Şebnem TURHAN
Türkiye iktisadı bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 7,4 büyüyerek beklentinin yavaşça altında bir performans gösterdi. Pandeminin etkisinin çok hafifçelediği kısıtlamaların olmadığı turizmin büyük ivme kazandığı yılın üçüncü çeyreğinde büyümeye en büyük katkı ise ihracat ile vatandaşın tüketiminden geldi. Geçen yıl üçüncü çeyrekte yüzde 6,3 büyüyen bu yıl ikinci çeyrekte yüzde 22 ile tarihinin en süratli büyümesine ulaşan Türkiye iktisadında büyüme beklentileri yılın çift hanede tamamlanabileceği tarafında şekilleniyor.
Lakin bu yıl son çeyrekte yaşanan kur atakları vatandaşın tüketimini baskılayacakken ihracatta ise büyük bir katkının oluşacağı öngörüleri öne çıkıyor. Türkiye yüzde 7,4 büyümesiyle üçüncü çeyrekte G20 ülkelerinin en süratlisi olurken OECD ülkeleri içinde ikinci, dünya ekonomileri içinde ise dördüncü sırada yer aldı.
Kişi başı ulusal gelir 9.509 dolara çıktı
TÜİK datalarına bakılırsa üçüncü çeyrekte gayri safi yurtiçi hasıla TL bazında cari fiyatlarla geçen yılın tıpkı çeyreğine nazaran yüzde 35,5 artarak 1 trilyon 915 milyar 467 milyon lira oldu, dolar bazında ise iktisadın büyüklüğü 225 milyar 497 milyon dolar gerçekleşti. Son 4 çeyrek dikkate alındığında Türkiye iktisadının büyüklüğü TL bazında cari fiyatlarla 6 trilyon 418 milyar 679 milyon lira dolar bazında ise 795 milyar 167 milyon dolar olarak hesaplandı. Kişi başı ulusal gelir ise ikinci çeyrek itibariyle hesaplandığında 9 bin 509 dolara yükseldi.
Tarımda üçüncü çeyrekte küçülme
TÜİK’in üretim yoluyla hesabına bakılırsa tarımda üretim küçüldü. Aslında tam üretimin en ağır olduğu çeyrek olan üçüncü çeyrekte yaşanan bu daralma tarım için olumsuz sinyal verdi. Bu yıl üçüncü çeyrekte tarımda küçülme yüzde 5,9 olurken ekonomik büyümeyi ise 0.73 puan geriletti. O denli ki geçen yıl ikinci çeyrekte tüm pandemi tesirine karşın tarım kesimi yüzde 5,4 üçüncü çeyrekte ise yüzde 6,7 büyüme göstermişti. Besin enflasyonundaki süratli seyir göz önüne getirildiğinde tarımdaki ivme kaybı telaş verici.
Endüstride ivme kaybı yaşandı
Geçen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 8,1 büyüyen sanayi üretimi bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 10 büyüdü. Bu yılın ikinci çeyreğine bakılırsa ise mevsim tesirlerinden arındırılmış olarak yüzde 10,6 artış yaşandı. Üçüncü çeyrekte endüstrideki bu büyümenin iktisada katkısı 1.9 puan oldu. esasen bu yılın son iki çeyreğinde endüstride ivme kaybı bekleniyordu. Dördüncü çeyrekte ise kurdaki büyük değişimin tesiri endüstride görülebilir. İç talepte bir daha kur tesiriyle beklenen yavaşlama sanayi üretimini etkileyebilir. Lakin ihracatta son çeyrekte de kuvvetli bir artış öngörülüyor bu sanayi üretimini destekleyecek.
İnşaatta daralma yaşandı
İnşaat dalı üçüncü çeyreği olumsuz geçiren dallar içinde. Geçen yıl kredi kampanyalarıyla bir daha ivmelenen ve yüzde 3,2 büyüyen akabinde bu yılın birinci iki çeyreğinde de büyüme performansını sürdüren inşaat bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 6,7 daraldı. Bunun iktisada negatif tesiri ise 0.43 puan oldu. Endüstrideki daralmanın son çeyrekte de tesirli olması bekleniyor.
Hizmetlerde toparlanma sürüyor
Geçen yıl pandeminin tesirini en hayli hisseden kesim hizmetler bu yılın üçüncü çeyreğinde turizm kesiminin kuvvetli katkısıyla yüzde 20,7 büyüdü ve iktisada 4.45 puanlık katkı yaptı. Hizmetlerde üçüncü çeyrekte kuvvetli ivme beklentiler dahilindeydi. Son çeyrekte ise yeni varyantların tesiri ile yaşanan badirelerle bir daha takviyesini sürdürse de hizmetler bölümünde ivme kaybı öngörülüyor.
Pandeminin öne çıkardığı bilgi ve bağlantı bölümü kuvvetli büyümesini üçüncü çeyrekte de sürdürdü. Yüzde 22,6’lk büyüme gösteren dal ekonomiyi de 0.63 puan üste taşıdı.
Finans dalı frene bastı
Geçen düşük faiz kampanyalarıyla en âlâ devrini geçiren finans kesimi bu yıl üçüncü çeyrekte tıpkı ikinci çeyrekte olduğu üzere daraldı. Üçüncü çeyrekte yüzde 19,9 daralan finans kesimi ekonomiyi de 1.01 puan daha az büyümesine niye oldu. Faiz indirimleri üçüncü çeyreğin sonunda başlamıştı asıl tesiri son çeyrekte görülecek. Bilhassa Merkez Bankası ticari kredilerdeki ivme kaybına dikkat çekerek faiz indirimlerini sürdürüyordu. Lakin kur atakları kesimde ivmelenmenin önünde mani üzere duruyor.
Gayrimenkul kesimi yüzde 4,7 büyürken idari takviye ve hizmet faaliyetleri kesiminde yüzde 25,4’lük büyüme görüldü. Kamu idaresi, eğitim, sıhhat dalında ise yüzde 8,3 büyüme 0.79 puanlık katkı sağladı.
Vatandaş tüketimini erkene çekti
Vatandaş üçüncü çeyrekte tüketimini yüzde 9,1 artırarak ekonomik büyümeye 5,4 puanlık katkı sağladı. Vatandaşın son çeyrekte ise frene basacağı kestirim ediliyor. bir daha kur atakları vatandaşın tüketim harcamalarının yavaşlamasına niye olacak. Devletin tüketim harcamaları ise yüzde 9,6 artarken üçüncü çeyrekte iktisada de 1.21 puanlık katkı yaptı. Ayrıyeten makroihtiyati tedbirler yani kredi ve kredi kartına taksit sonları da vatandaşın tüketiminin yavaşlamasına katkı sağlıyor.
Toplam yatırımlarda gerileme
Geçen yılın ikinci çeyreğinden itibaren daima büyüme gösteren gayrisafi sabit sermaye oluşumu yani yatırımlar dört çeyrek daha sonra bu yıl üçüncü çeyreğinde daraldı. Yüzde 2,4 gerileyen yatırımlarda tesirli olan inşaat yatırımlarındaki küçülme oldu. Yatırımların ekonomiyi küçültücü tesiri ise 0.65 puan oldu. Yatırımların detayına bakıldığında makine ve teçhizat yatırımlarında yüzde 17,5 büyüme varken İnşaat ise yüzde 9,6 daralma var.
Dış ticaretin net katkısı 6.8 puan
Dış ticaret üçüncü çeyrekte ekonomik büyümeye en yüksek net katkıyı veren dal oldu. İhracatın yüzde 25,6 arttığı üçüncü çeyrekte ithalat yüzde 8,3 daraldı. İhracattan büyümeye 5.02 puan katkı gelirken daralan ithalat da büyümeyi 1.8 puan destekledi. bu biçimdece net dış ticaretin büyümeye katkısı 6.8 puana ulaştı. Dış ticarettin son çeyrekte de büyümenin asli ögesi olması bekleniyor. aslına bakarsanız Cumhurbaşkanı Erdoğan da yeni iktisat modelinde ihracatın tesirine sık sık dikkat çekiyor. İthalatta ise kur tesiriyle azalan yurtiçi taleple gerilemenin devam etmesi bekleniyor. Stoklar ise büyümeyi 5.4 puan geriletti.
Vatandaş bu kere hizmetlere harcadı
Vatandaşın tüketiminde güçlü tüketim mallarındaki artış ivme kaybederken bilhassa turizm döneminin tesiriyle hizmetler dalındaki harcama dikkat çekiyor. Güçlü tüketimde büyüme yüzde 29,7 oldu. Yarı sağlam tüketim mallarına harcamalar da tam açılmanın tesiriyle yüzde 43,8 büyüdü. Dayanıksız tüketim mallarına harcamalar ise yüzde 32,7 arttı.
2022’nin birinci çeyreğinden mi çalıyoruz
Analistler beklentilerin yavaşça altında gelse de yılsonunu çift haneli büyüme sayısıyla kapatacağımız görüşünde. İkinci çeyrek büyüme verisi daha sonrası yılsonu büyüme verisi için revizyonlar yapılmış ve yüzde 9’un üzerine çekilmişti. Fakat analistler büyüme datalarının sürdürülebilirlik açısından soru işaretleri içerdiğine dikkat çekiyor. Kıymetsiz ve çok oynak TL’nin yatırım iştahını da zayıflatacağı, iç tüketimi ise alım gücünün eksilmesinin pek düşüreceğini vurgulayan analistler yurtarasında iş yapma biçiminin de zorlaştığına işaret ediyor. Beklentilerdeki bozulma enflasyonda yüksek düzeylerin görülecek olması 2022 yılının birinci çeyreğinde büyümenin zora girebileceğinin işareti. Ayrıyeten artık pandemi yılının baz tesiri de ortadan kalkacak.
Okumaya devam et...
Türkiye iktisadı bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 7,4 büyüyerek beklentinin yavaşça altında bir performans gösterdi. Pandeminin etkisinin çok hafifçelediği kısıtlamaların olmadığı turizmin büyük ivme kazandığı yılın üçüncü çeyreğinde büyümeye en büyük katkı ise ihracat ile vatandaşın tüketiminden geldi. Geçen yıl üçüncü çeyrekte yüzde 6,3 büyüyen bu yıl ikinci çeyrekte yüzde 22 ile tarihinin en süratli büyümesine ulaşan Türkiye iktisadında büyüme beklentileri yılın çift hanede tamamlanabileceği tarafında şekilleniyor.
Lakin bu yıl son çeyrekte yaşanan kur atakları vatandaşın tüketimini baskılayacakken ihracatta ise büyük bir katkının oluşacağı öngörüleri öne çıkıyor. Türkiye yüzde 7,4 büyümesiyle üçüncü çeyrekte G20 ülkelerinin en süratlisi olurken OECD ülkeleri içinde ikinci, dünya ekonomileri içinde ise dördüncü sırada yer aldı.
Kişi başı ulusal gelir 9.509 dolara çıktı
TÜİK datalarına bakılırsa üçüncü çeyrekte gayri safi yurtiçi hasıla TL bazında cari fiyatlarla geçen yılın tıpkı çeyreğine nazaran yüzde 35,5 artarak 1 trilyon 915 milyar 467 milyon lira oldu, dolar bazında ise iktisadın büyüklüğü 225 milyar 497 milyon dolar gerçekleşti. Son 4 çeyrek dikkate alındığında Türkiye iktisadının büyüklüğü TL bazında cari fiyatlarla 6 trilyon 418 milyar 679 milyon lira dolar bazında ise 795 milyar 167 milyon dolar olarak hesaplandı. Kişi başı ulusal gelir ise ikinci çeyrek itibariyle hesaplandığında 9 bin 509 dolara yükseldi.
Tarımda üçüncü çeyrekte küçülme
TÜİK’in üretim yoluyla hesabına bakılırsa tarımda üretim küçüldü. Aslında tam üretimin en ağır olduğu çeyrek olan üçüncü çeyrekte yaşanan bu daralma tarım için olumsuz sinyal verdi. Bu yıl üçüncü çeyrekte tarımda küçülme yüzde 5,9 olurken ekonomik büyümeyi ise 0.73 puan geriletti. O denli ki geçen yıl ikinci çeyrekte tüm pandemi tesirine karşın tarım kesimi yüzde 5,4 üçüncü çeyrekte ise yüzde 6,7 büyüme göstermişti. Besin enflasyonundaki süratli seyir göz önüne getirildiğinde tarımdaki ivme kaybı telaş verici.
Endüstride ivme kaybı yaşandı
Geçen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 8,1 büyüyen sanayi üretimi bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 10 büyüdü. Bu yılın ikinci çeyreğine bakılırsa ise mevsim tesirlerinden arındırılmış olarak yüzde 10,6 artış yaşandı. Üçüncü çeyrekte endüstrideki bu büyümenin iktisada katkısı 1.9 puan oldu. esasen bu yılın son iki çeyreğinde endüstride ivme kaybı bekleniyordu. Dördüncü çeyrekte ise kurdaki büyük değişimin tesiri endüstride görülebilir. İç talepte bir daha kur tesiriyle beklenen yavaşlama sanayi üretimini etkileyebilir. Lakin ihracatta son çeyrekte de kuvvetli bir artış öngörülüyor bu sanayi üretimini destekleyecek.
İnşaatta daralma yaşandı
İnşaat dalı üçüncü çeyreği olumsuz geçiren dallar içinde. Geçen yıl kredi kampanyalarıyla bir daha ivmelenen ve yüzde 3,2 büyüyen akabinde bu yılın birinci iki çeyreğinde de büyüme performansını sürdüren inşaat bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 6,7 daraldı. Bunun iktisada negatif tesiri ise 0.43 puan oldu. Endüstrideki daralmanın son çeyrekte de tesirli olması bekleniyor.
Hizmetlerde toparlanma sürüyor
Geçen yıl pandeminin tesirini en hayli hisseden kesim hizmetler bu yılın üçüncü çeyreğinde turizm kesiminin kuvvetli katkısıyla yüzde 20,7 büyüdü ve iktisada 4.45 puanlık katkı yaptı. Hizmetlerde üçüncü çeyrekte kuvvetli ivme beklentiler dahilindeydi. Son çeyrekte ise yeni varyantların tesiri ile yaşanan badirelerle bir daha takviyesini sürdürse de hizmetler bölümünde ivme kaybı öngörülüyor.
Pandeminin öne çıkardığı bilgi ve bağlantı bölümü kuvvetli büyümesini üçüncü çeyrekte de sürdürdü. Yüzde 22,6’lk büyüme gösteren dal ekonomiyi de 0.63 puan üste taşıdı.
Finans dalı frene bastı
Geçen düşük faiz kampanyalarıyla en âlâ devrini geçiren finans kesimi bu yıl üçüncü çeyrekte tıpkı ikinci çeyrekte olduğu üzere daraldı. Üçüncü çeyrekte yüzde 19,9 daralan finans kesimi ekonomiyi de 1.01 puan daha az büyümesine niye oldu. Faiz indirimleri üçüncü çeyreğin sonunda başlamıştı asıl tesiri son çeyrekte görülecek. Bilhassa Merkez Bankası ticari kredilerdeki ivme kaybına dikkat çekerek faiz indirimlerini sürdürüyordu. Lakin kur atakları kesimde ivmelenmenin önünde mani üzere duruyor.
Gayrimenkul kesimi yüzde 4,7 büyürken idari takviye ve hizmet faaliyetleri kesiminde yüzde 25,4’lük büyüme görüldü. Kamu idaresi, eğitim, sıhhat dalında ise yüzde 8,3 büyüme 0.79 puanlık katkı sağladı.
Vatandaş tüketimini erkene çekti
Vatandaş üçüncü çeyrekte tüketimini yüzde 9,1 artırarak ekonomik büyümeye 5,4 puanlık katkı sağladı. Vatandaşın son çeyrekte ise frene basacağı kestirim ediliyor. bir daha kur atakları vatandaşın tüketim harcamalarının yavaşlamasına niye olacak. Devletin tüketim harcamaları ise yüzde 9,6 artarken üçüncü çeyrekte iktisada de 1.21 puanlık katkı yaptı. Ayrıyeten makroihtiyati tedbirler yani kredi ve kredi kartına taksit sonları da vatandaşın tüketiminin yavaşlamasına katkı sağlıyor.
Toplam yatırımlarda gerileme
Geçen yılın ikinci çeyreğinden itibaren daima büyüme gösteren gayrisafi sabit sermaye oluşumu yani yatırımlar dört çeyrek daha sonra bu yıl üçüncü çeyreğinde daraldı. Yüzde 2,4 gerileyen yatırımlarda tesirli olan inşaat yatırımlarındaki küçülme oldu. Yatırımların ekonomiyi küçültücü tesiri ise 0.65 puan oldu. Yatırımların detayına bakıldığında makine ve teçhizat yatırımlarında yüzde 17,5 büyüme varken İnşaat ise yüzde 9,6 daralma var.
Dış ticaretin net katkısı 6.8 puan
Dış ticaret üçüncü çeyrekte ekonomik büyümeye en yüksek net katkıyı veren dal oldu. İhracatın yüzde 25,6 arttığı üçüncü çeyrekte ithalat yüzde 8,3 daraldı. İhracattan büyümeye 5.02 puan katkı gelirken daralan ithalat da büyümeyi 1.8 puan destekledi. bu biçimdece net dış ticaretin büyümeye katkısı 6.8 puana ulaştı. Dış ticarettin son çeyrekte de büyümenin asli ögesi olması bekleniyor. aslına bakarsanız Cumhurbaşkanı Erdoğan da yeni iktisat modelinde ihracatın tesirine sık sık dikkat çekiyor. İthalatta ise kur tesiriyle azalan yurtiçi taleple gerilemenin devam etmesi bekleniyor. Stoklar ise büyümeyi 5.4 puan geriletti.
Vatandaş bu kere hizmetlere harcadı
Vatandaşın tüketiminde güçlü tüketim mallarındaki artış ivme kaybederken bilhassa turizm döneminin tesiriyle hizmetler dalındaki harcama dikkat çekiyor. Güçlü tüketimde büyüme yüzde 29,7 oldu. Yarı sağlam tüketim mallarına harcamalar da tam açılmanın tesiriyle yüzde 43,8 büyüdü. Dayanıksız tüketim mallarına harcamalar ise yüzde 32,7 arttı.
2022’nin birinci çeyreğinden mi çalıyoruz
Analistler beklentilerin yavaşça altında gelse de yılsonunu çift haneli büyüme sayısıyla kapatacağımız görüşünde. İkinci çeyrek büyüme verisi daha sonrası yılsonu büyüme verisi için revizyonlar yapılmış ve yüzde 9’un üzerine çekilmişti. Fakat analistler büyüme datalarının sürdürülebilirlik açısından soru işaretleri içerdiğine dikkat çekiyor. Kıymetsiz ve çok oynak TL’nin yatırım iştahını da zayıflatacağı, iç tüketimi ise alım gücünün eksilmesinin pek düşüreceğini vurgulayan analistler yurtarasında iş yapma biçiminin de zorlaştığına işaret ediyor. Beklentilerdeki bozulma enflasyonda yüksek düzeylerin görülecek olması 2022 yılının birinci çeyreğinde büyümenin zora girebileceğinin işareti. Ayrıyeten artık pandemi yılının baz tesiri de ortadan kalkacak.
Okumaya devam et...