağlamalısınız. Yatırıma dayalı büyüme ile toplam gelir artar, orta gelir tuzağından yüksek teknoloji yatırımları ile ek gelir sağlayarak yani dünya toplam gayri safi ulusal hasılasından daha yüksek hisse alarak ve o pastayı da yerinde teknoloji gelişimi ile büyüterek çıkabilirsiniz. bu biçimde CDS’ler düşer ve daha hayli yatırım yapılır hale gelirsiniz. Modelimiz, Türkiye’yi daima ve sürdürülebilir “yatırım yapılan ülke” haline getirecektir. Milletlerarası şirketler ve yatırımcılar, bir ülkede yatırım yapabilmek için güvendikleri memleketler arası fonların referansını almak isterler.
Ortağımız Surbana Jurong dünyanın en büyük 2-3 fonundan birisi olan Temasek’in bir kuruluşudur. Temasek’in 1 milyar ile referans iştiraki en az 30- 50 milyarlık yatırımın çarçabuk gelmesine imkan verecektir. Projemizdeki kilit çıkış noktalarımızdan birisi bu konudur.
Singapur mevzuatı geçerli olacak
Memleketler arası yatırımcılar vakit zaman Türkiye’deki hukuksal teminat ile ilgili tasalarını de lisana getiriyor. Hedefl ediğiniz “Endüstri Parkı”na gelecek şirketler için Dubai’deki üzere “yabancı yatırımcıya özel” bir “hukuki alan” yaratılmasını mı isteyeceksiniz? Yoksa “Endüstri Parkı” için yola çıkılmasına kadar “hukuk reformu”nun devreye girmesiyle milletlerarası yatırımcıların tereddütlerinin ortadan kalkacağını mı düşünüyorsunuz?
Yabancı yahut yerli ayrımı olmayan, temel düzenlemesi yasa ve ikincil mevzuatla teminat altına alınmış kendi yönetişimini kendi ortasında sağlayan bir model öneriyoruz. Yatırımcının önünü açacak da bu model olacak. İmal ve genişleme devrindeki müsaade yahut işletme süreçleri tek noktada lokal idare şirketinde toplanacak. Benzeri uygulamaları ülkemizde yapıyoruz, Özgür Ticaret Bölgeleri, Organize Sanayi Bölgeleri ve sektörel Entegre Üretim Bölgeleri modelinin karma yapısından oluşturulmuş bir düzenleme ile çalışacak. Memleketler arası başarısı kanıtlanmış olduğu için hem yatırımcılar birebir vakitte kredi kuruluşlarının rastgele bir tereddüdü olmayacak. “Endüstri Parkı”nda ticari konularda, bilhassa yatırımlarda Singapur mevzuatı geçerli olacaktır. Bu konu da projemizin başka bir kilit noktasıdır. Dubai’dekinin bir benzeridir.
Teşebbüsçü olun, hayal kurun ve fazlaca çalışın
Üniversite son sınıfta bulunan, yeni mezun olan gençlere Erdal Aksoy’un geçmiş tecrübelerine dayanan hangi tavsiyeleriniz olur? Girişimcilik mi, çabucak bir yerlerde işe başlayıp profesyonel yöneticilikte meslek seyahatine çıkmak mı? Girişimcilere ayrıyeten neler söylemek istersiniz? Siz olsanız bugün nerede, hangi bölümde kolları sıvardınız?
Bu hususta Paul Auster’ın bir kelamını fazlaca beğenirim. “Hayallerinin peşinden koş, bir gün kesinlikle yorulacaklardır.” İster girişimcilik, ister kurumsal bir hayat, nasıl bir tercih yaparlarsa yapsınlar hayal kurmalarını ve fazlaca çalışmalarını tavsiye ederdim. Çok genç yaşlardan itibaren çalışma hayatının içerisindeydim. Tam bir bakılırsav insanı olduğumu söyleyebilirim. Bugüne kadar bir fazlaca farklı dalı deneyimledim. İş yaptığım her alanı fazlaca düzgün araştırdım, çalıştım ve öğrendim. Bu niçinle fazlaca araştırmalarını, dünyadaki misal örneklerini takip etmelerini önerebilirim. Gençlere teşebbüsçü olmalarını tavsiye ediyorum. Hayata olumlu istikametten bakmanın epeyce kıymetli olduğunu düşünüyorum. Hayatta her şey planladığınız üzere gitmeyebilir. Başarmanın vakit içinde, sabırla, uzun vadeli perspektifl e ve içinizdeki olumlu kanıyı korumakla ilgili olduğuna inanıyorum. olağan olarak ortasından geçtiğimiz süreçte gençlerin korkularını anlayabiliyorum. Lakin kimi vakit zorluklar insanın karşısına fırsat pencereleri de sunabiliyor. Ülkemizin potansiyeline gönülden inanıyor, gençlere güveniyorum.
Türkiye’nin gücüne olan inancımız tam
Siz “Endüstri Parkı”nı anlatırken, “Hammadde değil teknoloji devrindeyiz” diyorsunuz. halbuki bugün Petkim’in ürettiği hammaddeye dayalı üretim yapan hangi endüstrici ile konuşsak, “Türkiye’ye 4-5 Petkim daha lazım” diyerek yaşadıkları ezayı lisana getiriyorlar. Aslında buna emsal talepler yıllardır lisana getiriliyor. Petkim gibisi yeni yatırımlar niye gündeme gelmiyor? Türkiye’de bir-iki Petkim daha kurmak o kadar mı güç? Türkiye’de bu güç yok mu?
Ülkemin gücüne olan inancım bu ve gibisi yatırımların ülkeme kıymet yaratmasına vesile oldu. Özel kesimin bir rafineri inşa edeceğine 2000’li senelera kadar inanır mıydınız? Ülkemize bu yatırımlardan daha fazlasını kazandırabileceğimize inancım tamdır. Ülkenin planlı ve sürdürülebilir büyümesi bir daldan epey yatırım değil, portföyünü çeşitlendirmiş ve memleketler arası alanda rekabet edebilecek yatırımlarla sağlanacak, bunun için de bölgesel işbirlikleri ve kümelenme modelleri öne çıkacak. Sermaye akışları bu kaynaklardan yaratılan kıymetlerin paydaşları içinde hakkaniyetli bölüşümü ile artacak, bu durum bölge halkının refahının artışına yönelecek. Biz büyük yatırımları daima müdafaa duvarları ardına sığınmamış alanları özgürleştirerek hayata geçirdik. Refahı daha verimli üretim ve tüketim ile artıracağız. Bunun için de daha fazlaca ve daha verimli yatırıma ve daha uzman insan gücüne gereksinimimiz var. Sermaye gücümüz sınırlıysa yatırım ortamının cazipliğini artırmak ve bizim Aksoy ve Turcas Kümesi Şirketlerinde muvaffakiyetle uyguladığımız üzere kuvvetli paydaşlıklar kurmaya muhtaçlığımız var. Bizim modelimiz yatırım ortamının cazipliğini artıyor olacak. Türkiye’nin gücüne ve sahip olduklarına inancımız tam. Bu büyüklükteki yatırımları özel kesim tarafınca yapabilmiş bir ülkenin “Endüstri Parkı” modeli ile daha fazlasını yapacağını bir arada bakılırsaceğiz.
‘Girişimci Ekonomi’ gelişecek ‘yeşil şehirleşme’ sağlanacak
Kurulacak “Endüstri Parkı”nda 300 bin şahsa süreksiz istihdam sağlanabileceğini belirtiyorsunuz. İnşaat basamağı için bölgeden takım bulunabilir. Ayrıyeten, 10 yıl ortasında kurulacak fabrika ve iş yerlerinde 100 bin kişinin istihdam edilebileceğini lisana getiriyorsunuz. Kelam konusu fabrikalarda çalışmak üzere bölgeden yeteri kadar insan kaynağı sağlamak mümkün olur mu? Örneğin üniversite mezunlarını İstanbul’un Doğusundaki Gebze’ye, Batısındaki Çerkezköy’e bile yönlendirmek kolay olmuyor. Diyarbakır-Şanlıurfa çizgisine yönelmeleri nasıl sağlanacak?
Bizim modelimizde en büyük beklentimiz teşebbüs iktisadını Türkiye’de geliştirmek olacak. Bugün teknoloji, teknolojik üretim, Ar-Ge faaliyetlerini desteklemeye her zamankinden çok gereksinimimiz var. Birbirinden pahalı genç mühendisimiz, yazılımcılarımız, genç girişimcilerimiz bulunuyor. Teşebbüs iktisadı ile gençlere istihdam sağlamış, inovasyona dayalı milletlerarası bir çalışma platformu sunmuş olacağız. Milletlerarası kuruluşların geleceği bir bölgeye gençlerin de ilgisi ağır olacaktır. Girişimcilik ekosistemindeki gençlerin imza attığı muvaffakiyetleri gururla takip ediyorum. Girişimcilere, start-up’lara hayli daha yeterli imkanlar sunabileceğimize inanıyorum. “Endüstri Parkı” modeli bizi çarçabuk bilgi iktisadından sermaye sahipleri ile girişimcilerin oluşturacağı “girişimci ekonomi”ye yöneltecektir. Dünyada gelişen teknolojilerin getirdiği Siber Güvenlik riskine karşı en değerli önlem ise Kendi Bilgi Merkeziniz olmasıdır. Bu saha gençlerimiz için epey büyük bir potansiyel arz etmektedir. Bugün genç nüfusumuz öğrenme ve deneyimlemeyi arıyor. Pandeminin bize öğrettiği en değerli konu lokasyondan bağımsız olarak hayat kalitemizi her gün artırmamız. ömrün ne kadar süreceğinin tek belirleyicisi biz değiliz, kolektif bir gelişim için lokasyon bağımsız olacağız. Kuracağımız sanayi parkları ile eş vakitli çağdaş ve yeşil kentleşme sağlayacağız. Temel eğitimden yüksek eğitime kadar ilgili bölümün istek ettiği bölgesel odaklı gelişim planını temin edeceğiz, mevcut okulların ve üniversitelerin odaklı eğitimi kadar yeni okulların kurulmasını sağlayacağız. Yerleşke kentlerimizde kültür merkezlerinden, spor tesislerine, sanat faaliyetlerinden tarıma kadar geniş bir yelpazede çekim alanları yaratacağız. Tertipli bir gelişimi mahallî idare şirketi üzerinden temin edeceğiz. Bu gelişim planı her paydaşı için çekim alanı olacak.
‘Endüstri Parkı’ tedarik kapısını süratle açabilecek
Pandemiyle birlikte başta ABD olmak üzere gelişmiş Batı ülkeleri tedarik merkezlerini Çin’e kaydırmış olmaktan pişmanlık duydu. Tedarik pastasında Çin’in hissesi yüzde 22 seviyesinde. Pandemiyle birlikte bilhassa ABD’nin yeni “tedarik merkezi” arayışları olacak üzere görünüyor. Sizin önerdiğiniz “Endüstri Parkı” bu biçimde bir periyotta fırsat kapısı açabilir mi?
“Endüstri Parkı”, bu kapıyı süratli açmamızı sağlayacak, Çin’in, Singapur’un kendine has Sanayi Parkı modelleri var, biz de Orta Asya, Kafk asya, Ortadoğu ve Anadolu’nun kendi Sanayi Parkı modelini yaratıyoruz. Fırsatı kıymete dönüştürmek için araçlardan birini sunuyoruz. Global pastadan daha büyük hisse alabilmemizi ve pastayı büyütebilmemizi bu ve gibisi modeller sağlayacaktır. Birbirine birden çok koridor ile bağlı, o bölgede hangi alanda yetkinseniz ve kaynağa sahipseniz ve en çok pahası en yüksek randımanla yaratıyorsanız o alana odaklanacaksınız. Bu da size global ölçekte doğal bir rekabet avantajı getirecek, beraberinde yarattığınız pahası araştırma geliştirmeye de ayırarak akademinin sanayi ile bütünleşmesini de kuvvetlendireceksiniz.
Teşviklerin yetmediğini gördüm, rekabet üstünlüğü de gerekiyor
“Endüstri Parkı” için spesifik adres olarak Diyarbakır-Şanlıurfa ortasını düşündüğünüzü biliyoruz. Bu seçiminizin özel bir sebebi var mı? Milletlerarası teknoloji şirketleri Diyarbakır-Şanlıurfa içindeki bölgeye gelmek ister mi? Onları çekmek için mevcut teşviklerden farklı cazip sayılacak neler sunulabilir?
Anavatan Partisi İstanbul Vilayet Başkanlığı nazaranvini yürüttüğüm periyottaki tecrübelerim bana Türkiye’nin problemlerini daha yakından tespit etme imkanı verdi. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun refah düzeyini dilek edilen noktaya getiremiyorduk. Teşvikler tahlil değildi. Bölgenin rastgele bir rekabet üstünlüğü yoktu. Siyaseti bıraktıktan daha sonra, bu biçimde bir bölgenin rekabet üstünlüğüne kavuşması için gereken teknolojik gelişmeleri ve dünyadaki başarılı uygulamaları araştırdım. En güzel tahlilin Singapur modeli “Endüstri Parkı” olduğunu ve bu uygulama ile bu bölgenin ülkenin kalkınmasına büyük katkı sağlayabilecek, kısa bir söz ile bölgenin rekabet üstünlüklerini haiz olabileceğini gördüm. Bu bölge, pazarın ve yeraltı kaynaklarının tam ortasında yer alıyor. Ceyhan büyük bir petro-kimya altyapısına kavuşacaktır. Sanayi parkında bu hammaddeler yüksek katma pahalı eserlere dönüşecektir. birebir vakitte bölgenin verimli toprakları ve tarihi kıymetlerden kaynaklı turizm, tartışmasız üstünlükler sağlamaktadır. İştirakimiz, İpek Yolu sınırının güzergahlarından biri olan Kazakistan-Azerbaycan/NahcivaniDoğu ve Güneydoğu Anadolu-Akdeniz Bölgesinde kümelenme modeline dayalı yüksek teknoloji sanayi parkları kurulması üzerine de Azerbaycan ve Kazakistan Devletleri ile temasları yürütmektedir. bu vakitte Türkiye’nin jeostratejik pozisyonu bir defa daha ön plana çıktı. Pandemi niçiniyle dünya genelinde tedarik zincirinde yaşanan sıkıntılar, lojistik bölümünde ortaya çıkan zorluklar, üretim ve tüketim noktalarının ortasında bulunan Türkiye için yeni fırsatları ortaya çıkarıyor. Süveyş Kanalı’ndaki gemi karaya oturduğunda, tüm dünyada ticari faaliyetlerin nasıl aksadığını daima birlikte gördük. Bu durum bizim ülkemizin coğrafik pozisyonunun ne kadar değerli olduğunu bizlere yeniden gösterdi. Tedarik zincirinde yaşanan problemlerden ders çıkaracak olan firmalar bu tıp zorlukları yaşamamak için üretimlerini hangi ülkelere kaydırmaları gerektiğini hesap ediyorlar. Belirledikleri ülkelere yeni üretim üssü kurmaya başlıyorlar. Umuyoruz ki, Türkiye bu ülkelerden birisi olacak. Mevcut teşvikler, proje büyüklüklerine ve ülkeye sağladıkları ithalatı ikamesi ile derecelendirilebilirler. Modelimiz her yerin kendi mahallî gücünden de yarar sağlamak üzere. Bölgedeki konvansiyonel yatırımların daha yüksek katma paha sağlaması için gereksinimi olan hammadde girdisinden AriGe katkısına kadar geniş bir yelpazede düşünüyoruz.
Okumaya devam et...
Aksoy Holding Kurucu ve İdare Heyeti Lideri Erdal Aksoy “Gündem Özel” sohbetimizde sorularımızı yanıtlarken, “Endüstri Parkı” önerisi için “Singapur Modeli Sanayi Parkı, yüksek teknolojiye dayalı kalkınma atağı için geliştirilmiş yeni jenerasyon sanayi kümelenmesi ve sosyo-kültürel gelişme modelidir” dedi. Aksoy, Singapurlu paydaşlarının da bu projeye epey inandıklarını söyleyerek, “İstekli olmasalardı inanın bizi 10 yıl beklemezlerdi” yorumunu yaptı. Aksoy Holding Kurucu ve İdare Şurası Lideri Erdal Aksoy’a sorularımız ve cevapları şöyleki:
Petkim’in özelleştirilmesi ihalesine bir arada girerek Azerbaycan devlet petrol şirketi Socar’ın Türkiye’ye gelmesine vesile olmuştunuz. Socar, Petkim’le girdiği Türkiye’ye Star Rafinerisi, TANAP derken 18- 20 milyar dolar yatırdı. Bu fitili siz ateşlemiş oldunuz. Son senelerda siz de, Lider Yardımcınız ve oğlunuz Batu Aksoy da elinizde, bilgisayarınızda bir evrak ile dolaşıyorsunuz: “Endüstri Parkı”… Singapur modeli bir “Endüstri Parkı” öneriyorsunuz. Hükümetler yıllardır bölgesel teşvikler uyguluyor, ona stratejik teşvikler, Ar-Ge teşvikleri ekliyor. “Endüstri Parkı” nasıl bir fark yaratacak?
Bir elektronik mühendisi olarak iş hayatına atıldığımda, bugüne kadar yapılmayanı yapmayı ve olabildiğince memleketler arası şirketlerle işbirliği içerisinde dünyaya açılmayı kendime amaç olarak belirlemiştim. Bu konuda biroldukca zorlukların üstesinden gelerek, kıymetli bir aralık katettim. Bu sefer edindiğim birikimleri ülkem için nasıl değerlendirebilirim, torunlarıma daha yeterli bir ülke bırakmak için ben neler yapabilirim çabasına düştüm. Türkiye iktisadına taraf veren projelerden daha büyüklerinde de aktif roller aldım. Ülkem için kıymet yaratacak projelerde olmak her vakit önceliğim oldu.
Singapur Modeli Sanayi Parkı, yüksek teknolojiye dayalı kalkınma atılımı için geliştirilmiş yeni kuşak sanayi kümelenmesi ve sosyo-kültürel gelişme modelidir, yani içerisinde akıllı kenti de barındırmaktadır ve etrafındaki demografiyi yeni yetkinliklerle donatmaktadır. Sanayi Parkları bununla birlikte akıllı yönetişimi, yeşil kentleşme modeli ve çıktıları ile bir daha sonraki üretim yatırımının kümelenmeye katılması için motive edici olmaktadır. Sanayi parkları, tüm varlıkların hayatına katkı sağlayacak , kalkınmayı destekleyecek, iklim değişikliğine karşı dayanıklılığını artıracak yenilikçi, sürdürülebilir kapsayıcı uygulama ile radikal ve süratli bir değişim, bütünsel yaklaşım ile dönüşüm projesidir.
Geçtiğimiz haftalarda katıldığım, COVID-19 daha sonrası dünya ve Türkiye gündemini ele alan Forum İstanbul Konferansı’nın “Yeni Dünya Tertibinde Akıllı Kentlerin Geleceği” temalı oturumunda akıllı kentleri ve bileşenlerini ele aldık. İşte bizim projemiz, bütün bunları en yeterli uygulayıcı Singapurluların nezaretinde sağlayan, başka kentlerimizin de akıllı kentlere evrilmesinde rol model olacak laboratuvar bir uygulamadır.
Yatırımcı finansman getirecek
Singapurlu paydaşlarınızla bir arada Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde milletlerarası yatırımcılar için bir teknoloji üretim üssü, model kent kurmak istediğinizi lisana getiriyorsunuz. Bunu, “Türkiye’nin kalkınma projesi” olarak görüyorsunuz. Singapurlu paydaşlarınız bu projede yer almak için istekli mi? Projenin hayata geçmesi için ne kadar finansman gerekecek?
Singapurlu paydaşlarımızın bu projeye fazlaca inandıklarını ve projenin başından itibaren kendileriyle bağlantımızın çok güçlü olduğunu söyleyebilirim. İstekli olmasalardı inanın bizi 10 yıl beklemezlerdi. Bu çerçevede Singapurluların çalışma usulü konusunda sizi özetlemek gerekirse bilgilendirmek isterim. Bugün araştırdığınızda dünyanın bir hayli yerinde hayata geçirdikleri bu üslup uygulamaların hepsi başarılı. Prensipleri, yatırımın yapıldığı ülkenin ve kendilerinin istek edilen dönüşümü elde etme konusunda başarılı olmaları, tıpkı vakitte portföylerindeki tüm yatırımcılara yanlış bir teklifte bulunmamak ve kendi reputasyonlarını riske atmamaktır.
Aksoy Holding olarak Surbana Jurong ile bu planlamaya yıllarımızı verdik. Evvel tasarlıyoruz, yönetişim planını hazırlıyoruz, lokal gücün pazara çıkış stratejisini belirliyoruz, orta malın ve son eserin pazar araştırmasını yapıyoruz. Sanayi Parkı’nın yönetişim planını hazırlıyoruz, bu dallardaki en kuvvetli kurumlara niye bizim Sanayi Parkı’mızın en gerçek yatırım yeri olduğunu anlatıyoruz. Surbana Jurong-Aksoy iştirakindeki İdare Şirketi’nin üstleneceği Sanayi Parkı içi müsaadeler süreci ile bütün yatırım müsaadeleri bir noktadan alınıp, yatırımcının süratle yatırıma geçmesi sağlanıyor. olağan olarak ki her basamakta kamu idaresi ile lokal mevzuata tam ahenk aslı ile hareket ediyoruz. Yatırımcının muhtaçlık duyacağı yetkinliklerin gelişimi ve sosyokültürel habitat için bir daha planlamayı yatırımcı ile birlikte yapıyoruz, yerleşim, sanat ve kültür merkezleri, rekreasyon alanları ve sürdürülebilir tarım alanları ile yeşil kentleşmeyi oluşturuyoruz. Her yatırımcı kendi finansmanı ile geliyor. Yatırımcının yatırım sonucu toplumsal gelişmenin sağlanması için tetikleyici öge. Her kurulacak tesis kendi ekosistem gereksinimlerinin finansmanının önünü açıyor. Kredi kuruluşları, planlı ve bütünsel gelişime duyduğu itimatla bu modelin ortasında olmanın yolunu arıyor. Bu çerçevede proje için devletin yapacağı yatırım fazlarla yer tahsisi yapıp, yalnızca altyapıyı üstlenmek olacaktır. Denenmiş ve başarılı olmuş bir model olması bu inancı artırıyor.
Türkiye’nin yeni öyküsünü yazıyoruz
Milletlerarası reyting kuruluşları Türkiye’yi “yatırım yapılabilir ülke” kategorisinden çıkardı. Memleketler arası yatırımcılar için riskleri ortaya koyan CDS’lere bakılınca Türkiye hak etmediği seviyede yüksek riskte görünüyor. Hal bu biçimde iken memleketler arası yatırımcıları Diyarbakır-Şanlıurfa sınırına çekmek mümkün müdür?
Bizim modelimiz tam da bu noktayı hedefl iyor. Türkiye’nin yeni kıssasını yazıyoruz, bölgesel kümelenme ve yerinde idare. Süratli süreçler, ehil ve kendini daima yenileyen işgücü, bütünselliği bir “Endüstri Parkı”ndan başkasına bağlanarak sağlanmış sürdürülebilir bir model. Pınarın başından denize ulaşan planlı bir gelişim modeli. Yatırımcı daha fazla bir itimat aramıyor. CDS geriden gelen bir inanç göstergesidir, risklerinizi değerlendirenlere o risklerin olmadığını ispat etmeli ve yatırımcıya makul getiri imkanı sağlamalısınız. Yatırıma dayalı büyüme ile toplam gelir artar, orta gelir tuzağından yüksek teknoloji yatırımları ile ek gelir sağlayarak yani dünya toplam gayri safi ulusal hasılasından daha yüksek hisse alarak ve o pastayı da yerinde teknoloji gelişimi ile büyüterek çıkabilirsiniz. bu biçimde CDS’ler düşer ve daha hayli yatırım yapılır hale gelirsiniz. Modelimiz, Türkiye’yi daima ve sürdürülebilir “yatırım yapılan ülke” haline getirecektir. Milletlerarası şirketler ve yatırımcılar, bir ülkede yatırım yapabilmek için güvendikleri memleketler arası fonların referansını almak isterler.
Ortağımız Surbana Jurong dünyanın en büyük 2-3 fonundan birisi olan Temasek’in bir kuruluşudur. Temasek’in 1 milyar ile referans iştiraki en az 30- 50 milyarlık yatırımın çarçabuk gelmesine imkan verecektir. Projemizdeki kilit çıkış noktalarımızdan birisi bu konudur.
Singapur mevzuatı geçerli olacak
Memleketler arası yatırımcılar vakit zaman Türkiye’deki hukuksal teminat ile ilgili tasalarını de lisana getiriyor. Hedefl ediğiniz “Endüstri Parkı”na gelecek şirketler için Dubai’deki üzere “yabancı yatırımcıya özel” bir “hukuki alan” yaratılmasını mı isteyeceksiniz? Yoksa “Endüstri Parkı” için yola çıkılmasına kadar “hukuk reformu”nun devreye girmesiyle milletlerarası yatırımcıların tereddütlerinin ortadan kalkacağını mı düşünüyorsunuz?
Yabancı yahut yerli ayrımı olmayan, temel düzenlemesi yasa ve ikincil mevzuatla teminat altına alınmış kendi yönetişimini kendi ortasında sağlayan bir model öneriyoruz. Yatırımcının önünü açacak da bu model olacak. İmal ve genişleme devrindeki müsaade yahut işletme süreçleri tek noktada lokal idare şirketinde toplanacak. Benzeri uygulamaları ülkemizde yapıyoruz, Özgür Ticaret Bölgeleri, Organize Sanayi Bölgeleri ve sektörel Entegre Üretim Bölgeleri modelinin karma yapısından oluşturulmuş bir düzenleme ile çalışacak. Memleketler arası başarısı kanıtlanmış olduğu için hem yatırımcılar birebir vakitte kredi kuruluşlarının rastgele bir tereddüdü olmayacak. “Endüstri Parkı”nda ticari konularda, bilhassa yatırımlarda Singapur mevzuatı geçerli olacaktır. Bu konu da projemizin başka bir kilit noktasıdır. Dubai’dekinin bir benzeridir.
Teşebbüsçü olun, hayal kurun ve fazlaca çalışın
Üniversite son sınıfta bulunan, yeni mezun olan gençlere Erdal Aksoy’un geçmiş tecrübelerine dayanan hangi tavsiyeleriniz olur? Girişimcilik mi, çabucak bir yerlerde işe başlayıp profesyonel yöneticilikte meslek seyahatine çıkmak mı? Girişimcilere ayrıyeten neler söylemek istersiniz? Siz olsanız bugün nerede, hangi bölümde kolları sıvardınız?
Bu hususta Paul Auster’ın bir kelamını fazlaca beğenirim. “Hayallerinin peşinden koş, bir gün kesinlikle yorulacaklardır.” İster girişimcilik, ister kurumsal bir hayat, nasıl bir tercih yaparlarsa yapsınlar hayal kurmalarını ve fazlaca çalışmalarını tavsiye ederdim. Çok genç yaşlardan itibaren çalışma hayatının içerisindeydim. Tam bir bakılırsav insanı olduğumu söyleyebilirim. Bugüne kadar bir fazlaca farklı dalı deneyimledim. İş yaptığım her alanı fazlaca düzgün araştırdım, çalıştım ve öğrendim. Bu niçinle fazlaca araştırmalarını, dünyadaki misal örneklerini takip etmelerini önerebilirim. Gençlere teşebbüsçü olmalarını tavsiye ediyorum. Hayata olumlu istikametten bakmanın epeyce kıymetli olduğunu düşünüyorum. Hayatta her şey planladığınız üzere gitmeyebilir. Başarmanın vakit içinde, sabırla, uzun vadeli perspektifl e ve içinizdeki olumlu kanıyı korumakla ilgili olduğuna inanıyorum. olağan olarak ortasından geçtiğimiz süreçte gençlerin korkularını anlayabiliyorum. Lakin kimi vakit zorluklar insanın karşısına fırsat pencereleri de sunabiliyor. Ülkemizin potansiyeline gönülden inanıyor, gençlere güveniyorum.
Türkiye’nin gücüne olan inancımız tam
Siz “Endüstri Parkı”nı anlatırken, “Hammadde değil teknoloji devrindeyiz” diyorsunuz. halbuki bugün Petkim’in ürettiği hammaddeye dayalı üretim yapan hangi endüstrici ile konuşsak, “Türkiye’ye 4-5 Petkim daha lazım” diyerek yaşadıkları ezayı lisana getiriyorlar. Aslında buna emsal talepler yıllardır lisana getiriliyor. Petkim gibisi yeni yatırımlar niye gündeme gelmiyor? Türkiye’de bir-iki Petkim daha kurmak o kadar mı güç? Türkiye’de bu güç yok mu?
Ülkemin gücüne olan inancım bu ve gibisi yatırımların ülkeme kıymet yaratmasına vesile oldu. Özel kesimin bir rafineri inşa edeceğine 2000’li senelera kadar inanır mıydınız? Ülkemize bu yatırımlardan daha fazlasını kazandırabileceğimize inancım tamdır. Ülkenin planlı ve sürdürülebilir büyümesi bir daldan epey yatırım değil, portföyünü çeşitlendirmiş ve memleketler arası alanda rekabet edebilecek yatırımlarla sağlanacak, bunun için de bölgesel işbirlikleri ve kümelenme modelleri öne çıkacak. Sermaye akışları bu kaynaklardan yaratılan kıymetlerin paydaşları içinde hakkaniyetli bölüşümü ile artacak, bu durum bölge halkının refahının artışına yönelecek. Biz büyük yatırımları daima müdafaa duvarları ardına sığınmamış alanları özgürleştirerek hayata geçirdik. Refahı daha verimli üretim ve tüketim ile artıracağız. Bunun için de daha fazlaca ve daha verimli yatırıma ve daha uzman insan gücüne gereksinimimiz var. Sermaye gücümüz sınırlıysa yatırım ortamının cazipliğini artırmak ve bizim Aksoy ve Turcas Kümesi Şirketlerinde muvaffakiyetle uyguladığımız üzere kuvvetli paydaşlıklar kurmaya muhtaçlığımız var. Bizim modelimiz yatırım ortamının cazipliğini artıyor olacak. Türkiye’nin gücüne ve sahip olduklarına inancımız tam. Bu büyüklükteki yatırımları özel kesim tarafınca yapabilmiş bir ülkenin “Endüstri Parkı” modeli ile daha fazlasını yapacağını bir arada bakılırsaceğiz.
‘Girişimci Ekonomi’ gelişecek ‘yeşil şehirleşme’ sağlanacak
Kurulacak “Endüstri Parkı”nda 300 bin şahsa süreksiz istihdam sağlanabileceğini belirtiyorsunuz. İnşaat basamağı için bölgeden takım bulunabilir. Ayrıyeten, 10 yıl ortasında kurulacak fabrika ve iş yerlerinde 100 bin kişinin istihdam edilebileceğini lisana getiriyorsunuz. Kelam konusu fabrikalarda çalışmak üzere bölgeden yeteri kadar insan kaynağı sağlamak mümkün olur mu? Örneğin üniversite mezunlarını İstanbul’un Doğusundaki Gebze’ye, Batısındaki Çerkezköy’e bile yönlendirmek kolay olmuyor. Diyarbakır-Şanlıurfa çizgisine yönelmeleri nasıl sağlanacak?
Bizim modelimizde en büyük beklentimiz teşebbüs iktisadını Türkiye’de geliştirmek olacak. Bugün teknoloji, teknolojik üretim, Ar-Ge faaliyetlerini desteklemeye her zamankinden çok gereksinimimiz var. Birbirinden pahalı genç mühendisimiz, yazılımcılarımız, genç girişimcilerimiz bulunuyor. Teşebbüs iktisadı ile gençlere istihdam sağlamış, inovasyona dayalı milletlerarası bir çalışma platformu sunmuş olacağız. Milletlerarası kuruluşların geleceği bir bölgeye gençlerin de ilgisi ağır olacaktır. Girişimcilik ekosistemindeki gençlerin imza attığı muvaffakiyetleri gururla takip ediyorum. Girişimcilere, start-up’lara hayli daha yeterli imkanlar sunabileceğimize inanıyorum. “Endüstri Parkı” modeli bizi çarçabuk bilgi iktisadından sermaye sahipleri ile girişimcilerin oluşturacağı “girişimci ekonomi”ye yöneltecektir. Dünyada gelişen teknolojilerin getirdiği Siber Güvenlik riskine karşı en değerli önlem ise Kendi Bilgi Merkeziniz olmasıdır. Bu saha gençlerimiz için epey büyük bir potansiyel arz etmektedir. Bugün genç nüfusumuz öğrenme ve deneyimlemeyi arıyor. Pandeminin bize öğrettiği en değerli konu lokasyondan bağımsız olarak hayat kalitemizi her gün artırmamız. ömrün ne kadar süreceğinin tek belirleyicisi biz değiliz, kolektif bir gelişim için lokasyon bağımsız olacağız. Kuracağımız sanayi parkları ile eş vakitli çağdaş ve yeşil kentleşme sağlayacağız. Temel eğitimden yüksek eğitime kadar ilgili bölümün istek ettiği bölgesel odaklı gelişim planını temin edeceğiz, mevcut okulların ve üniversitelerin odaklı eğitimi kadar yeni okulların kurulmasını sağlayacağız. Yerleşke kentlerimizde kültür merkezlerinden, spor tesislerine, sanat faaliyetlerinden tarıma kadar geniş bir yelpazede çekim alanları yaratacağız. Tertipli bir gelişimi mahallî idare şirketi üzerinden temin edeceğiz. Bu gelişim planı her paydaşı için çekim alanı olacak.
‘Endüstri Parkı’ tedarik kapısını süratle açabilecek
Pandemiyle birlikte başta ABD olmak üzere gelişmiş Batı ülkeleri tedarik merkezlerini Çin’e kaydırmış olmaktan pişmanlık duydu. Tedarik pastasında Çin’in hissesi yüzde 22 seviyesinde. Pandemiyle birlikte bilhassa ABD’nin yeni “tedarik merkezi” arayışları olacak üzere görünüyor. Sizin önerdiğiniz “Endüstri Parkı” bu biçimde bir periyotta fırsat kapısı açabilir mi?
“Endüstri Parkı”, bu kapıyı süratli açmamızı sağlayacak, Çin’in, Singapur’un kendine has Sanayi Parkı modelleri var, biz de Orta Asya, Kafk asya, Ortadoğu ve Anadolu’nun kendi Sanayi Parkı modelini yaratıyoruz. Fırsatı kıymete dönüştürmek için araçlardan birini sunuyoruz. Global pastadan daha büyük hisse alabilmemizi ve pastayı büyütebilmemizi bu ve gibisi modeller sağlayacaktır. Birbirine birden çok koridor ile bağlı, o bölgede hangi alanda yetkinseniz ve kaynağa sahipseniz ve en çok pahası en yüksek randımanla yaratıyorsanız o alana odaklanacaksınız. Bu da size global ölçekte doğal bir rekabet avantajı getirecek, beraberinde yarattığınız pahası araştırma geliştirmeye de ayırarak akademinin sanayi ile bütünleşmesini de kuvvetlendireceksiniz.
Teşviklerin yetmediğini gördüm, rekabet üstünlüğü de gerekiyor
“Endüstri Parkı” için spesifik adres olarak Diyarbakır-Şanlıurfa ortasını düşündüğünüzü biliyoruz. Bu seçiminizin özel bir sebebi var mı? Milletlerarası teknoloji şirketleri Diyarbakır-Şanlıurfa içindeki bölgeye gelmek ister mi? Onları çekmek için mevcut teşviklerden farklı cazip sayılacak neler sunulabilir?
Anavatan Partisi İstanbul Vilayet Başkanlığı nazaranvini yürüttüğüm periyottaki tecrübelerim bana Türkiye’nin problemlerini daha yakından tespit etme imkanı verdi. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun refah düzeyini dilek edilen noktaya getiremiyorduk. Teşvikler tahlil değildi. Bölgenin rastgele bir rekabet üstünlüğü yoktu. Siyaseti bıraktıktan daha sonra, bu biçimde bir bölgenin rekabet üstünlüğüne kavuşması için gereken teknolojik gelişmeleri ve dünyadaki başarılı uygulamaları araştırdım. En güzel tahlilin Singapur modeli “Endüstri Parkı” olduğunu ve bu uygulama ile bu bölgenin ülkenin kalkınmasına büyük katkı sağlayabilecek, kısa bir söz ile bölgenin rekabet üstünlüklerini haiz olabileceğini gördüm. Bu bölge, pazarın ve yeraltı kaynaklarının tam ortasında yer alıyor. Ceyhan büyük bir petro-kimya altyapısına kavuşacaktır. Sanayi parkında bu hammaddeler yüksek katma pahalı eserlere dönüşecektir. birebir vakitte bölgenin verimli toprakları ve tarihi kıymetlerden kaynaklı turizm, tartışmasız üstünlükler sağlamaktadır. İştirakimiz, İpek Yolu sınırının güzergahlarından biri olan Kazakistan-Azerbaycan/NahcivaniDoğu ve Güneydoğu Anadolu-Akdeniz Bölgesinde kümelenme modeline dayalı yüksek teknoloji sanayi parkları kurulması üzerine de Azerbaycan ve Kazakistan Devletleri ile temasları yürütmektedir. bu vakitte Türkiye’nin jeostratejik pozisyonu bir defa daha ön plana çıktı. Pandemi niçiniyle dünya genelinde tedarik zincirinde yaşanan sıkıntılar, lojistik bölümünde ortaya çıkan zorluklar, üretim ve tüketim noktalarının ortasında bulunan Türkiye için yeni fırsatları ortaya çıkarıyor. Süveyş Kanalı’ndaki gemi karaya oturduğunda, tüm dünyada ticari faaliyetlerin nasıl aksadığını daima birlikte gördük. Bu durum bizim ülkemizin coğrafik pozisyonunun ne kadar değerli olduğunu bizlere yeniden gösterdi. Tedarik zincirinde yaşanan problemlerden ders çıkaracak olan firmalar bu tıp zorlukları yaşamamak için üretimlerini hangi ülkelere kaydırmaları gerektiğini hesap ediyorlar. Belirledikleri ülkelere yeni üretim üssü kurmaya başlıyorlar. Umuyoruz ki, Türkiye bu ülkelerden birisi olacak. Mevcut teşvikler, proje büyüklüklerine ve ülkeye sağladıkları ithalatı ikamesi ile derecelendirilebilirler. Modelimiz her yerin kendi mahallî gücünden de yarar sağlamak üzere. Bölgedeki konvansiyonel yatırımların daha yüksek katma paha sağlaması için gereksinimi olan hammadde girdisinden AriGe katkısına kadar geniş bir yelpazede düşünüyoruz.
Okumaya devam et...