semaver
Active member
Emekli Tümgeneral Ahmet Yavuz: ‘Kurtuluş’un önderiyle sorunu olanın ‘Kurtuluş’la da sorunu vardır niye Ahmet Yavuz? 1985’te Kara Harp Akademisi’nden, 1991’de Silahlı Kuvvetler Akademisi’nden, 1995’te Fransa Silahlı Kuvvetler Akademisi’nden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi’nde milletlerarası alakalar alanında yüksek lisans yaptı. 1997-2000 içinde Paris Büyükelçiliği nezdinde kara ataşeliği bakılırsavinde bulundu. 2005’te tümgeneral oldu, Şırnak’ta 23. Jandarma Hudut Tümen Komutanlığı, Kara Harp Akademisi Komutanlığı ve Harp Akademileri Kurmay Başkanlığı yaptı. 2011’de Balyoz Davası’ndan 18 yıl mahpusa çarptırıldı, cezaevinde emekli edildi. 2014’te özgürlüğüne kavuştu, 2015’te beraat etti. TSK Üstün Yürek ve Feragat Madalyası sahibi olan Ahmet Yavuz, Asker ve Siyaset, En Uzun Gece, Vesayet Savaşları üzere kıymetli kitaplarına artık de 1155 alıntıyla değerli bir araştırmaya imza attığı “Başkomutan: tartışmasız Lider”i ekledi. Son günlerde Atatürk’e karşı taarruzların dozu artınca bize de emekli Tümgeneral Ahmet Yavuz’a sormak kaldı.
Ulusal Uğraş büyük bir inançla yürütüldü ve işgal bitirildi. Bu, işin askeri boyutuydu. Bu savaş tam bağımsız Türkiye’yi kurmak için verildi. Ulu liderin koyduğu “Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmak” maksadına çabucak hemen ulaşamadığımız dikkate alındığında ulusal gayret devam ediyor. Buna vurgu yapmak istedim. Kitapta geçmişi anlattım, lakin olabildiğince günümüz ve geleceğimizle bağ kurmaya çalıştım. Birtakım çıkarımlarda bulundum. Bunlardan birisi de budur.
– Atatürk ve arkadaşları bağımsızlığı kazandırdı, biz kaybetme noktasına mı getirdik?
Maalesef. Kurtuluş Savaşı esnasında üç yıl Türk askerleriyle birlikte yaşayan Hans Tröbst, 1925’te yazdığı kitapta (Mustafa Kemal’in Ordusunda Bir Alman Yüzbaşı, Kırmızı Kedi Yayınları) mealen şöyleki bir tabir kullanmış: “Türkler dünyanın en pak insanlarıdır. Şayet Mustafa Kemal’in yolundan giderlerse bunlarla kimse başa çıkamaz. Ancak o yolu bırakırlarsa bir daha başa dönerler.” Alışılmış tam olarak başa dönmedik, lakin kan akıtarak kazandığımız bağımsızlığımızı, Atatürk’ün yolunu tam olarak takip etmediğimiz için kaybetme noktasına geldik. Askeri zaferi ekonomik ve bilimsel zaferle taçlandıramadık.
– “Cehaleti yenemedik… Bilimin rehberliğinin kıymetini kavrayamadık… Üretim iktisadının bağımsızlıkta can damarı olduğunu bakılırsamedik… Ordunun millet için, onun varlığının bekası için elzem olduğu gerçeğini kavrayamadık” diyorsunuz. niye yapamadık?
Şuurumuz yetmedi. Gerek siyasi takımlar, gerekse ordunun büyük kumandanları vakit ortasında kendisi için bir varlık haline geldi. Milletin asli meselelerini çözmek yerine kendi iktidar meselelerini çözmeye yöneldiler. Güç, gelişmek için harcanmak yerine iç çatışmalara harcandı. Sonuç ortada.
– Kitabı yazma niçinlerinizden biri de ordu külçeşidini bir daha ortaya koymak, daha hakikat yapılandırmanın kodlarını sergilemekti… Siz ordu külçeşidini nasıl tanımlıyorsunuz?
– Son periyotta yaşananlardan derin bir acı duyduğunuzu söylüyorsunuz. en çok etkilendiğiniz neydi?
Dünyanın hala savaşan ender ordularından birisi bizim ordumuz. Lakin hem de askeri sıhhat teşkilatı olmayan az ordulardan biridir. Tahminen de tekdir. Askeri yargı bir daha düzenlenmek yerine ortadan kaldırılmıştır. Disiplinin nasıl bir erozyona uğramış olabileceğini vakit zaman medyaya yansıyan imajlardan idrak edebiliyoruz. Daha neleri saymamı istersiniz?
– örneğin son günlerde Atatürk’e karşı artan saldırılar…
Bu reaksiyonları anlıyorum. Bir hezeyanla karşı karşıyayız. “Ne olursa olsun ayakta kalalım” demeleri ortaçağ karanlığından medet ummaya kadar savrulmalarına yol açtı. Bence çöküş işaretidir. Namaz kıldıkları kutsal mescitlerin bulunduğu hoş İstanbul’u yedi yılda iki kez kurtaran adamla arbede ediyorlar! Hadleri değildir. İdeologları, “Kurtuluş’la meselemiz yok, Kuruluş’la meselemiz var” dese de Kurtuluş’un önderiyle sorunu olanın Kurtuluş’la da sorunu var demektir. Kurtuluş’un başkanıyla sorunu olanla da Türk milletinin hengamesi vardır ve daima olacaktır.
– Atatürk’ü yazmak güç mu?
birebir vakitte fazlaca zormuş… İşin bir genel yanı var. Bütün kumandanlar için geçerli. Tarih ve coğrafya bilgisinin yanı sıra, askerlik, bilim ve sanatının gerekli kıldığı ölçüde toplumsal yapının özelliklerine, büyük güçlerin dönemsel stratejilerine hâkim olmak gerekiyor. Ayrıyeten savaşın ortasındaki bir komutanın psikolojini hissetmek de kıymetli bir muhtaçlık olarak karşımıza çıkıyor. Çünkü kıymetli dönüm noktalarındaki karar anlarında neler hissettiğini kavramak mecburiliği var. Ayrıyeten Mustafa Kemal’in zihin yapısının özelliklerine de nüfuz etmiş olmak gerekiyor. Bu da işin özel yanı, zira hayli farklı kimliklerle karşımıza çıkıyor.
alışılmadık. İki Libya nazaranvi birbirinden farklı. Asker-siyaset bağlarında arkadaşlarından ayrışması var. Çanakkale’de savunma, Muş’ta birinci nizamlı geri çekilme, Halep’te savaştan çıkış stratejisi arama, Kurtuluş Savaşı’nda askeri-politik kişiselyet olarak farklı bir halk lideri ve komutan… Sakarya Savaşı ortasında iki kez Ankara’nın tahliyesine karar veriyor, fakat şartlardaki değişme üzerine sonucundan vazgeçiyor. Bu kararların verildiği anda uygulanan genel stratejiyle yürürlükteki taktiğin uyumsuzluk anlarını yakalayamazsanız onu yanlışsız değerlendirmeniz mümkün olmaz. Sıkıntı olduğunu biliyordum, fakat bildiğimi ter dökerek bir daha öğrenmiş oldum.
– Bugün bile orduda geçerli olan bir slogandan kelam ediyorsunuz: Bilmeyen öğretemez, yapmayan yaptıramaz, itaat etmeyen ettiremez… Slogan geçerli de hayata geçirilebiliyor mu?
Çok emek vermek lazım. Her şeyin temeline de ordunun varlık amacına uygun davranışı ve liyakati yerleştirmek lazım.
ANAYASAYA “HUKUK DEVLETİ” YAZMAKLA OLMUYOR
– Mustafa Kemal, Harp Akademisi’nden daha sonrasında İstanbul’da bir süre tutuklu kalıyor. Bu mahpusun ondaki hürriyetçi boyutu nasıl etkilediğini anlatıyorsunuz? Aklıma çabucak sizin de bir kumpas kararı dostlarınızla birlikte mahpus yatışınız geliyor. Sormadan geçemeyeceğim: Bu cümleyi yazarken hislerinizi da yansıttınız mı?
İster istemez yansıttım. Onun devrinde rejimin ismi ve sanı mahpus yatmasını makul görmemizi sağlıyor. Lakin bizlerin muhatap olduğu hukuksuzluğu daha farklı bir yere koymak gerekir. Boyutları prestijiyle pek farklıydı. 21. yüzyılda yaşanması Türk milletinin ayıbıdır, zira çağdaş bir hukuk tertibi çabucak hemen sağlanamamıştır. Anayasaya “hukuk devleti” yazmakla olmuyor. Ağlayıp sızlanacak değiliz lakin utanç vericidir. Baş sorumlusu da devrin iktidarıdır. Lakin iki mahpus öyküsünün ortak paydaları, her ikisinin de iktidar hengamesine ait olmasıdır.
– Cumhuriyet iki kavram ekseninde hayat buldu: Bağımsız ülke ve özgür birey; ya bugün?
Detayı kitapta var. Mustafa Kemal daha 1910 yılında bir konuşmasında, ordunun üzerine düşenin, “vatanı, dış tecavüz ve istiladan” ve “milleti taassup ve fikir esaretinden kurtarmak” olduğunu söz etmişti. Bunun izdüşümünü, cumhuriyette bağımsızlık ve özgür birey olarak nazaranbiliriz. Uzun vadeli bir emeldir. Uğraşı hala devam ediyor. çabucak hemen maksada varılamadı.
– Mustafa Kemal’in askerlikle diplomasiyi bir ortada yürütmekteki maharetine de vurgu yapıyorsunuz. Ülkemiz bu çerçevede bir müddetdir nasıl bir imtihan veriyor?
Mustafa Kemal barış insanıydı. Savaşı kalıcı bir barış için yaptı. Mesleği savaşmasını gerekli kılıyordu lakin savaşı “hayati olmadıkça cinayet” olarak görmekteydi. Bu yüzden diplomasiyi aktif olarak kullanmanın yollarını aramış ve bulmuştur. Son devirde yumuşak gücü kullanmak yerine sert gücü kullanma tercihi öne çıkmıştır, halbuki akıllı gücü kullanmak temeldir. Sert güç gerektiğinde kullanılmalıdır. Suriye angajmanı gereksiz kullanmasın tipik örneğidir. 2011 yılında sahip olduğumuz hudut güvenliğinin düzeyinin epey uzağındayız. Üstelik yapılan birkaç başarılı askeri harekâta karşın daha büyük bir tehlikeyi kendi ellerimizle ABD’nin oyununa gelerek yarattık… Strateji yanlışsa taktik muvaffakiyet durumu telafi etmeye yetmez.
– Siz daima “yaşananları günün şartlarında kıymetlendirmek gerekir” dersiniz lakin siz yazdıkça benim aklım daima bugüne kayıyor. Örneğin Liman von Sanders’le dönem teslim törenleri… Ne kadar kızgın da olsa ortalarındaki merasim bir nezaket ortasında geçiyor. Bugün cenazelerde bile birbirinin yüzüne bakmıyorlar… Kaybedilen biroldukca şey var; nezaket de onlardan biri mi?
Maalesef evet… Osmanlı ordusunda Atatürk’ün buyruğunda tümen kumandanı olarak nazaranv yapan Alman subay Hans Guhr, anılarında Mustafa Kemal’in astlarına, bilhassa erata karşı davranışının imrenilecek seviyede olduğunu yazmakta, Almanya’yla ittifak yapılmasını benimsemese de Alman subaylarına karşı davranışını kusursuz olarak niteleyerek nezaketine vurgu yapmaktadır. John Adair de Tesirli Stratejik Liderlik kitabında, insan bağlarında geçerliliğini koruyan beş temel unsurdan birini nezaket olarak yazmıştır. Nezaket, kimilerince zaaf olarak algılansa ve takdim edilse de temelinde başlı başına bir güç deposudur. Özgüven ve özsaygıya bir arada sahip olan insanlarda sık görülür.
KENDİ PARASINI RAHAT HARCARDI, KAMU MALINA ÇOK HASSASTI
– Sofya’dan 25 Ocak 1914’te Madame Corinne’e yazdığı bir mektup var… “… Benim ihtiraslarım var, birebir vakitte pek büyükleri; lakin bu ihtiraslar, yüksek mevkiler işgal etmek yahut büyük paralar elde etmek üzere maddi emellerin tatminiyle ilgili değil” diyor. Parayla bağı nasıldı?
olağan olarak paranın ehemmiyetinin şuurundaydı. Kendi parasını tahminen rahat harcıyordu, lakin kamu malına epeyce hassas olduğu vakıadır. çabucak hemen yüzbaşıyken Suriye’de mensup olduğu alayın mahalli halktan topladığı haracı subaylara dağıtmasına, kendine düşen hissesi almayı reddederek karşı çıktığını biliyoruz. Arkadaşı Müfit’e de almamasını tavsiye etmiştir. Hatta ona, “bugünün adamı değil, yarının adamı olmasını” söylemiştir. Bir öbür örneği Arnold Toynbee’den öğreniyoruz. Onun hakkında 1922 yılında şunları yazmıştır: “…Mevcut mevkiinden yararlanmak suretiyle maddi menfaat yahut öteki hasılatlar sağladığı kuşkusu altında bulunan bir kişi de değil.” Mazhar Müfit Kansu’nun transferinden da bonkör olduğu anlaşılıyor, zira Mustafa Kemal’i fazla bahşiş verme eğiliminde olduğu için iğnelemiş… Babamızı 1984 yılında kaybettik. Öldüğünde 83 yaşındaydı. Cumhuriyetin kuruluşuna tanıklık etmişti. Kelamları kulaklarımda küpedir: “Çalmayan, çaldırmayan tek adam Atatürk’tür; bütün varlığını da millete bağışlamıştır” kaygısı. Güzel ki bu günleri görmedi!
TİTİZLİKTEN KAYNAKLI BİR HIRÇINLIK
– Andrew Mango, şehit olan bir Türk askerinin cebinden çıkan buyruğu yazan Mustafa Kemal ile “Size Ölmeyi Emrediyorum” diyen Mustafa Kemal içinde fark olduğunu savunuyor, katılır mısınız?
Hiç katılmıyorum. Mango içi dolu bir Atatürk biyografisi yazmış. lakin yersiz bulduğum kimi yorumları var. Onlardan biri de “Size taarruz etmeyi değil, ölmeyi emrediyorum” buyruğudur. halbuki tarihçi Haluk Oral, Mustafa Kemal’in benzeri bir buyruğu 6 Ağustos 1915’te yazılı olarak verdiğini dokümanıyla birlikte ortaya koymaktadır. ötürüsıyla Mango’nun kuşku yaratan tavrını yanlış bulduğumu söz etmeliyim.
– Kannengiesser, Mustafa Kemal ile ilgili biroldukça olumlu özelliğine vurgu yaparken bir “olumsuz” özelliğine de dikkat çekiyor, hırçınlığına… Hırçın mıydı?
Evet hırçındı. Muharebelerin sevk ve yönetimi esnasında titizliğinden kaynaklı bir hırçınlığı olduğunu anlıyoruz. Bana nazaran hırçınlığının kaynağında haklı olduğu konularda etrafının kendisini gerçek değerlendirememesinin tesiri vardı. Zihinsel düzeyler farklı olunca çatışma kaçınılmazdır. Bu boyutuna vâkıf olmak için Sermet Atacanlı’nın kitabı kâfi datayı sunmaktadır. Öte yandan çıkarmanın birinci günlerinde, Kannengiesser, atandığı tümenin komutasını Mustafa Kemal’den almak istediğinde, Mustafa Kemal komutayı vermemiştir. Ortalarında bu biçimde hassas bir bahis vardır.
– Savaşta hırçınlık külliyen olumsuz bir özellik midir?
Değildir. Savaş hayati bir mevzudur. Milletin bekasına değindir. Başarısızlığa tahammül edilemez. Komutanın iradesini yansıtmak istemesi ve sürtünmelere karşı koyması doğaldır. Lakin Mustafa Kemal’i farklı kılan özellik bir ilgide kendinde kusur bulduğunda bunu telafi etme maharetine sahip olmasıdır. Mangal Dağı düştüğünde ya da Büyük Taarruz’un birinci günü taarruz yavaşladığında ilgili tümen kumandanlarına ağır bir biçimde tarizde bulunmuştur. Lakin çabucak ardından muvaffakiyetlerini ödüllendirmiştir. Kompleks yapmıyor.
ÇANAKKALE SAVAŞI’NIN BAHTINDA EN BÜYÜK ROL ATATÜRK’ÜNDÜ
– Çok tartışılan bir mevzuya da açıklık getirmişsiniz, ben de sormak isterim: Çanakkale zaferini yalnızca Mustafa Kemal’e bağlamak hakikat mudur?
Yanlışsız değildir. Bunu ileri sürenler yahut onun rolünü hafifçeletmek isteyenler ya savaşı bilmiyorlar ya da makûs niyetliler. Doğrusu şudur: Çanakkale’yi kazandıran deniz ve kara muharebelerinde nazaranv alan bütün kumandan ve askerlerdir. Mustafa Kemal cephenin bir bölümünde vazife yapmıştır. Kendi kesiti başarılı olsa dahi öteki kesim başarısız olsaydı cephe çökebilirdi. O denli olmadı. Fakat öte yandan şayet 25 Nisan günü inisiyatif alıp cepheye müdahale etmemiş olsaydı, çıkarma başarılı olur ve cephe bir daha çökerdi. Tıpkı durumu 9 ve 10 Ağustos’taki karar ve hallerinde da saptamak mümkündür. Cephede nitelikli kumandanlarımız vardı. Birinin yanlışını başkası giderebilirdi, lakin yukarda belirttiğim kritik günlerde onun varlığı bahtımız olmuştur. Çünkü ortalarında o çapta inisiyatif sahibi birisi yoktu. ötürüsıyla yaptığı müdahaleler savaşın yazgısı üzerinde direkt tesirli olmuştur. Fakat onun rolününün kıymetini hafifçeletebilmek ve ismini unutturabilmek için 18 Mart Deniz Zaferi Çanakkale Zaferi olarak kutlanmaktadır. Yanlıştır.
– İşin içine siyaset girince askerlik ziyan görür mü? Asker siyaset haricinde mı kalmalıdır?
Görür. Siyasetin ve ordunun doruğundaki sorumlular buna fırsat vermemelidir.
– Mustafa Kemal’i askeri manada bir deha yapan neydi?
Her biri başlı başına hayli kıymetli olan özellikleri kendi benliğinde toplamış olmasıydı. Öncelikle büyük bir yürek ve kavrayışa sahipti. Yüksek sorumluluk duygusu onu adanmış bir başkan yaptı. Bilgi ve sezgiye dayalı muhakemesi harikaydı. Bu özelliği onu öngörülü bir kumandana dönüştürdü. Hesaplı risk alırdı. vakit içindema uzmanıydı. Stratejinin kuvvet, vakit ve yer ögelerini aktif olarak kullanırdı. İnsan kaynağını yeterli tanıyordu ve herkesi hakikat kullandı. Sevk ve yönetimi dirayetliydi.
– Gazete Minber’deki bir röportajda, “Ben en âlâ siyasetin, her türlü manasıyla en çok güçlü olmakta bulunduğunu kabul ederim” diyor. Buradaki kuvvet yalnız silah kuvveti değil… Moral, bilim, ahlak ve teknolojiden bahsediyor. Mustafa Kemal’i askeri deha yapan ögelerden biri de bu mu?
Evet. Tam olarak budur. Bilim, teknolojiyi yaratmanın temel vasıtasıdır. Ahlak da ulu gayenin tahakkuku için şayet olmazsa olmazdır. Moral güç, harbe girişmenin ve onu direktörün en değerli itici gücüdür. Ahlak hem de liderlik niteliklerine sahip olanları uygun başkan yapar. Çünkü tarih berbat önder çöplüğüyle doludur. Ahlakı dar kalıplara sıkıştırmak yerine geniş boyutuyla değerlendirmeliyiz. Deha, bunlar içindeki ilişkiyi görür ve ulaşılabilir maksatlar belirler. Gerçek strateji bu gayelere ulaşmayı sağlar. Ulusal Mücadele’yi lakin bir dahi muvaffakiyete ulaştırabilirdi. Bu hakkı teslim etmeliyiz.
ALAY EDİLECEK DURUMA DÜŞÜYORLAR
– Siz “Mustafa Kemal her vakit legal tabanda gayret etmiştir” diyorsunuz, bazıları de Saray’a darbe yaptığını yazıyor, çiziyor!
Uyduruyorlar. Kendi dar dünya görüşlerinin yansımasıdır bu ithamlar. Egemenlik teriminden bihaberler. Üstelik bunu demokrat kimliğiyle yapanlar çıkıyor. Alay edilecek duruma düştüklerinin ayırdında bile değiller.
– Yalnızca bu da değil ki… Mustafa Kemal’in padişahın tonlarca altınıyla gezdiğini ve onun buyruğuyla vatanı kurtardığını söyleyenler de var… Sizin kitapta okura sorduğunuzu ben de size sorayım: “Bu akılsızlık nereye kadar gidecek?”
Şuur düzeyi yükselinceye kadar devam edecek… Bunun için saf insanları aydınlatmaya, hainliği şekil edinenlerle uğraş etmeye yılmadan, yorulmadan, bıkmadan, usanmadan devam etmeliyiz. Yalnızca Cevat Dursunoğlu’nu okusalar ve Erzurum’dan Sivas’a gidebilmek için heyetin muhtaçlık duyduğu 1000 liranın 900 lirasını veren elleri öpülesi emekli Binbaşı Süleyman Bey’in fedakârlığını anlayabilseler dünyaları değişir!
LİYAKATİ VAR EDECEK ŞEYLERDEN BİRİ LAİKLİKTİR
– Kitapta anlatıyorsunuz: En yakın arkadaşı Ali Fuat Paşa, bir gün kendisine, takımının kimler olduğunu sorduğunda “Benim havarilerim yoktur. Memleket ve millete kimler hizmet eder ve hizmet liyakat ve kudretini gösterirse grup onlardır” cevabını vermişti… Bugünün en tartışılan mevzularından biri liyakat değil mi?
Evet. Çünkü liyakatin kıymeti daha fazlaca açığa çıkmıştır. Unutmayalım ki liyakati var edecek şeylerden biri de laikliktir. Bu kavram her ne kadar egemenliğin kaynağına ilişkinse de fakat laik sistemlerde liyakat hayat bulur. Probleme bu yanıyla da bakmalıyız.
Ahmet Yavuz, 19’unda yapılacak Galatasaray Başkanlık seçiminde aday olan Eşref Hamamcıoğlu’nun listesinde… Yavuz, “İçinden geçilen sıkıntı ve kritik devirde, kulübün daha düzgün yönetilmesi ve daha da yüceltilmesi gayesiyle liyakat sahibi kişiselyetleri bir ortaya getiren Sayın Eşref Hamamcıoğlu’nun nazik bir arada çalışma teklifine evet dedim. Seçildiğimiz takdirde yeni stratejik vizyonu bir arada hayata geçireceğiz” dedi.
- Namaz kıldıkları kutsal mescitlerin bulunduğu hoş İstanbul’u yedi yılda iki sefer kurtaran adamla hengame ediyorlar! Hadleri değildir. İdeologları, “Kurtuluş’la meselemiz yok, Kuruluş’la sıkıntımız var” dese de Kurtuluş’un önderiyle sorunu olanın Kurtuluş’la da sorunu var demektir.
- Kan akıtarak kazandığımız bağımsızlığımızı, Atatürk’ün yolunu tam olarak takip etmediğimiz için kaybetme noktasına geldik. Askeri zaferi ekonomik ve bilimsel zaferle taçlandıramadık.
- Babamız Cumhuriyetin kuruluşuna tanıklık etmişti. Kelamları kulaklarımda küpedir: “Çalmayan, çaldırmayan tek adam Atatürk’tür; bütün varlığını da millete bağışlamıştır” kaygısı. Yeterli ki bu günleri görmedi!
- Anayasaya “hukuk devleti” yazmakla olmuyor. Ağlayıp sızlanacak değiliz lakin utanç vericidir. Baş sorumlusu da devrin iktidarıdır.
- Bir hezeyanla karşı karşıyayız. “Ne olursa olsun ayakta kalalım” demeleri ortaçağ karanlığından medet ummaya kadar savrulmalarına yol açtı. Bence çöküş işaretidir.
- 15 Temmuz’dan hiç ders almamış üzere tarikat ve cemaatlerin ordu ortasında örgütlenme arayışında olduğunu kestirmek çok kolaydir. Mert ve namuslu bir biçimde niyetini açıklayan emekli amirallerin bir kısmına elektronik kelepçe takan bir devletimiz var. Tıpkı devlet cüppeli bir amiralin soruşturmasını aylardır tamamlayamadı.
- Mustafa Kemal’in Çanakkale’de yaptığı müdahaleler savaşın mukadderatı üzerinde direkt tesirli olmuştur. Ancak onun rolününün ehemmiyetini hafifçeletebilmek ve ismini unutturabilmek için 18 Mart Deniz Zaferi Çanakkale Zaferi olarak kutlanmaktadır. Yanlıştır.
- Unutmayalım ki liyakati var edecek şeylerden biri de laikliktir. Bu kavram her ne kadar egemenliğin kaynağına ilişkinse de lakin laik sistemlerde liyakat hayat bulur. Sıkıntıya bu yanıyla da bakmalıyız.
Ulusal Uğraş büyük bir inançla yürütüldü ve işgal bitirildi. Bu, işin askeri boyutuydu. Bu savaş tam bağımsız Türkiye’yi kurmak için verildi. Ulu liderin koyduğu “Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmak” maksadına çabucak hemen ulaşamadığımız dikkate alındığında ulusal gayret devam ediyor. Buna vurgu yapmak istedim. Kitapta geçmişi anlattım, lakin olabildiğince günümüz ve geleceğimizle bağ kurmaya çalıştım. Birtakım çıkarımlarda bulundum. Bunlardan birisi de budur.
– Atatürk ve arkadaşları bağımsızlığı kazandırdı, biz kaybetme noktasına mı getirdik?
Maalesef. Kurtuluş Savaşı esnasında üç yıl Türk askerleriyle birlikte yaşayan Hans Tröbst, 1925’te yazdığı kitapta (Mustafa Kemal’in Ordusunda Bir Alman Yüzbaşı, Kırmızı Kedi Yayınları) mealen şöyleki bir tabir kullanmış: “Türkler dünyanın en pak insanlarıdır. Şayet Mustafa Kemal’in yolundan giderlerse bunlarla kimse başa çıkamaz. Ancak o yolu bırakırlarsa bir daha başa dönerler.” Alışılmış tam olarak başa dönmedik, lakin kan akıtarak kazandığımız bağımsızlığımızı, Atatürk’ün yolunu tam olarak takip etmediğimiz için kaybetme noktasına geldik. Askeri zaferi ekonomik ve bilimsel zaferle taçlandıramadık.
– “Cehaleti yenemedik… Bilimin rehberliğinin kıymetini kavrayamadık… Üretim iktisadının bağımsızlıkta can damarı olduğunu bakılırsamedik… Ordunun millet için, onun varlığının bekası için elzem olduğu gerçeğini kavrayamadık” diyorsunuz. niye yapamadık?
Şuurumuz yetmedi. Gerek siyasi takımlar, gerekse ordunun büyük kumandanları vakit ortasında kendisi için bir varlık haline geldi. Milletin asli meselelerini çözmek yerine kendi iktidar meselelerini çözmeye yöneldiler. Güç, gelişmek için harcanmak yerine iç çatışmalara harcandı. Sonuç ortada.
– Kitabı yazma niçinlerinizden biri de ordu külçeşidini bir daha ortaya koymak, daha hakikat yapılandırmanın kodlarını sergilemekti… Siz ordu külçeşidini nasıl tanımlıyorsunuz?
– Son periyotta yaşananlardan derin bir acı duyduğunuzu söylüyorsunuz. en çok etkilendiğiniz neydi?
Dünyanın hala savaşan ender ordularından birisi bizim ordumuz. Lakin hem de askeri sıhhat teşkilatı olmayan az ordulardan biridir. Tahminen de tekdir. Askeri yargı bir daha düzenlenmek yerine ortadan kaldırılmıştır. Disiplinin nasıl bir erozyona uğramış olabileceğini vakit zaman medyaya yansıyan imajlardan idrak edebiliyoruz. Daha neleri saymamı istersiniz?
– örneğin son günlerde Atatürk’e karşı artan saldırılar…
Bu reaksiyonları anlıyorum. Bir hezeyanla karşı karşıyayız. “Ne olursa olsun ayakta kalalım” demeleri ortaçağ karanlığından medet ummaya kadar savrulmalarına yol açtı. Bence çöküş işaretidir. Namaz kıldıkları kutsal mescitlerin bulunduğu hoş İstanbul’u yedi yılda iki kez kurtaran adamla arbede ediyorlar! Hadleri değildir. İdeologları, “Kurtuluş’la meselemiz yok, Kuruluş’la meselemiz var” dese de Kurtuluş’un önderiyle sorunu olanın Kurtuluş’la da sorunu var demektir. Kurtuluş’un başkanıyla sorunu olanla da Türk milletinin hengamesi vardır ve daima olacaktır.
– Atatürk’ü yazmak güç mu?
birebir vakitte fazlaca zormuş… İşin bir genel yanı var. Bütün kumandanlar için geçerli. Tarih ve coğrafya bilgisinin yanı sıra, askerlik, bilim ve sanatının gerekli kıldığı ölçüde toplumsal yapının özelliklerine, büyük güçlerin dönemsel stratejilerine hâkim olmak gerekiyor. Ayrıyeten savaşın ortasındaki bir komutanın psikolojini hissetmek de kıymetli bir muhtaçlık olarak karşımıza çıkıyor. Çünkü kıymetli dönüm noktalarındaki karar anlarında neler hissettiğini kavramak mecburiliği var. Ayrıyeten Mustafa Kemal’in zihin yapısının özelliklerine de nüfuz etmiş olmak gerekiyor. Bu da işin özel yanı, zira hayli farklı kimliklerle karşımıza çıkıyor.
alışılmadık. İki Libya nazaranvi birbirinden farklı. Asker-siyaset bağlarında arkadaşlarından ayrışması var. Çanakkale’de savunma, Muş’ta birinci nizamlı geri çekilme, Halep’te savaştan çıkış stratejisi arama, Kurtuluş Savaşı’nda askeri-politik kişiselyet olarak farklı bir halk lideri ve komutan… Sakarya Savaşı ortasında iki kez Ankara’nın tahliyesine karar veriyor, fakat şartlardaki değişme üzerine sonucundan vazgeçiyor. Bu kararların verildiği anda uygulanan genel stratejiyle yürürlükteki taktiğin uyumsuzluk anlarını yakalayamazsanız onu yanlışsız değerlendirmeniz mümkün olmaz. Sıkıntı olduğunu biliyordum, fakat bildiğimi ter dökerek bir daha öğrenmiş oldum.
– Bugün bile orduda geçerli olan bir slogandan kelam ediyorsunuz: Bilmeyen öğretemez, yapmayan yaptıramaz, itaat etmeyen ettiremez… Slogan geçerli de hayata geçirilebiliyor mu?
Çok emek vermek lazım. Her şeyin temeline de ordunun varlık amacına uygun davranışı ve liyakati yerleştirmek lazım.
ANAYASAYA “HUKUK DEVLETİ” YAZMAKLA OLMUYOR
– Mustafa Kemal, Harp Akademisi’nden daha sonrasında İstanbul’da bir süre tutuklu kalıyor. Bu mahpusun ondaki hürriyetçi boyutu nasıl etkilediğini anlatıyorsunuz? Aklıma çabucak sizin de bir kumpas kararı dostlarınızla birlikte mahpus yatışınız geliyor. Sormadan geçemeyeceğim: Bu cümleyi yazarken hislerinizi da yansıttınız mı?
İster istemez yansıttım. Onun devrinde rejimin ismi ve sanı mahpus yatmasını makul görmemizi sağlıyor. Lakin bizlerin muhatap olduğu hukuksuzluğu daha farklı bir yere koymak gerekir. Boyutları prestijiyle pek farklıydı. 21. yüzyılda yaşanması Türk milletinin ayıbıdır, zira çağdaş bir hukuk tertibi çabucak hemen sağlanamamıştır. Anayasaya “hukuk devleti” yazmakla olmuyor. Ağlayıp sızlanacak değiliz lakin utanç vericidir. Baş sorumlusu da devrin iktidarıdır. Lakin iki mahpus öyküsünün ortak paydaları, her ikisinin de iktidar hengamesine ait olmasıdır.
– Cumhuriyet iki kavram ekseninde hayat buldu: Bağımsız ülke ve özgür birey; ya bugün?
Detayı kitapta var. Mustafa Kemal daha 1910 yılında bir konuşmasında, ordunun üzerine düşenin, “vatanı, dış tecavüz ve istiladan” ve “milleti taassup ve fikir esaretinden kurtarmak” olduğunu söz etmişti. Bunun izdüşümünü, cumhuriyette bağımsızlık ve özgür birey olarak nazaranbiliriz. Uzun vadeli bir emeldir. Uğraşı hala devam ediyor. çabucak hemen maksada varılamadı.
– Mustafa Kemal’in askerlikle diplomasiyi bir ortada yürütmekteki maharetine de vurgu yapıyorsunuz. Ülkemiz bu çerçevede bir müddetdir nasıl bir imtihan veriyor?
Mustafa Kemal barış insanıydı. Savaşı kalıcı bir barış için yaptı. Mesleği savaşmasını gerekli kılıyordu lakin savaşı “hayati olmadıkça cinayet” olarak görmekteydi. Bu yüzden diplomasiyi aktif olarak kullanmanın yollarını aramış ve bulmuştur. Son devirde yumuşak gücü kullanmak yerine sert gücü kullanma tercihi öne çıkmıştır, halbuki akıllı gücü kullanmak temeldir. Sert güç gerektiğinde kullanılmalıdır. Suriye angajmanı gereksiz kullanmasın tipik örneğidir. 2011 yılında sahip olduğumuz hudut güvenliğinin düzeyinin epey uzağındayız. Üstelik yapılan birkaç başarılı askeri harekâta karşın daha büyük bir tehlikeyi kendi ellerimizle ABD’nin oyununa gelerek yarattık… Strateji yanlışsa taktik muvaffakiyet durumu telafi etmeye yetmez.
– Siz daima “yaşananları günün şartlarında kıymetlendirmek gerekir” dersiniz lakin siz yazdıkça benim aklım daima bugüne kayıyor. Örneğin Liman von Sanders’le dönem teslim törenleri… Ne kadar kızgın da olsa ortalarındaki merasim bir nezaket ortasında geçiyor. Bugün cenazelerde bile birbirinin yüzüne bakmıyorlar… Kaybedilen biroldukca şey var; nezaket de onlardan biri mi?
Maalesef evet… Osmanlı ordusunda Atatürk’ün buyruğunda tümen kumandanı olarak nazaranv yapan Alman subay Hans Guhr, anılarında Mustafa Kemal’in astlarına, bilhassa erata karşı davranışının imrenilecek seviyede olduğunu yazmakta, Almanya’yla ittifak yapılmasını benimsemese de Alman subaylarına karşı davranışını kusursuz olarak niteleyerek nezaketine vurgu yapmaktadır. John Adair de Tesirli Stratejik Liderlik kitabında, insan bağlarında geçerliliğini koruyan beş temel unsurdan birini nezaket olarak yazmıştır. Nezaket, kimilerince zaaf olarak algılansa ve takdim edilse de temelinde başlı başına bir güç deposudur. Özgüven ve özsaygıya bir arada sahip olan insanlarda sık görülür.
KENDİ PARASINI RAHAT HARCARDI, KAMU MALINA ÇOK HASSASTI
– Sofya’dan 25 Ocak 1914’te Madame Corinne’e yazdığı bir mektup var… “… Benim ihtiraslarım var, birebir vakitte pek büyükleri; lakin bu ihtiraslar, yüksek mevkiler işgal etmek yahut büyük paralar elde etmek üzere maddi emellerin tatminiyle ilgili değil” diyor. Parayla bağı nasıldı?
olağan olarak paranın ehemmiyetinin şuurundaydı. Kendi parasını tahminen rahat harcıyordu, lakin kamu malına epeyce hassas olduğu vakıadır. çabucak hemen yüzbaşıyken Suriye’de mensup olduğu alayın mahalli halktan topladığı haracı subaylara dağıtmasına, kendine düşen hissesi almayı reddederek karşı çıktığını biliyoruz. Arkadaşı Müfit’e de almamasını tavsiye etmiştir. Hatta ona, “bugünün adamı değil, yarının adamı olmasını” söylemiştir. Bir öbür örneği Arnold Toynbee’den öğreniyoruz. Onun hakkında 1922 yılında şunları yazmıştır: “…Mevcut mevkiinden yararlanmak suretiyle maddi menfaat yahut öteki hasılatlar sağladığı kuşkusu altında bulunan bir kişi de değil.” Mazhar Müfit Kansu’nun transferinden da bonkör olduğu anlaşılıyor, zira Mustafa Kemal’i fazla bahşiş verme eğiliminde olduğu için iğnelemiş… Babamızı 1984 yılında kaybettik. Öldüğünde 83 yaşındaydı. Cumhuriyetin kuruluşuna tanıklık etmişti. Kelamları kulaklarımda küpedir: “Çalmayan, çaldırmayan tek adam Atatürk’tür; bütün varlığını da millete bağışlamıştır” kaygısı. Güzel ki bu günleri görmedi!
TİTİZLİKTEN KAYNAKLI BİR HIRÇINLIK
– Andrew Mango, şehit olan bir Türk askerinin cebinden çıkan buyruğu yazan Mustafa Kemal ile “Size Ölmeyi Emrediyorum” diyen Mustafa Kemal içinde fark olduğunu savunuyor, katılır mısınız?
Hiç katılmıyorum. Mango içi dolu bir Atatürk biyografisi yazmış. lakin yersiz bulduğum kimi yorumları var. Onlardan biri de “Size taarruz etmeyi değil, ölmeyi emrediyorum” buyruğudur. halbuki tarihçi Haluk Oral, Mustafa Kemal’in benzeri bir buyruğu 6 Ağustos 1915’te yazılı olarak verdiğini dokümanıyla birlikte ortaya koymaktadır. ötürüsıyla Mango’nun kuşku yaratan tavrını yanlış bulduğumu söz etmeliyim.
– Kannengiesser, Mustafa Kemal ile ilgili biroldukça olumlu özelliğine vurgu yaparken bir “olumsuz” özelliğine de dikkat çekiyor, hırçınlığına… Hırçın mıydı?
Evet hırçındı. Muharebelerin sevk ve yönetimi esnasında titizliğinden kaynaklı bir hırçınlığı olduğunu anlıyoruz. Bana nazaran hırçınlığının kaynağında haklı olduğu konularda etrafının kendisini gerçek değerlendirememesinin tesiri vardı. Zihinsel düzeyler farklı olunca çatışma kaçınılmazdır. Bu boyutuna vâkıf olmak için Sermet Atacanlı’nın kitabı kâfi datayı sunmaktadır. Öte yandan çıkarmanın birinci günlerinde, Kannengiesser, atandığı tümenin komutasını Mustafa Kemal’den almak istediğinde, Mustafa Kemal komutayı vermemiştir. Ortalarında bu biçimde hassas bir bahis vardır.
– Savaşta hırçınlık külliyen olumsuz bir özellik midir?
Değildir. Savaş hayati bir mevzudur. Milletin bekasına değindir. Başarısızlığa tahammül edilemez. Komutanın iradesini yansıtmak istemesi ve sürtünmelere karşı koyması doğaldır. Lakin Mustafa Kemal’i farklı kılan özellik bir ilgide kendinde kusur bulduğunda bunu telafi etme maharetine sahip olmasıdır. Mangal Dağı düştüğünde ya da Büyük Taarruz’un birinci günü taarruz yavaşladığında ilgili tümen kumandanlarına ağır bir biçimde tarizde bulunmuştur. Lakin çabucak ardından muvaffakiyetlerini ödüllendirmiştir. Kompleks yapmıyor.
ÇANAKKALE SAVAŞI’NIN BAHTINDA EN BÜYÜK ROL ATATÜRK’ÜNDÜ
– Çok tartışılan bir mevzuya da açıklık getirmişsiniz, ben de sormak isterim: Çanakkale zaferini yalnızca Mustafa Kemal’e bağlamak hakikat mudur?
Yanlışsız değildir. Bunu ileri sürenler yahut onun rolünü hafifçeletmek isteyenler ya savaşı bilmiyorlar ya da makûs niyetliler. Doğrusu şudur: Çanakkale’yi kazandıran deniz ve kara muharebelerinde nazaranv alan bütün kumandan ve askerlerdir. Mustafa Kemal cephenin bir bölümünde vazife yapmıştır. Kendi kesiti başarılı olsa dahi öteki kesim başarısız olsaydı cephe çökebilirdi. O denli olmadı. Fakat öte yandan şayet 25 Nisan günü inisiyatif alıp cepheye müdahale etmemiş olsaydı, çıkarma başarılı olur ve cephe bir daha çökerdi. Tıpkı durumu 9 ve 10 Ağustos’taki karar ve hallerinde da saptamak mümkündür. Cephede nitelikli kumandanlarımız vardı. Birinin yanlışını başkası giderebilirdi, lakin yukarda belirttiğim kritik günlerde onun varlığı bahtımız olmuştur. Çünkü ortalarında o çapta inisiyatif sahibi birisi yoktu. ötürüsıyla yaptığı müdahaleler savaşın yazgısı üzerinde direkt tesirli olmuştur. Fakat onun rolününün kıymetini hafifçeletebilmek ve ismini unutturabilmek için 18 Mart Deniz Zaferi Çanakkale Zaferi olarak kutlanmaktadır. Yanlıştır.
– İşin içine siyaset girince askerlik ziyan görür mü? Asker siyaset haricinde mı kalmalıdır?
Görür. Siyasetin ve ordunun doruğundaki sorumlular buna fırsat vermemelidir.
– Mustafa Kemal’i askeri manada bir deha yapan neydi?
Her biri başlı başına hayli kıymetli olan özellikleri kendi benliğinde toplamış olmasıydı. Öncelikle büyük bir yürek ve kavrayışa sahipti. Yüksek sorumluluk duygusu onu adanmış bir başkan yaptı. Bilgi ve sezgiye dayalı muhakemesi harikaydı. Bu özelliği onu öngörülü bir kumandana dönüştürdü. Hesaplı risk alırdı. vakit içindema uzmanıydı. Stratejinin kuvvet, vakit ve yer ögelerini aktif olarak kullanırdı. İnsan kaynağını yeterli tanıyordu ve herkesi hakikat kullandı. Sevk ve yönetimi dirayetliydi.
– Gazete Minber’deki bir röportajda, “Ben en âlâ siyasetin, her türlü manasıyla en çok güçlü olmakta bulunduğunu kabul ederim” diyor. Buradaki kuvvet yalnız silah kuvveti değil… Moral, bilim, ahlak ve teknolojiden bahsediyor. Mustafa Kemal’i askeri deha yapan ögelerden biri de bu mu?
Evet. Tam olarak budur. Bilim, teknolojiyi yaratmanın temel vasıtasıdır. Ahlak da ulu gayenin tahakkuku için şayet olmazsa olmazdır. Moral güç, harbe girişmenin ve onu direktörün en değerli itici gücüdür. Ahlak hem de liderlik niteliklerine sahip olanları uygun başkan yapar. Çünkü tarih berbat önder çöplüğüyle doludur. Ahlakı dar kalıplara sıkıştırmak yerine geniş boyutuyla değerlendirmeliyiz. Deha, bunlar içindeki ilişkiyi görür ve ulaşılabilir maksatlar belirler. Gerçek strateji bu gayelere ulaşmayı sağlar. Ulusal Mücadele’yi lakin bir dahi muvaffakiyete ulaştırabilirdi. Bu hakkı teslim etmeliyiz.
ALAY EDİLECEK DURUMA DÜŞÜYORLAR
– Siz “Mustafa Kemal her vakit legal tabanda gayret etmiştir” diyorsunuz, bazıları de Saray’a darbe yaptığını yazıyor, çiziyor!
Uyduruyorlar. Kendi dar dünya görüşlerinin yansımasıdır bu ithamlar. Egemenlik teriminden bihaberler. Üstelik bunu demokrat kimliğiyle yapanlar çıkıyor. Alay edilecek duruma düştüklerinin ayırdında bile değiller.
– Yalnızca bu da değil ki… Mustafa Kemal’in padişahın tonlarca altınıyla gezdiğini ve onun buyruğuyla vatanı kurtardığını söyleyenler de var… Sizin kitapta okura sorduğunuzu ben de size sorayım: “Bu akılsızlık nereye kadar gidecek?”
Şuur düzeyi yükselinceye kadar devam edecek… Bunun için saf insanları aydınlatmaya, hainliği şekil edinenlerle uğraş etmeye yılmadan, yorulmadan, bıkmadan, usanmadan devam etmeliyiz. Yalnızca Cevat Dursunoğlu’nu okusalar ve Erzurum’dan Sivas’a gidebilmek için heyetin muhtaçlık duyduğu 1000 liranın 900 lirasını veren elleri öpülesi emekli Binbaşı Süleyman Bey’in fedakârlığını anlayabilseler dünyaları değişir!
LİYAKATİ VAR EDECEK ŞEYLERDEN BİRİ LAİKLİKTİR
– Kitapta anlatıyorsunuz: En yakın arkadaşı Ali Fuat Paşa, bir gün kendisine, takımının kimler olduğunu sorduğunda “Benim havarilerim yoktur. Memleket ve millete kimler hizmet eder ve hizmet liyakat ve kudretini gösterirse grup onlardır” cevabını vermişti… Bugünün en tartışılan mevzularından biri liyakat değil mi?
Evet. Çünkü liyakatin kıymeti daha fazlaca açığa çıkmıştır. Unutmayalım ki liyakati var edecek şeylerden biri de laikliktir. Bu kavram her ne kadar egemenliğin kaynağına ilişkinse de fakat laik sistemlerde liyakat hayat bulur. Probleme bu yanıyla da bakmalıyız.
Ahmet Yavuz, 19’unda yapılacak Galatasaray Başkanlık seçiminde aday olan Eşref Hamamcıoğlu’nun listesinde… Yavuz, “İçinden geçilen sıkıntı ve kritik devirde, kulübün daha düzgün yönetilmesi ve daha da yüceltilmesi gayesiyle liyakat sahibi kişiselyetleri bir ortaya getiren Sayın Eşref Hamamcıoğlu’nun nazik bir arada çalışma teklifine evet dedim. Seçildiğimiz takdirde yeni stratejik vizyonu bir arada hayata geçireceğiz” dedi.